Búl byltyr bolghan oqigha edi. Qara kýz aiy. Ilening jaghasynda "Qazaq eli" tarihy serialy týsirilu ýstinde.Týsirilim alany ýnemi abyr-sabyr, qarbalas, biraq, bizden atshaptyrymghy ainala kýzgi múnly tynyshtyqta bógip túrady; oq jeter jerde Ile dariya baysaldy, sabyrly qalpynan tanbay aghyp jatady. Sәlden son, osy múnly tynyshtyqty aqqulardyng gəkkuli ýni terbep qoya beredi. Eriksiz moyynyndy búryp, kózderindi kógjiltim Ilege tigesin. Sol kezde ghajap kórinisting kuəsi bolasyn: kóz úshynda tolqynmen terbetilip, aghyspen birge yghyp bara jatqan aqqular kórinedi. Bərimiz tamashalap qarap qalamyz. Aq tósin aidyngha aimalatyp, kýmis qanatyn Kýnge sýigizgen synqyl ýndi aru aqqular ainalany ghajayyp kýige bólep, meyramdatqan kýii janymyzdan ótip bara jatady. Ne kerek, kýn sayyn osynau kórikti kórinisting kuəsi bolyp jýrdim. Kýn sayyn aman ba eken dep, súlu qústarymdy týgeldeudi ədetime ainaldyrym, kýn sayyn tura 17 aqqu sanaymyn. Din aman! Kýn sayyn Ilening jaghasysyna baryp, aqqulardyng sugha shomylghanyn, taranyp, sylanghanyn tamashalau kýndelikti kóz quanyshyma, rəuishti ghaniybetime ainaldy.

Aqqulardyng amandyghy, súrqay dýniyeni súlulyqqa shomyldyrghany - kóktemsiz kónilge kədimgidey medet.

Bir kýni, kenet, dýnk-dýnk etken myltyq dausy estildi. Súlu dýniyeni myltyqtyng sústy ýni kómip ketkendey boldy. Sәlden son, Ilening ýstimen jantalasa úshqan aqqular kórindi. Ýreylene, sabalana úshqan olar əldeqayda beybereket manyp bara jatty. Arada birneshe kýn ótti, aqqular oralmady. Jetimsiregen Ile ólibettenip, kógis tartty.

Arada kýnder syrghydy. Bir kýni ertengilik kóz úshynan jasy úshqan aqqqular toby kórindi. Qatary kədimgidey seldiregen aqqular ajaldy aidynyna ýnsiz qondy. Osy sətti qúr jibermey, bayaghyday synqyl qaqpay, kónilsiz, búiyghynqy ýnsiz jýzgen aqqulardy operatorlargha týsirtip aldyq. (Eger "Qazaq Eli" serialyn kórgen bolsanyz, búl bes aqqu kadrde bar).

Kelesi kýni ózen boyyn jaghalap, seruendep kele jatyr edim, qasyma esik pen tórdey "Djiyp" kóligi toqtady. Ishinen japyrlap qaba saqal tórt jigit týsti. Engezerdey, qaugha saqaly tósin japqan bireui týse sala Ilege dýrbi saldy. Ayandap qastaryna keldim.

- Myna tústan aqqu kórmeding be, - dep dýnk ete qaldy qaugha saqal.

- Ony qaytesinder? - dedim.

- Qaytkeni nesi, atamyz!

- Qazaq atang aqqudy kiyeli qús dep atpaghan. Tiymender, kiyesine úshyraysyndar, - dey bergenim sol edi əlgi uahabtar shek-qarny aqtaryla kýldi:

- Allah qana kiyeli, - dedi, kýlkisin dogharyp, týsin suytqan qaba saqal, - Biz adasqan atalarymyz qúsap kóringen jan-januargha, ot pen sugha tabyna bermeymiz, - dedi sosyn, ózen jaqqa qaray óshpendilikpen qarap qoyyp. Búdan keyingi əngimemizding jaraspasyn seze qoyghan men kólikti ainalyp kettim. Jýk salghyshy ashyq eken. Qúday-au, əlgining ishinde ne joq deysin! Neshe týrli sheteldik mergen myltyqtar, arasynda AK 74 avtomaty da qyltiyady.

- Senderdi bireu-mireu ústamaydy ma, - dedim tanghalghan ýnmen.

- Kókeler bar ghoy,- dedi dýrbili qaugha saqal bos qolymen jogharyny núsqap, sóitti de qasyndaghy serikterine "kettik" dep belgi berdi. Japyr-júpúr kólikterine mingen qaba saqaldylar "dýr" etip jýrip ketti. Men olardan ertengilik ýsh aqqu kórgenimdi býgip qalghan edim, amal neshik, anshylyq týisikteri sezdirtti me, qaraqshylar ýsh aqqu úshyp ketken jaqqa baghyt aldy. Aytpaqshy, sol kýnge deyin on jeti aqqudan ýsh-aq aqqu aman qalghan-dy. Qalghandary myna qaba saqal qanypezerlerding myltyghyna jem bolyp ýlgergen edi. Arada sýt pisirim uaqyt ótpey, qahar shashqan qarulardyng gýrsildegen ýni alystan talyp estilip jatty.

Sodan qaytyp aqqu kórgenimiz joq. Biyl da zym-ziya, su betinen synar aqqu tappaysyn. Aqqu týgili joghary-tómen sympyldap úshyp jatatyn qaz-ýirek te úshyraspaydy. Əytse de japandy janghyryqtyrghan myltyq dausy jiyi-jii estilip túrady. Qúsy joq, bazarynan aiyrylghan Ile qúlazyp aghyp jatady. Ile men birge sen de qúlazisyn, kólde de, kónilde de aqqu joq...

PS. Mynau óleng aqqulardyng amanynda dýniyege kelip edi. On jeti aqqudan, kónildegi gəkkuinnen... qalghan belgi osy ghana...

AQQULAR ƏNI
Astyng - Jalghan, ýsting - Jar,
Aqqular qayda úshtyndar?
Qanatyng kýnge shaghylyp,
Ayqara aq búlt qúshtyndar!

Aspandap úshqan aqqular,
Aq shyndar asyp barasyn.
Aspanda beyne aq tular,
Kókpenen tapqan jarasym!

Mening de bar-dy Aqquym...
Anaryn Aygha tósegen.
Keudesi kýmbir gəkku ýn,
Ot erni jaqút, tósi ólen...

Əuezdi sazday súnqyly,
Barady bir sət ýzilmey.
Aq kýmis qanat synqyly,
Sol jannyng synghyr ýnindey.

Aqquym sol bir qayda eken?
Jetpedi eshbir deregi.
Qúshaghyn kimge jaydy eken?
Jaspenen tolyp zereni.

Aqqular endi aman bol!
Jat meken seni kýtedi.
Lashyngha Kókten bagham bol!
Kýtedi boran týtegi.

Kýtedi boran týtegi,
Aldynnan asqar qúz shyghar.
Mergender oghyn týtedi,
Bəlkim búl songhy Kýz shyghar?

Dýnie qústyng sýti edi,
Rasynda songhy kýz shyghar?
Qay jerden ghúmyr bitedi,
Tazanyng sony Siz shyghar?..

Erlan Tóleutay

Facbook-tegi paraqshasynan