Qazaqstan IIM Esirtki biznesine qarsy kýres departamenti jyl sayyn ontýstik ónirlerde «Kóknәr – 2017» jedel aldyn alu is-sharasy ótkizip keledi. Respublika boyynsha úiymdastyrylatyn búl shara barysynda auyr esirtkilerding de tranzittik joldary kesiledi.

Sarapshylardyng mәlimdeuinshe, Aughan­stan jerinde jylyna 6400 tonna esirtkining auyr týri sanalatyn geroin dayyndalady eken. Apiynnan jasalatyn geroinning әlem­de taralmaghan jeri joq. Ony dýniyening tórt búryshynan tabugha bolady. Tipti damyghan Europa elderining ózine jylyna 150 tonna aughan apiynynan jasalghan esirtki ótetin kórinedi. BÚÚ-nyng esirtki jәne qyl­mys jónindegi basqarmasynyng mә­lim­deuinshe, aughan geroiynining eng iri bazary – Europa elderi. Odan keyingi oryn­da jylyna 120 tonnagha súranys jasaytyn Aziya memleketteri túr. Afrikagha Aughanstannan jylyna 45 ton­na geroin jetkiziledi. Sóitip, aughan­dyqtar dýniye­jýzin umen qamtamasyz etip jatyr.

Aughanstan alys jatqan el emes, son­dyqtan narkotrafikterding ótu marshruty kóbinese, bizding el arqyly josparlanady. Tәjikstan, Ózbekstan arqyly Qazaq­stangha, odan әri Resey, Europagha tasy­maldanady. Geroinning bir bóligi bizding elde qalady. Ony satamyz degender ústa­lyp jatyr. Aldynghy jyly Astana qala­lyq IID-ning esirtki biyz­nesine qarsy kýres bas­qarmasynyng qyzmet­kerleri elorda auma­ghynda esirtki satumen ainalysyp jýrgen Aqmola oblysynyng túrghynyn ústady. Onyng túryp jatqan ýiin tekseru kezinde jalpy salmaghy 11 keliden asatyn (55 myng doza) geroin tabyldy. Tәrki­lengen esirt­kining astyrtyn saudadaghy baghasy jarty millionnan astam AQSh dollaryn qúraghan. Búl – asa iri kólemdegi esirtki taratu. Mún­day esirtkimen ústal­ghandar Qyl­mystyq kodeksting 297-ba­bymen úzaq merzimge kesi­ledi.

Esirtki taratugha qatysty qylmys­tardy kópshiligi zandy bilmegendikten jasaydy. Qazirgi kezde Qylmystyq kodeksting «Esirt­ki, psihotroptyq zat­tardy, sol tektesterdi ótkizu maqsatynda zansyz dayyndau, qayta óndeu, iyemdenu, saqtau, tasymaldau, jóneltu ne ótkizu» dep atalatyn 297-baby boyynsha:

1. Esirtki, psihotroptyq zattardy, sol tektesterdi ótkizu maqsatynda zansyz da­yyn­dau, qayta óndeu, iyemdenu, saqtau, tasy­maldau, olardy jóneltu ne ótkizu – mýlki tәr­kilenip, bes jyldan on jylgha deyingi mer­zimge bas bostandyghynan aiyrugha jaza­lanady.

2. Iri mólsherdegi esirtki, psihot­roptyq zattargha, sol tektesterge qatysty jasalghan dәl sol is-әreketter – mýlki tәrkilenip, alty jyldan on eki jylgha deyingi merzimge bas bostandyghynan aiyrugha jazalanady.

3. Osy baptyng birinshi bóliginde kóz­delgen: adamdar tobynyng aldyn ala sóz bay­la­suymen; birneshe ret; asa iri mólsher­degi esirtki, psihotroptyq zattar­gha, sol tek­tes­­ter­ge qatysty; lauazymdy adam qyzmet babyn paydalana otyryp jasaghan is-әreketter – mýlki tәrkilenip, on jyldan on bes jylgha deyingi merzimge bas bostandy­ghynan aiyrugha jazalanady.

4. Osy baptyng birinshi, ekinshi nemese ýshinshi bólikterinde kózdelgen, qyl­mys­tyq top jasaghan is-әreketter, sol siyaqty esirt­ki, psihotroptyq zattardy, sol tek­testerdi bilim beru úiymdarynda ne kórineu kәme­let­ke tolmaghan adamgha ótkizu – mýlki tәrkile­nip, on bes jyldan jiyrma jylgha deyingi mer­zimge bas bostandyghynan aiy­rugha ne ómir boyyna bas bostandyghynan aiyrugha jazalanady.

Kóptegen elding zany boyynsha esirtki satushylardy búdan da qatal jazalaydy. 2005 jylghy qantar aiynda әlemdegi esirtki saudasy ýshin eng qiyn, eng qauipti jer sanalatyn, «Altyn ýshbúrysh» dep atalghan Ontýstik-shyghys Aziyadaghy Tailand pen Birma shekarasynda Qazaqstannyng tórt azamaty Sergey Bobt, Daniyel Tihonov, Dmitriy Karabin jәne Aleksandr Soy 3 keliden astam geroinmen ústaldy. Búlar esirtkini asqazandaryna jasyryp ótpek bolghan. Tailandtyng Shian­gay provinsiya­synyng soty búlardy ólim jazasyna kesuge ýkim shygharghan. Esirtki tasymaldaghan tór­te­­uine shygharyl­ghan ólim jazasy keyin­nen ómir boyy týrmede qaldyrugha almas­ty­ryl­dy. Qazir olar Bangkok týrmesinde otyr.
Esirtkining zansyz ainalymyna qarsy jazanyng kýsheytilgenine qaramastan, jaz ailarynda ontýstik ónirlerde esirtki dayyn­daytyndardyng qarasy kóbeyedi. Biraq qylmystyq jolmen aqsha tabu onay emes, qanshama adam osydan kýiip ketedi. Tek qana Jambyl oblysynda biylghy jyldyng 8 aiynda asa iri kólemdegi esirtki zatyn tәrkileu boyynsha jalpy salmaghy 12 tonnany qúraytyn 14 derek tirkelgen.

Jaqynda Esirtki biznesine qarsy kýres departamenti, Jambyl oblysy jәne Bayzaq audany audanaralyq esirtki bizne­sine qarsy kýres bólimi qyzmet­kerleri birlesip jýr­gizilgen «Kóknәr – 2017» jedel aldyn alu is-sharasy bary­synda 2 tonnagha juyq esirtki zaty anyq­talyp, tәrkilendi. Tekseru bary­synda «Jusandy» aumaghynda zansyz esirtki saudasymen ainalysatyn Taraz qalasynyng 56 jastaghy túrghynynan 730 keli «keptirilmegen marihuana» jәne 3 keli­den astam «keptirilgen marihuana» ta­bylsa, «Esqara» aumaghynda osynday qyl­mystyq ispen búryn sotty bolghan Jambyl audanynyng 36 jastaghy túrghy­nynan salmaghy 1 tonna 220 keli «kepti­rilmegen marihuana» jәne 20 keliden astam «kepti­rilgen mariy­huana» tәrkilen­gen. Atalghan eki derek te Qylmystyq kodeksining 296-baby, 4-bóligimen asa iri kólemdegi esirtki zat­taryn saqtau retinde sotqa deyingi tergep-tekseru tizilimine tirkeldi. Búl bap boyyn­sha ýsh jyldan jeti jylgha deyin bas bos­tan­dyghynan aiyru jazasy qarasty­rylady. «Kóknәr – 2017» jedel aldyn alu is-sharasy bary­synda Merke jәne T.Rys­qúlov audandary boyynsha birlesken esirtkige qarsy kýres bólimining qyzmetker­leri «Ýmbet» jayla­uynda búryn esirtki satyp isti bolghan 50 jastaghy shopandy ústa­dy.. Ol qarasorany keptirip, esirtki da­yyndau ýshin búta­lardyng arasyna jasy­ryp, jayyp qoyghan 1 tonna 341keli mariy­huana tabyldy dep habarlady Jambyl oblystyq IID. OQO Maqtaaral audanynyng poliyseyleri de «gashiysh», «mariy­huana» esirtki ónimderin birneshe orama jasap qysqy mal azyghy retinde au­la­syna jinalghan shópting arasynda ja­syr­ghan 57 jastaghy túrghyndy ústadyq dep mәlimdedi. Ol 1,5 keli esirtkini kepti­rip, satugha dayyn­dap qoyghan eken. Biylghy jyldyng basynan beri Ontýstik Qazaqstan oblysynyng IID bólimderi 80-nen astam esirtki egistikterin joyghan. Ayghaq zat retinde 4,5 tonna esirtki zattary tәrki­lenip, qúramynda esirtki bar ósimdik­terdi zansyz saqtaghany ýshin 80 adam jauapqa tartylypty.
«OQO IID Esirtki biznesine qarsy kýres basqarma­synyng qyzmetkerleri jedel-izdestiru sharasyn jýrgizu barysynda Shymkent qalasy kóshelerining birinen esirtki zatyn saqtaumen jәne satumen ainalysady degen kýdikpen 1976 jyly tughan jergilikti túr­ghyn­dy ústady. Kýdiktining ýiin tintu bary­synda poliyseyler oramada marihua­na esirtki zatyn tapty. Sot-kriminaldy sa­rap­t­ama­syna say, tәrkilengen zat salmaghy 1 keliden asatyn marihuana esirtkilik zaty ekeni belgili boldy. Osy derek boyynsha Qyl­mystyq kodeksting 296-babymen «Esirt­ki, psihotroptyq zattarmen, sol tek­testermen, prekur­sor­larmen ótkizu maq­satynsyz zansyz júmys isteu» qyl­mystyq is qozghaldy. Sotqa deyingi tergeu amaldary jýrgizilude» dep habarlady OQO IID qyzmetkeri S.Qara­kózova.

Qayyrjan TÓREJAN

Abai.kz