Múhtar Áblyazovtyng BTA-bankten jymqyrghan qarajatyn Qazaqstangha qaytaru boyynsha memlekettik qúrylymdardyng atqaryp jatqan júmysyna kәsipkerlerding kónili tolmaydy. Búl turaly «Atameken» ÚEP Prezidiumynyng otyrysynda QR Metallurgiya óndirisi qauymdastyghynyng tóraghasy Vladimir Dvoreskiy mәlimdedi.
«Atameken» ÚEP Prezidiumynyng otyrysynda kәsiporyndardy sauyqtyru boyynsha ekonomikalyq palatanyng úsynystary talqylanghan. Jiynda Ekonomister qauymdastyghynyng tóraghasy Oraz Jandosov, «Halyq bank» basqarma tórayymy Ýmit Shayahmetova, «Kazkommersbank» basqarma tórayymy Nina Jusupova, Qarjy jәne salyq kenesshileri palatasynyng Bas diyrektory Ekaterina Nikitinskaya, «Astana group» preziydenti Núrlan Smaghúlov, taghy basqalary bayandama jasady.
Pikir almasu kezinde kәsiporyndardy sauyqtyru baghdarlamasyn iske asyru ýshin ekonomikanyng naqty sektory men bank jýiesin qosymsha qarjylandyru qajettigi birneshe ret aityldy. «Samúryq-Qazyna» Qorynyng bank sektory jәne korporativti tәuekel jónindegi basqarushy diyrektory Abay Eskendirov te osy mәseleni atap ótti.

Múhtar Áblyazovtyng BTA-bankten jymqyrghan qarajatyn Qazaqstangha qaytaru boyynsha memlekettik qúrylymdardyng atqaryp jatqan júmysyna kәsipkerlerding kónili tolmaydy. Búl turaly «Atameken» ÚEP Prezidiumynyng otyrysynda QR Metallurgiya óndirisi qauymdastyghynyng tóraghasy Vladimir Dvoreskiy mәlimdedi.
«Atameken» ÚEP Prezidiumynyng otyrysynda kәsiporyndardy sauyqtyru boyynsha ekonomikalyq palatanyng úsynystary talqylanghan. Jiynda Ekonomister qauymdastyghynyng tóraghasy Oraz Jandosov, «Halyq bank» basqarma tórayymy Ýmit Shayahmetova, «Kazkommersbank» basqarma tórayymy Nina Jusupova, Qarjy jәne salyq kenesshileri palatasynyng Bas diyrektory Ekaterina Nikitinskaya, «Astana group» preziydenti Núrlan Smaghúlov, taghy basqalary bayandama jasady.
Pikir almasu kezinde kәsiporyndardy sauyqtyru baghdarlamasyn iske asyru ýshin ekonomikanyng naqty sektory men bank jýiesin qosymsha qarjylandyru qajettigi birneshe ret aityldy. «Samúryq-Qazyna» Qorynyng bank sektory jәne korporativti tәuekel jónindegi basqarushy diyrektory Abay Eskendirov te osy mәseleni atap ótti.
Osyghan baylanysty, QR Metallurgiya óndirisi qauymdastyghynyng tóraghasy Vladimir Dvoreskiy «Samúryq-Qazyna» qory tóraghasynyng nazaryn BTA-bankti tyghyryqtan shygharugha júmsalghan qarajatqa audardy. «Qarjylyq daghdarystan shyghugha bólingen qarajattyng teng jartysy BTA-bankting jaghdayyn túraqtandyrugha júmsaldy. Múhtar Áblyazov kәsiporyndar men jeke túlghalardyng depozitterin bankten jymqyrghanynyng kesiri búl» - deydi Vladimir Dvoreskiy. Al BTA qaryzdarynyng restrukturizasiyasyn «Samúryq-Qazyna» ótkizgendikten, bank qarajatynyng bolashaghyna qor da jauapty.
«Sarapshylardyng esebinshe, BTA-bankti basqaryp túrghan kezinde Múhtar Áblyazov offshorlar men negizsiz nesiyeler arqyly Qazaqstannan 10 milliard AQSh dollaryn alyp shyghypty. Sonda ol әrbir qazaqstandyqtan 1000 dollarday úrlady degen sóz. Búl qarajattyng ishinde Qazaqstan ekonomikasynyng jogharghy reytingin jamylyp shetelden alynghan qaryzdar, qazaqstandyq kәsiporyndardyng depozitteri jәne jeke túlghalardyng jinaqtary bar» - dep atap ótti V. Dvoreskiy.
V. Dvoreskiy biylghy jyldyng aqpan aiynda «Atameken» basqarmasy memlekettik organdardyng aldynda bankten úrlanghan aqshany qaytaru turaly mәsele kótergenin eske saldy. «Qazir barlyghymyz industrialdandyru baghdarlamasyn qosymsha qarjylandyryp, orta jәne shaghyn bizneske qoldau kórsetu kerektigin aitamyz. Áblyazovtyng esep-shottarynda jatqan qarajatty elge qaytaryp, Qazaqstan ekonomikasyna júmys istetu kerek» - dedi ol.
Kәsipkerding aituynsha, Áblyazovtyng tyiym salynghan esep-shottaryndaghy qarajattyng taghdyryn Qazaqstan halqy sheshui tiyis, sebebi bankten úrlanghan aqshany kәsiporyndar men jeke túlghalargha memleket qaytaryp berdi, yaghny Últtyq Qordan aqsha alyndy.
V. Dvoreskiy men onyng әriptesteri kótergen búl mәselege «Samúryq-Qazyna» qorynyng ókili jauap bere almady. Onyng aituynsha, BTA-bankten jymqyrylghan qyruar qarjyny qaytaru «ekitalay», qarajat «qaytpay qaluy da mýmkin».
Búl jauap kәsipkerlerding narazylyghyn tudyrdy. Nәtiyjesinde, kәsipkerler Palata Basqarmasyna BTA-bankten jymqyrylghan qarajatty qaytaru jóninde memlekettik organdargha saual joldaudy tapsyryp, Áblyazovtyng tyiym salynghan esep-shottaryndaghy qarajatty qazaqstandyqtardyng qadaghalauyn talap etti.

Qazaqstan Respublikasy, Resey Federasiyasy, Shveysariya konfederasiyasy, Úlybritaniya jәne Soltýstik Irlandiya birikken korolidigining prokuratura jәne әdilet organdaryna Qazaqstan kәsipkerler qauymdastyghynyng atynan

ÝNDEU

Songhy bir jyldyng ishinde әldebir qúrylymdar bizding el men Qazaqstannyng belgili qogham jәne memlekettik qayratkerlerining atyna núqsan keltiruge әreket jasap jýr. Búl pighyl qúqyq qorghau organdaryna shaghymdanu nemese búqaralyq aqparat qúraldary arqyly laqap taratu arqyly iske asyrylady.
Búl is-әreketti úiymdastyryp, qarjylandyryp otyrghan Múhtar Áblyazov osylaysha «sayasy qughyngha úshyrap, teperish kórgen sayasatker» әri Otanymyz - Qazaqstannyng bas qarsylasy atanudy kózdeytini barshagha mәlim.
Al Qazaqstan men kórshiles memleketterde búl adamdy alayaq, aferist dep biledi. Jaqynda bergen súhbatynda Áblyazovtyng ózi týrmede otyrghan kezinde (memlekettik qarjyny asa iri mólsherde jymqyrghany ýshin) kóp úrlaghany ýshin basqa tútqyndardyng arasynda bedeldi bolghanyn aityp, maqtanghan. («Vzglyad» gazeti, 24 qarasha 2010 jyl)
Qazaqstan memleketining sayasy opponenti bolyp kóringisi kelgenimen, onyng shyntuaytyna kelgende kim ekenin osy bir súhbattaghy sózderi aiqyndaydy.
BTA bankindegi alayaqtyq әreketterine deyin de Áblyazovtyng ataghy (reputasiyasy) barshagha mәlim bolatyn. Ýkimet sheneunigi, ministr bola túryp ol ekonomikanyng bir salasyn shyr ainaldyrghan qylmystyq jobalarymen aty shyqqan. Qylmysy әshkerelengende Áblyazov sottaldy, biraq ókinish bildirgen son, Preziydent oghan raqymshylyq jasady. Alayda ol adal enbek etem degen uәdesinde túrmady.
Áblyazovtyng týrmeden shyghuy BTA bankting búrynghy iyesi Erjan Tәtishevting ólimimen túspa-tús kelip, ol eldegi iri bankterding birining tizginin qolyna alghanda biznes-qauymdastyq kýmәndanyp edi. Áblyazovtyng qylmystyq karierasyndaghy múnday qandy izder Resey men Ukrainada da tabylghany endi belgili bolyp jatyr.
Sarapshylardyng esebine jýginsek, BTA bankti basqaryp túrghan shaghynda Múhtar Áblyazov offshorlar men negizsiz nesiyeler arqyly Qazaqstannan 10 milliard AQSh dollaryn alyp shyqqan.
Búl sommagha Qazaqstan ekonomikasynyng jogharghy reytingine jýginip alghan sheteldik qaryzdary, qazaqstandyq kәsiporyndardyng depozitteri jәne jeke túlghalardyng jinaqtary kiredi. Yaghni, Áblyazov qarapayym qazaqstandyqtardyng jinap-tergenin úrlap, jerge qaratyp ketti.
Onyng qylmystyq әreketining auqymyn elestetu ýshin Qazaqstannyng qarjy daghdarysynan shyghugha 15 milliard dollar bólgenin eske salsa bolady (búl qarajattyng bir bóligi BTA bankting túraqtylyghyn qamtamasyz etuge júmsaldy). Basqasha aitsaq, Qazaqstan ýshin qarjy daghdarysynyng kesirinen kelgen shyghynnyng 70 % Áblyazovtyng qylmystyq әreketinen qúralady.
Búghan qosa, reseylik organdardyng mәlimetinshe, Áblyazov pen onyng qolshoqparlary Resey Federasiyasynan da milliard dollardan astam qarjy jymqyrghan. Osyghan baylanysty Mәskeu soty ony qamaugha alu turaly ýkim shyghardy.
Al osy qylmysker әri alayaq endi sayasy qayratker atanugha tyrysyp jýr.
Key mәlimetke jýginsek, qazaqstandyqtardan úrlanghan aqshanyng arqasynda Áblyazov óz Otanyn batys baspasózinde qarabet etu ýshin tólep, sany sheksiz qyzmetshiler men kýzetshilerdi jaldap, pәterler men kenselerdi iyelenip otyr.
Onyng qylmystyq kapitaly Qazaqstandaghy birneshe ýkimettik emes úiymdardy, sayasy partiyalar men búqaralyq aqparat qúraldaryn qarjylandyruda. Búl aqparat qúraldary әdette óz demeushilerin «liyberal», «shynshyl» azamat retinde nasihattap, úrandatyp jýr. Key mәlimet boyynsha, «K+» telearnasy, «Respublika», «Vzglyad» gazetteri, ghalamtordaghy kóptegen sayttar da Áblyazovtyng qarajatynyng arqasynda jaryq kórip otyr.
Áblyazovtyng kez kelgen әdiske jýginetinin onyng demeushilik kórsetip otyrghan partiyalarynan-aq bayqaugha bolady. Onyng mýddesin ózin liyberaldy úiym dep jariyalaytyn «Algha» partiyasy men ortodoksaldy Kommunistik partiya qorghaydy. Búlardyng alghashqysy - qaraqúrym halyqqa mýldem beytanys, aighayy bir tamyr-tanystardyng ýiirmesi bolsa, ekinshisi - Stalin zamanynda halyqty naqaqtan-naqaq sayasy repressiyagha úshyratyp, qazaq halqynyng 60% qyrghan qandy partiya. Ol azday jeke kәsipkerlikti údayy qudalap kelgen kommunisterding kәsipkerlerge degen taptyq jek kórinishi de barshagha ayan.
Sonda kózqarastary qayshy sayasatkerler men qashqyn oligarhtyng basyn qosyp otyrghan ne? Jauap bireu: biylik qúmarlyq pen ózgening aqshasyn iyelensek degen ashkózdik.
Ókinishke qaray, kez kelgen memlekettegi siyaqty, bizding elde de aqsha ýshin aryn satyp, jalghan aqparatty shyndyqqa balamalap taratatyn azamattar bar. Aqparattyq terror, әleumettik jәne últtyq arazdyqty órshitu, el arasyna iritki salu, jekemenshikti qayta bólip, kýsh qoldanugha shaqyru - Áblyazov qoldanatyn ýgit-nasihatynyng kórnekti týri.
TMD elderining jemqorlary men qylmyskerleri Europany panalaytyn әdet shygharghany belgili. Osy tústa Múhtar Áblyazovtyng qúdasy, kezinde iri sheneunik atanghan Viktor Hrapunovty aitpasaq, sózding atasy óledi. Onyng otbasy qazir Shveysariya konfederasiyasyndaghy eng bay adamdardyng qatarynda. Qazaqstandaghy zergerlik biznesin 5 million dollargha satyp, hrapunovtar júby Shveysariyada kenetten 300 milliondyq baylyqtyng iyesi bolyp shygha keldi.
Al Áblyazovtyng tughan qúdasy kәsipkerlikpen eshqashan shúghyldanghan emes. Esesine, elimizdegi eng iri shahardyng әkimi, ministr jәne tau-kenge bay óndiristik ólkening (Shyghys Qazaqstan) әkimi qyzmetin atqardy. Ol basshylyq jasaghan mezgilde kóptegen kәsipkerler onyng tarapynan qughyn-sýrginge úshyrap, jәbir kórdi. Ony rastaytyn aighaqtar da barshylyq. V.Hrapunov elden asyghys qashqan kezde orynbasary әri senimdi ókili A.Sabdalin memlekettik qyzmette jýrip, sybaylas jemqorlyqqa jol bergeni ýshin isti boldy. Qúdasynyng zangha qayshy tirligin kóre túra, «Ádildik ýshin maydan ashyp jýrgen» Áblyazov óz tuysqanyn nege sotqa tartpaydy? Sebebi múnyng bәri onyng jeke basyna abyroy-mansap, sayasy úpay әperetin tirlik emes!
«Atameken» ÚEP-nyng basshylary biyl aqpan aiynda elimizding qúzyrly mekemelerine Áblyazov pen onyng úiymdasqan tobyn BTA bank salymshylarynyng qomaqty qarjysyn úrlap, syrtqa milliardtaghan AQSh dollaryn zansyz shygharghany ýshin jauapkershilikke tartu turaly saual joldady.
Áblyazovtyng jәne oghan qarasty qúrylymdardyng qylmystyq is-әreketin tyng qajettigin qadap aittyq. Qoldy bolghan qarjyny tiynyna deyin elimizge qaytaryluyn talap etken edik.
Kәsipkerler kenesinde Bas prokuror men qúqyq qorghau qyzmetining basshylary tiyisti sharalardyng qabyldanghany turaly esep te bergen.
Alayda toghyz ay ótse de, ol úrlanghan qarjygha Qazaqstannyng últtyq mýddesine qayshy is-әreketin ýdetpese, әli toqtatqan joq.
Halyqtan úrlanghan qomaqty qarjynyng orny tolghan joq. Bastalghan isting nәtiyjesi de kórinbeydi.
Áblyazov sol kýii elge qaytarylmady. Esep-shottarynyng tútqyndalghanyna qaramastan, ol shyndyqqa say kelmeytin jalghan aqparattardy ózine baghynyshty aqparat qúraldary arqyly taratyp, sayasy úiymdaryn qarjylandyru jolyn tauyp otyr.
Qazir el ekonomikasy post krizistik dengeyge ótti. Industriyalandyru, shaghyn jәne orta biznes, Otandyq bank jýiesin damytu isi de kóp aqsha qajet etedi. Áblyazovtyng BTA banktan úrlaghan qarjysyn tolyq qaytaru kerek. Búl qarjynyng taghdyryn halyq sheshu kerek. Sebebi Áblyazovtan kelgen shyghynnyng ornyn kәsiporyndar men salymshylargha Últtyq Qordyng esebinen óteldi.
Qazaqstandyq, Reseylik, Britandyq qúqyq qorghau organdary Áblyazovtyng is-әreket, mýmkindikterin tolyq shektey almay otyr. Olay bolsa, Britandyq sottyng «esep-shottardy tútqyndadyq» degen aqparaty jalghan ba dep kýdiktenip qaldyq.
Sondyqtan biz óz talabymyzdy qayta kóteruge mәjbýrmiz. Osy joly tek otandyq qúqyq qorghau organdarynyng ghana emes, shetelding sot әri qúqyq qorghau mekemelerine Áblyazovtyng zansyz jolmen syrtqa әketken dýniyening amandyghyn qamtamasyz etip, Qazaqstan halqyna ol qarjynyng tolyq qaytaryluyna jaghday jasauyn súraymyz.
Biz osy baghytta atqarylyp jatqan sharalardyng ashyq jýrgizilgenin jәne Áblyazovtyng sheteldik banktardaghy esep-shottarynyng qatang qadaghalanyp, ózine qarasty búqaralyq aqparat qúraldarynyng qay jolmen qarjylandyrylatynyn әshkereleudi súraymyz.
M.Áblyazov otandyq bizneske ýlken materialdyq ziyan tiygizip, últtyq ekonomikalyq mýddemizge qauip tóndirip túr. Memlekettik reyting jýiesindegi Qazaqstannyng alar ornyna keri әserin tiygizeri de ras.
Áblyazovtyng әli kýnge deyin jazalanbay, shetelde emin-erkin jýrui myndaghan kәsipkerlerding ashuyn tughyzyp otyr. Úrlyq, tonaumen dәulet jinau - ýlken qiyanat.
Osy hatty qúzyrly mekemeler men basshylargha joldap otyrmyz. M.Áblyazovtyng qylmystyq is-әreketin bir jola tyng kerektigin bildirip, Qazaqstannyng biznes qauymdastyghy ókilderi óz pozisiyasyn ashyq jetkizedi.

Qúrmetpen,
«Atameken» Qazaqstan Últtyq ekonomikalyq palatasynyng basqarma tóraghasy A.Peruashev

Ýndeuge 34 salalyq qauymdastyqtyng basshylary qol qoydy. Ózge birlestikting basshylary da qol qoyghan hattar aimaqtardan kelip jatyr.
Qazaqstan qarjygerler qauymdastyghy S.Ahanov
Qazaqstan sharapshylar odaghy A.Karapetyan
«QR jenil óndiris kәsiporyndarynyng qauymdastyghy» ZTB L.Hudova
«Qarjy jәne salyq kenesshilerining palatasy» E.Nikitinskaya
QR mikroqarjy úiymdarynyng qauymdastyghy Sh.Jýsipov
Qazaqstan sauda kәsiporyndarynyng qauymdastyghy J.Ájibaeva
«Qazaqstan ken óndiru jәne taumetallurgiya kәsiporyndarynyng Respublikalyq qauymdastyghy» N.Radostoves
«Qazaqstan mashina jasaushylar odaghy» M.Pshembaev «Qazaqstan fermeler odaghy» A.Darinov
Qazaqstan Kedendik brokerler qauymdastyghy G.Shestakov
QR auditorlar Palatasy S.Kóshkimbaev
«Medisinalyq ónimder tauarlaryn óndiru qauymdastyghy «Medfarm Qazaqstan» ZBT A.Berkman
Qazaqstannyng farmmedindustriya» qauymdastyghy S.Súltanov
«Qazaqstan qús ósirushiler odaghy» ZBT R.Sharipov
«Alkogolidi ónimderdi satushylar men óndirushiler qauymdastyghy» («KazAlko» qauymdastyghy) A.Qaliyev
QR Azamattyq jәne qyzmettik ainalymda jýrgen qaru-jaraqpen júmys isteytin kәsiporyndar men úiymdar qauymdastyghy («Qoramsaq») S.Tereshenko
«QR joghary oqu oryndary qauymdastyghy» ZTB R.Alshanov «QR tútynu birlestikterining odaghy» ZTB H.Ashlyaev
Qazaqstan turistik qauymdastyghy R.Shaykenova
Qazaqstan qúrylysshylar odaghynyng tóraghasy T.Erghaliyev
Qazaqstan elektrenergetikalyq qauymdastyghy Sh.Orazalinov
«Qazaqstan syra qaynatushylar odaghy» ZTB B.Meyirbekov
«Qazaq maqta qauymdastyghy» ZTB S.Baqtybaev
«Qazaqstan kólikjolshylar Qauymdastyghy» ZTB P.Davydenko
«Qazaqstan qús ósirushiler odaghy» R.Sharipov
«Syrtqyekonomikalyq qyzmet mýshelerining Euraziyalyq odaghy» ZTB B.Zýlpibekov
«Respublikalyq balyq aulashylar, óndirushiler, Qazaqstan balyq sharuashylyghy úiymdarynyng qauymdastyghy» ZTB B.Samúratov
«Qazaqstan jarnama berushiler qauymdastyghy» ZTB E.Saranjipov
«Jetisu» bankrottau sharalaryn jýrgizetin kәsiby basqarushylar odaghy» M.Qabykenova
«Tehnikalyq diagnostika jәne baqylau qauymdastyghy» S.Stagnefors
«Qazaqstan standarttau, metrologiya, sertifikattau jýiesi mýshelerining qauymdastyghy» Z.Popova

Qazaqstan himiya óndirisining odaghy D.Ábesemetov

* Anyqtama: Qazaqstannyng Últtyq ekonomikalyq palatasyna kәsipkerlerding 122 birlestigi mýshe.
- 42 salalyq odaqtar;
- 69 aimaqtyq birlestikter;
- 11 toptasqan kәsipkerler qauymdastyghy (әielder, jastar, zang qorghau t.b.)

«Ayqyn» gazeti