Seysenbi, 29 Qazan 2024
Janalyqtar 2278 0 pikir 13 Qantar, 2011 saghat 07:30

Serik Saghyntay. Tanys hәm beytanys milliarder Mittal

Jer sharynyng tórt qúrlyghyndaghy 60 mem­lekette alpauyt sharua­shylyghy bar Lakshmy Miyt­tal myrzanyng bolat óndiretin, ken qazatyn kәsip­or­yndary jayly tolyq hәm anyq aqpa­rat úsynugha tiyisti res­my derek­kózi www.arcelor­mit­tal.com saytynda «Qauipsizdik - kompa­niya­nyng 1-oryngha qoyatyn jogharghy talaby» dep jazy­lypty. «Songhy ýsh jyldyng ishinde qauip­sizdik dengeyi 25%-gha kóte­rildi jәne bizding týpki maqsatymyz qauipsizdik jaghdaylaryn nólge tenes­tiru... ArcelorMittal ózining qyzmetkerlerining densaulyghy, qauipsizdigi men әl-auqattylyghyna jauapty...» deydi taghy da. Ókinishke qaray, atalmysh sayt qazaqtildi oqyrman ýshin qolaysyzdau - aghylshyn tilinde.

Jer sharynyng tórt qúrlyghyndaghy 60 mem­lekette alpauyt sharua­shylyghy bar Lakshmy Miyt­tal myrzanyng bolat óndiretin, ken qazatyn kәsip­or­yndary jayly tolyq hәm anyq aqpa­rat úsynugha tiyisti res­my derek­kózi www.arcelor­mit­tal.com saytynda «Qauipsizdik - kompa­niya­nyng 1-oryngha qoyatyn jogharghy talaby» dep jazy­lypty. «Songhy ýsh jyldyng ishinde qauip­sizdik dengeyi 25%-gha kóte­rildi jәne bizding týpki maqsatymyz qauipsizdik jaghdaylaryn nólge tenes­tiru... ArcelorMittal ózining qyzmetkerlerining densaulyghy, qauipsizdigi men әl-auqattylyghyna jauapty...» deydi taghy da. Ókinishke qaray, atalmysh sayt qazaqtildi oqyrman ýshin qolaysyzdau - aghylshyn tilinde.

Elimizdegi alpauyt investorlar qa­ta­rynan sanalatyn Lakshmy Mittal kom­paniyasynyng osy uәdeli sózderin oqy otyryp, osydan birneshe jyl búrynghy bizding eldegi oqighalardy eriksiz eske týsiresin. Mәselen, Mittal menshigindegi Lenin shahtasy qoynauyndaghy jarylysty eske alayyq. Sol kezderi bizding el qaraly kýn jariyalap, kenshilerdi jer qoynyna tapsyryp jatqanda, «Shahterler Mittal imperiyasy ýshin ólim aldynda túrugha mindetti. Nashar qauipsizdik qazaq shúnqyrlaryndaghy kópshilikting ólimine deyin aparyp otyr» dep jazdy Britaniyanyng «The Times» gazetining menshikti tilshisi Mark Franchetty (10 mausym, 2007 jyl). «Búl qazaq shahtasynda­ghy alghashqy oqighalardyng biri emes, 2004 jyldan bastap 91 kenshining ómiri qiylypty. Júmys jospary óz mejesine jetpey qalghan uaqyttarynda, menedjerler júmyskerlerding jalaqysyn qiyp otyrghan. Olar esepteuishterdi gaz mólsheri tómen jerge ornalastyryp qoyady eken. Keyde gaz mólsheri kórinbeu ýshin onyng ýstin óz jaketterimen jauyp qoyady, sonda ghana kenshiler eshtene sezbesten júmystaryn jalghastyryp, josparlardy jýzege asyryp otyrghan», - dep jazdy atalmysh basylym taghy da.

Shahtalarda sonau 1970 jyldardan beri qoldanylyp kele jatqan qúraldar boluy jәne Batys elderinde bayaghydan mashina arqyly jýzege asyrylatyn júmystardy bizding kenshiler óz qolymen atqaratyny, әli kýnge deyin key sharuagha qayla-qalaq qoldanyp, 260 funttyq jýkti jayau tartugha mәjbýrlenetini, kýnine bes tonna kómir shygharu josparlary jәne basqa da jaylar aghylshyn jornalshylary ýshin eng tanghaldyrghan jaghday boldy. IYә, bizding kenshilerding júmysyn britandyqtar qúldyng enbegindey baghalap otyrghany jangha batady.

Sonymen, sodan beri ne ózgerdi, ne janardy?! Jalpy aitsaq, eshtene, bәri de sol kýii, shahta oryndary sol bayaghy 70-jyldardyng eski jamauly kýiinde. Maqtan tútyp otyrghan 25%-dyq janartulardyng bir ne eki payyzy ghana jýzege asyrylghan bolar. 2007 jyly britandyq «The Times» basylymynda qauipsizdik mәselesi boyynsha syngha úshyraghan Mittal ýshin Qazaqstan jalghyz el emes, oghan qosa, múnday oqighalar songhy jyldary Rumyniya, Chehiya respublikalarynda jәne Makedoniya men Ontýstik Afrikada bolghany jalpy júrtshylyqqa belgili. Taghy qay­talap aitamyz, sol tústa «Kompaniya endi 51 million evro kóleminde qarajat salyp, shahtalardy nemis qúraldarymen janartpaqshy» dep jarapazandaghan edi. Shynymen de, «MittalStil Temirtau» basshylyghy biren-saran tehnika, qúral-saymandardy Germaniyadan әkelip, óz qúzyryndaghy shahtalargha az-azdap ýlestirip berdi. Al jana tehnikadan qúr qalghan kenshiler ómirin qauipke tigip, әri qaray júmys isteuge mәjbýr.

Qalay desek te, tanys-beytanys ýn­di­lik myrzamyz 1989 jyldan be­ri әlemde Fortune - 500 dep arnayy at be­rilip, aidar taghylghan ýzdik kompa­niyalardyng qataryna kiretin 15-ten asa alpauyt biznes qúralymyna ie bol­ghan eken. Alghashqylardyng qataryn­da Qa­zaqstandaghy «Ispat Karmetti» iye­len­genine attay 15 jyl ótti. Sol aralyqta nebәri 10 iri jәne úsaq shahta, kәsip­oryndardy qalpyna keltirgen týri әli de syn kóterer qalypta emes.

Al ótken jyldyng jeltoqsan aiynda qaraghandylyq prokurorlardyng ken oryndarynda jýrgizgen tekserisining nә­tiyjeleri de jogharyda atalghan dýniye­lerdi aighaqtaydy. «Shahtalardaghy jabdyqtar eskirgen. Kenshilerding jalaqysy merzimimen berilgen emes. Jazatayym, oq­ys oqighalar polisiyadan jasyrylyp otyr­ghan. Júmys oryndary medisinalyq qob­dishalarmen qamtylmaghan. Al kómir kәsip­oryndary bolsa óz ónimderin arttyru­da», - delinedi oblystyq prokuraturanyng resmy baspasóz paraghynda.

Lakshmiyding Qazaqstanda alatyn orny da paydasymen qaraylas tәrizdi. Qazirgi tanda «MittalStil Temirtau» aksionerlik qoghamy Qazaqstanda eng kóp júmyspen qamtamasyz etip otyrghan nysan bop sanalady. Qysqartular bastalmay túrghan 2007 jyldary 50 000 júmyskeri bar bolatyn. Osynday jәne basqa da artyqshylyqtary arqasynda Lakshmy Mittal memleketting 4 payyz ishki ónimin shygharushy dep tanylyp, Úlybritaniyamen qatynasta erekshe tapsyrmalargha jauap berushi «elshi» mәrtebesin iyelengen tәrizdi. Qaraghandy oblysy ýshin әleumettik salalargha kónil bóletin demeushi dep te sanaldy. Sebebi songhy jyldary oblysqa birer sport keshenderi men «Jedel jәrdem» kólikterin syigha tartyp, aldarqatyp qoyghan bolatyn.

Desek te, jasalyp jatqan «iygi sha­ra-qayyrymdylyqtary» qaytys bolghan azamat­tardyng ómirin, shahtalardaghy qau­ip­siz jaghdaylardyng ornyn toltyra al­may­tyny anyq qoy.

Úlybritaniyadaghy Sitchy partiyasynyng Pled mýshesi jәne uellistik kenshining úly Adam Pros Mittaldyng әr jyldardaghy týrli isterin baqylap, saralay kele bylay dep jazghan bolatyn: «...Leyboristik partiya tek Britaniyadaghy kenshining nashar jaghdaylarynyng kesirinen qúrylghan. Kinәsiz kenshiler qanyna boyalghan aqshany olar Mittaldan alyp otyr. Sondyqtan memleket qazaqtardyng aldynda keshirim súrauy tiyis!» Aziya men Afrikadaghy den­saulyq pen qauipsizdik komiytetining viyse-preziydenti Devid Sadler bolsa, «Den­saulyq pen qauipsizdikke salghan investisiyalar Arselor Mittal ýshin paydaly», - dep, bizge beymәlim bir jayttardyng betin ashqanday boldy.

Shynymen-aq L.Mittaldyng búl әre­ketteri biznesting las aqshasyn juyp, óz bedelin ótkizuding bir qúraly ekeni aidan anyq. Qay jaghynan qarasaq ta, búl alpauyt júmys berushini adam ómiri ýshin jauap beru-bermeu mәselesinen arashalap ala almaydy. Biz osy shaghyn sholu maqalada qazaqstandyq alpauyt Mittaldyng sheteldik BAQ-tarda qalyptasqan keskin-kelbetinen habar beretin birer derekti úsyndyq. Shyntuaytynda, biz biletin milliarder Mittal men sheteldikter ýshin joly bolghysh bayshykesh Mittaldyng naqty jýzin anyqtap, aqiqatyn tabatyn kýn alys emes tәrizdi.

Kerek-derek

2009 jyly ArcelorMittal-dyng tabysy $65,1 milliardqa jәne bolat ónimi 73,2 million tonnagha tenelgen, shamamen әlemdik bolat óndirisining 8%-yn alady.

2009 jyly ArcelorMittal satylymy 65,1$ milliongha deyin jetken, bolat óniminen 71 million tonna jәne shiyki bolat ónimderinen shamamen 73 million tonna jóneltildi.

Mittal otbasynyng baylyghy 19 milliard evrogha baghalanghan. Búghan Ortalyq Londonda 70 million evro túratyn sarayy da kiretini anyq.

Lenin shahtasynda jarylys bolghan jyly ol aghylshyndyq Leyborister partiyasyna eki million evro sanap berdi.

Maral TÓKEN, Serik SAGhYNTAY, Qaraghandy

«Alash ainasy» gazeti

 

 

0 pikir