VII qysqy Aziada oiyndaryna sanauly kýnder qaldy. Ol turaly aitylyp ta, jazylyp ta jatyr. Áriyne, jarystyng bizding elde ótui - ýlken mәrtebe ghana emes, ýlken tarihy oqigha. Mәsele - sony qalay ótkizude. Sayys ótkiziletin sport týrlerining belgilengen halyqaralyq erejeleri bar. Sol boyynsha jýrgizileri anyq. Al mәdeny jaghynan úiymdastyrushy el retinde ózimizding últtyq erekshelikterimizdi kórsete alamyz ba? Syrt kóz - synshy. Oiyngha qatysushy elderden kelgen sportshylar men jan-jaghyna kóz salatyn jurnalister óz elderine barghan son, aita-ayta jýretindey últtyq erekshelikterimizben tәnti ete alsaq, qanekey?! Óitkeni olardyng týgelge juyghy bizding elge alghash ret qadam basyp otyr. Qonaqtardy bizding elding salt-dәstýri, óneri men mәdeniyeti qyzyqtyrary sózsiz. Osy boyynsha sporttyq jarysty úiymdastyrushylargha kópshilikten týsip jatqan úsynystar qanshama. Sonyng bәri eskerilmese de, birqataryn kәdege asyrugha bolatyn shyghar.

VII qysqy Aziada oiyndaryna sanauly kýnder qaldy. Ol turaly aitylyp ta, jazylyp ta jatyr. Áriyne, jarystyng bizding elde ótui - ýlken mәrtebe ghana emes, ýlken tarihy oqigha. Mәsele - sony qalay ótkizude. Sayys ótkiziletin sport týrlerining belgilengen halyqaralyq erejeleri bar. Sol boyynsha jýrgizileri anyq. Al mәdeny jaghynan úiymdastyrushy el retinde ózimizding últtyq erekshelikterimizdi kórsete alamyz ba? Syrt kóz - synshy. Oiyngha qatysushy elderden kelgen sportshylar men jan-jaghyna kóz salatyn jurnalister óz elderine barghan son, aita-ayta jýretindey últtyq erekshelikterimizben tәnti ete alsaq, qanekey?! Óitkeni olardyng týgelge juyghy bizding elge alghash ret qadam basyp otyr. Qonaqtardy bizding elding salt-dәstýri, óneri men mәdeniyeti qyzyqtyrary sózsiz. Osy boyynsha sporttyq jarysty úiymdastyrushylargha kópshilikten týsip jatqan úsynystar qanshama. Sonyng bәri eskerilmese de, birqataryn kәdege asyrugha bolatyn shyghar.
"Qarajorgha" buyn bii halqymyzgha qayta oraldy. Joghaltqanymyzdy tauyp, últtyq by ónerimizding ayasy búrynghydan da keny týsti. Kópshilikten әnshi Erbolat Qúdaybergenov oryndap jýrgen aqyn Júban Moldaghaliyevting "Men qazaqpyn" sózine jazylghan әn men sol "Qarajorgha" biyin qonaqtargha kórsetsek degen úsynystar týsip, alghashqyda oiyndy úiymdastyru ortalyghy maqúldaghan. Alayda bizde bir jaman әdet bar. Tәuelsiz el bolsaq ta, Reseyge jaltaqtay beremiz. Osynday kezderde tizgindi solargha berip qoyatynymyz bar. Aqparat qúraldarynyng habarlaryna sýiensek, oiyngha arnalghan әnning birin Reseyding Igori Krutoy degen sazgerine jazdyrdyq. "Estigen qúlaqta jazyq joq". Ol әn jazyp qana qoymay, rejisser retinde úiymdastyru júmystaryna aralasyp, sol "Men qazaqpyn" әni men "Qarajorgha" biyin jәne basqa da by týrlerin kórsetilimnen aldyryp tastapty. Búl namysqa tie me, tiymey me? Áriyne tiyedi! Jalpy Aziada oiyndarynyng bar shyghynyn kótere otyryp, nege tizgindi basqa elding adamyna berip qoyamyz?

* * *

Juyrda "Habar" telearnasynan "Sonymen, solay deyik..." baghdarlamasynyng kezekti kórsetilimi boldy. Pikirtalasqa qatysushylar últtyq patriotizm taqyrybynda da biraz sóz qozghady. Parlamentting mәjilis deputaty Kamal Búrqanov sóz kezeginde: "Qazir patriotizmnen góri memleketshildikti birinshi kezekke qoyghan jón", - dedi. Elimizde enbek etip, tiyisti salyqtaryn tólep jatqan jannyng bәri memleketshil emes pe? Kezinde Almatydaghy qasiyetti Kóktóbege ataqty ýsh biyding eskertkishin qong turaly júrtshylyqtan qanshama úsynystar týsken edi. Biraq biz ózimizden góri ózgelerdi joghary qonggha әdettengenbiz ghoy. Ýsh biyding eskertkishi әne qoyylady, mine qoyylady dep jýrgenimizde últtyq ónerimizge ýsh qaynasa sorpasy qosylmaytyn, qazaq degen últtyng jer betinde bar-joghyn bilmey ketken qaydaghy bir "Bitlz" ansamblining eskertkishi qoyyldy. Endi soghan janyn salyp, alleyasyn jasatqan "Tabighat" ekologiyalyq odaghynyng tóraghasy Mels Eleusizov te - memleketshil. Alayda ony osy isine qarap, patriotizmning ýlgisin jasady dep aita alamyz ba? Joq. Al patriotizm sózinen Búrhanov nege bas tartty eken? Osy mәsele jóninen sol pikirtalasta Astana qalalyq tilderdi damytu basqarmasynyng bastyghy Orazkýl Asanghaziyevanyng oryndy aitqan sózderine kórermenning sýisinbegeni qalmaghan shyghar, sirә da. Árbir patriot shynayy memleketshil bola alady. Al әrbir memleketshilden óz elin algha sýireytin naghyz patriot shygha ma? Áy, qaydam?!.

* * *

Ótken jyly qys sonynda Almaty oblysyndaghy Aqsu audanynyng Qyzylaghash auylyn, Shyghys Qazaqstan oblysyndaghy Tarbaghatay audanynyng Kókjyra men Jantekey auyldaryn tasqyn su basty. Orny tolmas adam shyghyny boldy, kóptegen mal basy ólim-jitimge úshyrady. Ýkimet bastap, kýlli halyq qoldap, sol auyldardy qara kýzge deyin qayta qalybyna keltirdi. Kóz tartqan jana auyldar boy týzedi. Mal basyn da týgendep berdi. IYә, búl - qalay aitqanda da kóp bolyp kótergen iygi is boldy. Qalyng el qayghy jútqandargha bauyrmaldyqtaryn, janashyrlyqtaryn kórsete bildi. Alayda, múnyng sabaqtaryn esten shygharugha bola ma? Tabighattyng tosyn minezi, dýley kýshi taghy da qapy qaldyrmay ma degen qauip joq emes, bar. Tek su tasqyny bolady-au degen jerlerde ghana emes, zilzala qaupi bar aimaqtardaghy auyldardyng túrghyn ýileri talap dengeyinde emes. Keybir auyldaghy ýilerding týgelge juyghy eski, qam kirpishten salynghan. Qúlap qalu jaghdayynda túr. Joghary balldyq seysmikalyq jer silkinisine tótep bere almaytyny anyq. Sol auyldardyng bәrin, birden bir demmen janartu kerek deu asylyq bolar. Áytse de jyl sayyn eki auyldy janadan barlyq infraqúrylymmen túrghyzugha Ýkimetting tolyq kýshi jetedi. Ýstimizdegi jyldan bastap múnay óndirushi kompaniyalargha salyq eki esege juyq kóterileyin dep otyr. Jyl sayyn iygerilmey jatqan qarajat qanshama. Budjetti jegi qúrttay jep jatqan jemqorlarmen kýresti barynsha kýsheytse, qoldy bolghan qomaqty qarjyny qaytarsa, búl - oryndalmaytyn sharua emes. Qazaqstandaghy jerding asty-ýstindegi baylyq - halyqtiki deymiz. Endeshe sol baylyqtyng azdaghan bir bóligimen jyl sayyn eki auyldy nege janartyp otyrmasqa?! Apatty jaghdayda ghana ah úryp, qarbalaspay, aldyn alugha bolady ghoy.

R.S. Az kýnderden song kýlli әlem halyqtarynyng nazary Almaty men Astanada bolady. Segiz kýnge sozylatyn aituly oiyndy óz dengeyinde ótkizu bizge, yaghny qazaqtargha syn. Oiynshylar men jariyagha jar salatyn jurnalister: "Qazaqtar salt-dәstýrleri men mәdeniyetimen, qonaqjaylylyghymen bizdi tәnti etti", - dep jatsa, qúba-qúp. Al Reseyding qatardaghy qalalaryna kelip ketkendey әserde qalsa, ózimizding kim ekenimizdi tanyta almaghanymyz da. Odan ashy syn bolmas, teginde.

IYә, qasiyetti Kóktóbeden "Bitlz" ansambline janyn salyp alleya ashqan Mels Eleusizov te - memleketshil. Biraq últ mýddesi túrghysynan alyp qaraghanda patriottyq is emes.

Qazaqstandaghy jerding asty-ýstindegi tabighy baylyqtyng bәri - halyqtiki. Budjetten jyl sayyn iygerilmey jatqan qarajat qanshama. Jemqorlargha qoldy bolghandary she. Solargha tyiym salynsa, qyruar aqsha ortaq qorjyngha týser edi. Biyldan bastap múnay óndirushilerge salynatyn salyq ta eki esege kóbeymek. Demek qarajat ta molaya týsedi. Sol qarjynyng azdaghan bir bóliginen Ýkimetting jyl sayyn eki auyldy janartugha tolyq mýmkindigi bar.

«Týrkistan» gazeti