Qazaqstan Respublikasynyng Preziydenti N.Á.Nazarbaevtyng

Qazaqstan halqyna Joldauy

Aldymyzda atqarylar qyruar ister bar.

Búl jolda bizding eng basty bay­lyghymyz - berekeli birligimiz.

Men auyzbirshilikten ainymaytyn aqjýrek júrtymnyng quatty últqa, shuaqty úlysqa ainalaryna kәmil senemin.

N.Á.NAZARBAEV.

Qadirli otandastar!

Qúrmetti deputattar men Ýkimet mýsheleri!

Hanymdar men myrzalar!

Biyl - biz ýshin erekshe qasterli jyl.

Biz el tәuelsizdigining 20 jyldy­ghy­na qadam bastyq.

Bodan júrtty býgingidey bostan kýn­ge jetkizgen búl jolda biz biyik belesterdi baghyndyrdyq.

Esterinizde bolar, 1997 jylghy ha­lyq­qa alghashqy Joldauymda men bylay degen edim:

«2030 jyly bizding úrpaqtarymyz búdan bylay әlemdik oqighalardyng qaltarysynda qalyp qoymaytyn elde ómir sýretin bolady».

Osy sózderge kezinde kýmәn keltirgender az bolghan joq.

Degenmen, dittegen búl mejege biz 33 jylda emes, bir mýshel jastyn  ózinde jettik!

Kýni keshe Astanada 56 elding bas­shy­lary men halyqaralyq úiym ókil­derining basyn qosqan Sammit - sonyng aishyqty aighaghy.

Júldyzymyzdy jarqyrata týsken búl mereyli belesten búryn da biz birshama biyikterdi baghyndyrdyq.

Qazaqstan Respublikasynyng Preziydenti N.Á.Nazarbaevtyng

Qazaqstan halqyna Joldauy

Aldymyzda atqarylar qyruar ister bar.

Búl jolda bizding eng basty bay­lyghymyz - berekeli birligimiz.

Men auyzbirshilikten ainymaytyn aqjýrek júrtymnyng quatty últqa, shuaqty úlysqa ainalaryna kәmil senemin.

N.Á.NAZARBAEV.

Qadirli otandastar!

Qúrmetti deputattar men Ýkimet mýsheleri!

Hanymdar men myrzalar!

Biyl - biz ýshin erekshe qasterli jyl.

Biz el tәuelsizdigining 20 jyldy­ghy­na qadam bastyq.

Bodan júrtty býgingidey bostan kýn­ge jetkizgen búl jolda biz biyik belesterdi baghyndyrdyq.

Esterinizde bolar, 1997 jylghy ha­lyq­qa alghashqy Joldauymda men bylay degen edim:

«2030 jyly bizding úrpaqtarymyz búdan bylay әlemdik oqighalardyng qaltarysynda qalyp qoymaytyn elde ómir sýretin bolady».

Osy sózderge kezinde kýmәn keltirgender az bolghan joq.

Degenmen, dittegen búl mejege biz 33 jylda emes, bir mýshel jastyn  ózinde jettik!

Kýni keshe Astanada 56 elding bas­shy­lary men halyqaralyq úiym ókil­derining basyn qosqan Sammit - sonyng aishyqty aighaghy.

Júldyzymyzdy jarqyrata týsken búl mereyli belesten búryn da biz birshama biyikterdi baghyndyrdyq.

Biz talayly zamanda taryday sha­shy­lyp ketken qandastaryn atamekenge jiy­naghan әlemdegi ýsh elding biri boldyq.

Osy jyldary shet elderden 800 myn­nan astam otandasymyz kelip, ha­lyq sany bir jarym milliongha artty.

Biz Saryarqanyng sayyn dalasyna sәuleti men dәuleti kelisken Astana saldyq.

Esilding jaghasyna serpindi damuy­myz­dyng simvoly bolghan enseli Elorda qondyrdyq.

Halqy tatu-tәtti, sayasaty sarabdal elding ghana qazynasy qyruar, bolashaghy bayandy bolady.

Qazaqstannyng halyqaralyq rezervi býginde 60 milliard dollargha juyq qarjyny qúraydy.

Yrys - yntymaqqa jolyghady, dәulet - birlikpen tolyghady.

Tәuelsizdik jyldarynda el ekono­mikasyna 120 milliard dollardan astam sheteldik investisiya tartyldy.

Sonymen qatar biz әlemning 126 eline 200-den astam ónim týrin shy­gha­ra­myz.

Býginde últtyq dәuletimizding ýsh­ten bir bóligi shaghyn jәne orta biznesten qúralady.

Auyl sharuashylyghy salasy da damyp keledi.

Ishki  jalpy ónim ósimi 2010 jyly 7 pay­­­yz, ónerkәsip óndirisi - 10 payyz, ón­deu ónerkәsibi 19 payyz mólsherdi qúrady.

Ortasha ailyq jalaqy 2007 jylghy 53 mynnan 2010 jyly 80 myng tengege deyin artty.

Últtyq әl-auqat dengeyi jóninen әlem memleketterining reytinginde Qa­zaq­stan ótken jyly 26 satygha ilgerilep, 110 el arasynan 50-shi oryngha kóterildi.

Bizdegi ortasha ailyq jalaqy 5 jarym  e????sege, zeynetaqynyng ortasha kólemi 4 esege kóbeydi.

Biz dýniyeni dýrbelenge salghan daghdarystan demikpey shyghyp, damudyng danghyl jolyna batyl bet búrdyq.

Aldymyzgha úlan-ghayyr maqsattar qoy­­dyq jәne olargha qysqa merzimde qol jetkizdik.

Tәuelsizdik jyldarynda 500-ge juyq jana densaulyq saqtau nysan­da­ry salyndy.

Medisina mekemelerining material­dyq-tehnikalyq bazasy aitarlyqtay jaq­sardy.

Elimiz bilim beru isin damytuda 129 elding arasynda kósh bastaushylar qata­rynda keledi.

Ótken onjyldyqta bilimge bóli­ne­tin qarajat 10 esege kóbeydi.

Osy jyldary 750 jana mektep sa­lyn­dy.

Sonymen qatar, 5 302 mektepke deyingi mekemeler, 1 117 balabaqsha men 4 185 ortalyq ashyldy.

Astanada ghylym men bilim indus­triya­synyng jana ghasyrdaghy ortalyghy bolatyn uniyversiytet ashyldy.

Biz osylaysha az jylda abyroyy art­qan aidyndy elge, quatty últqa ainal­dyq.

Osynyng bәri júrtymyzdy jahan­dyq auqymda oilaugha baulu maqsa­tynda jasaluda.

1. Jedeldetilgen ekonomikalyq jan­ghyrtu - Ýdemeli innovasiyalyq iyn­dustriyalandyru baghdarlamasy­nyng jalghasy

Qúrmetti qazaqstandyqtar!

Biz Tәuelsizdikting jiyrmasynshy jylyna ayaq bastyq.

1991 jyldyng jeltoqsanynda, ózi­miz­ding strategiyalyq maqsatymyz retinde ornyqtylyq pen tabysqa jetudi tan­dap ala otyryp, biz әr jana ke­zen­ning damuyna jana baghdarlamalar jasap, algha jyljydyq.

Biz keudeli mindetterge úmtylyp, olargha qol jetkizdik.

El ilgerileuining shoghyrlanghan kór­set­kishin ghana keltireyin.

1994 jyly jan basyna shaqqandaghy ishki jalpy ónim jeti jýz dollardan sәl ghana asatyn.

2011 jyldyng 1 qarashasyna qaray búl kórsetkish 12 eseden artyq ósip, 9 myng AQSh dollarynan asyp týsti.

Biz búl dengeyge tek 2015 jyly ghana jetemiz dep eseptep edik.

Álemdik tәjiriybe tәuelsizdikting al­ghashqy 20 jylynda múnday nәtiyjege eshqanday el qol jetkize almaghanyn kórsetedi.

Mysaly, egemen damudyng alghashqy jiyrma jylynda jan basyna shaqqan­daghy ishki jalpy ónim Ontýstik Koreyada 3 ese, Malayziyada - 2 ese, Singapurda - 4 ese, Vengriyada - 5 ese, Polishada 4 ese ósken.

2010 jyldyng qantarynda el hal­qyna Joldauymda men Industriyalyq-innovasiyalyq damu baghdarlamasyn jariya ettim.

Qazirding ózinde ony jýzege asy­ru­dyng alghashqy jylynyng naqty qo­ry­tyndylary bar.

Biz 152 kәsiporyndy iske qostyq, 24 myngha juyq qazaqstandyqty tú­raqty júmyspen qamtamasyz ettik.

Býkil el boyynsha barlyghy segiz jýzge juyq әrtýrli óndiris orny qú­ryldy.

Biz himiya jәne jenil ónerkәsipti belsendi týrde qalpyna keltiru men da­my­tu ýderisin bastadyq, auylsharua­shy­lyq ónimderin óndeude serpilis jasadyq.

2014 jylgha deyin jalpy qúny 8,1 triyl­lion tengeni qúraytyn 294 iyn­vestisiyalyq jobany jýzege asyru jos­parlanyp otyr.

161 myng túraqty júmys orny jәne 207 myng qúrylys uaqytyna esep­telgen júmys orny qúrylady.

Alghashqy industriyalyq besjyl­dyq­tyng alghashqy jylynyng basty qo­rytyndysy - ekonomikanyng naqty­ly sektorynyng esebinen ekonomika­lyq ósude eleuli qúrylymdyq ózge­risterding bastaluy.

Tayau onjyldyqtaghy Strategiya­lyq jospardyng maqsattaryn taghy da eske salyp óteyin.

2020 jylgha qaray biz mynanday kórsetkishterge qol jetkizuge tiyispiz.

Ishki jalpy ónim ósui keminde 30 payyz bolady.

Óndeushi salalardaghy ósim iygerushi salalar dengeyinen asyp týsedi nemese soghan jetedi.

Últtyq qordyng aktivteri IJÓ-ning keminde 30 payyzyn qúraydy.

Ekonomikanyng shiykizattyq emes sektoryna salynatyn otandyq jәne sheteldik investisiya keminde 30 payyzgha artady.

Ishki jalpy ónimdegi shaghyn jәne or­ta biznesting ýlesi 40 payyzdy qú­raydy.

Halyqtyng sany 18 million adam­gha jaqyndaydy.

Bilikti mamandardyng ýlesi 40 pay­yz­dy qúraydy.

Júmyssyzdyq dengeyi 5 payyzgha deyin tómendeydi.

Auyl sharuashylyghyndaghy enbek­ting ónimdiligi 2014 jylgha qaray 2 ese, al 2020 jylgha qaray 4 ese ósedi.

Agrarlyq sektorda etti mal sha­ruashylyghyn damytu jóninde búryn-sondy bolyp kórmegen joba jýzege asyrylady.

2016 jyldyng ózinde et eksporty 60 myng tonnagha jetedi, múnyng qúny 4 million tonna biday eksportyna ten.

Memleket búl maqsatqa 130 milliard tengelik nesie resurstaryn bóledi.

Búl auyldyq jerlerde 20 mynnan astam júmys oryndaryn ashugha mým­kin­dik beredi, jýz mynnan astam auyl túrghyndarynyng kiris kózine ainalady. Múnyng ózi maldyng barlyq týrining asyl týlikteri men túqymdarynyng bas sanyn kóbeytuge mýmkindik beredi.

Búlardyng barlyghy sabaqtas salalarda - auylsharuashylyq mәshiyne jasauda, himiya jәne tamaq ónerkәsibinde, jemshóp óndirisinde, tehnika jóndeude óndiristi úlghaytugha qozghau salady.

Ýkimet, barlyq ónirlerding әkimderi selodaghy industriyalandyrudyng osy­nau manyzdy bóligimen ainalysugha tiyis.

Bizding ekonomikamyzdyng bәsekege qabilettiligi quat shyghyndaryn azay­tu­dy qamtamasyz etetin tiyimdi teh­nologiyalargha negizdelui kerek.

Shiykizattyq emes sektorlardy da­my­tu maqsatynda Ýkimetke Quat tiyim­diligining keshendi josparyn jasap, bekitudi tapsyramyn.

Industriyalandyru ónirlik sayasat­tyng jana paradigmasyn qalyptastyrady.

Ýkimet әkimdermen birlese otyryp Ónirlerdi damytu baghdarlamasyn jasap, bekitui kerek.

Múnyng barlyghy - bizding sanalghan-saralanghan josparlarymyz.

Biz әli jol basynda túrmyz.

Eger jaqsyraq, dәulettirek ómir sýrgimiz kelse, biz osy júmysty at­qarugha tiyispiz.

Men biznes quatty bolsa, memleket te quatty degen qaghidatty jaq­tau­shymyn.

Biz alghash ret «Memlekettik baqylau men qadaghalau turaly» Zang qabyl­dadyq.

Baqylau jýrgizuding býkil memlekettik organdar ýshin ortaq qaghidat­tary men tәrtibi belgilengen. Búl bizneske әkimshilik qysymdy búrynghydan da azayta týsu ýshin jasaldy.

Qúqyq qorghau jýiesin reformalau ayasynda qazirding ózinde 16 zang qa­byldandy.

Menshikti qorghaudyng qúqyqtyq te­tikteri engizildi, ýlken qoghamdyq qauip tóndirmeytin qylmystar boyyn­sha qylmystyq zandylyqty izgilendiru jýrgizildi, bostandyghynan aiyrumen baylanysty bolmaytyn, sonday-aq qa­maugha alugha balama  jazalardy qol­da­nudyng ayasy keneytildi. Osynyng ar­qa­synda biylghy jyldyng ózinde auyr­lyghy azyn-aulaq jәne ortasha qyl­mys­tary ýshin sottalghan eki myngha juyq adam bostandyqtan aiyru orynda­ry­nan shygharylady.

Qúqyq qorghau organdary apparat­tarynyng sany 15 payyzgha qysqar­tyl­dy. Olardyng qúrylymdary ontaylan­dy­ryldy.

Qúqyq qorghau organdaryna tәn emes qyzmetter jeke sektorgha berildi.

Sot jýiesinde eleuli ózgerister jasaluda.

Sybaylas jemqorlyqpen bitispes kýres jýrip jatyr.

Qazirgi tanda halyqaralyq sarap­shy­lardyng baghasy boyynsha Qazaq­stan­nyng sybaylas jemqorlyqqa qarsy zannamasy eng tiyimdilerding biri dep tanylghan.

Tek 2 jyldyng ishinde qylmystyq jauapkershilikke 40-tan astam res­pub­likalyq dengeydegi jetekshi, oblystyq jәne qalalyq auqymdaghy 250-den astam lauazymdy túlghalar tartyldy, olardyng arasynda 39 әkim men olar­dyng orynbasarlary bar.

Qorshaghan ortany qorghau, densaulyq saqtau ministrlerinin, statistika jó­nindegi agenttik tórayymynyn, tó­ten­she jaghdaylar jәne qorghanys viyse-miy­nistr­lerinin, «Qazaqstan temir joly» kompa­niya­sy basqarma tóraghasynyn, «Qaz­Mú­nay­Gaz», «Qazatomprom» kom­pa­niya­lary preziydentterining ýstinen qyl­mys­tyq is qozghalyp, jauapkershilikke tartyldy.

Ýsh jyldyng ishinde bizding elimiz әlem­dik antikorrupsiyalyq reytingtegi kór­setkishin birden 45 satygha jaq­sart­ty.

Osy indeks boyynsha biz býkil TMD-da ýzdik pozisiyada túrmyz.

Búl júmys ymyrasyzdyqpen jalghastyrylady.

Býkilәlemdik bankting 2010 jylghy bayandamasynda Qazaqstan biznes mýd­desi ýshin reforma jýrgizude kósh­basshy dep tanylghan.

Bizneske neghúrlym qolayly ahual jasau jónindegi әlemdik reytingte Qazaqstan 183 elding arasynan 59-shy oryndy iyelenedi.

Tútastay alghanda memlekettik or­gan­dardyng sharuashylyq jýrgizushi subek­tilerding qyzmetine negizsiz aralasu faktileri tyiyldy deuge jaqyn qaldy.

Ótken jyly Qazaqstan, Resey men Belarusiting Kedendik odaghy júmysyn bastady.

2010 jyldyng 10 aiynyng nәtiyje­sining ózinde Reseymen jәne Belarusipen saudanyng kólemi 38 payyzgha ósti.

Qazaqstandyq ónimderding Kedendik odaq elderine eksporty 52,4 payyzgha artty. Budjetke qúiylatyn kedendik bajdyng ósimi 25 payyz boldy.

Osynyng bәri Kedendik odaqtyng bizding elderimizding ekonomikalyq mindetterin sheshetin óte pragmatikalyq әri naqty joba ekenin ap-anyq kórsetedi.

Biz Birtútas ekonomikalyq kenistik qúru isinde barynsha ilgeriledik. Ol kenistik qazaqstandyq óndirushiler ýshin ónim ótkizuding baytaq bazaryn ashady.

Búl bәsekege shydas beretin tauarlar shygharu men qyzmet kórsetu ýshin bizding biznesimizdi yntalan­dyrady.

2. Áleumettik janghyrtu - jana әleumettik sayasat

Biz ózimizding industriyalandyru jәne ekonomikany tehnologiyalyq túr­ghydan damytu jónindegi jospar­la­rymyzdy naqpa-naq aiqyndap aldyq.

Bizding baghdarlamalarymyzdyng bas­ty maqsaty - halyqtyng әl-auqatyn nyghaytu.

Sondyqtan da men biylghy Joldauda әleumettik janghyrtu mәselelerine erekshe nazar audaryp túrmyn.

Men ýsh asa manyzdy memlekettik baghdarlamalardy - bilim beru, densaulyq saqtau jәne tilderdi damytu baghdarlamalaryn bekittim.

Ýkimetke әkimdermen birlese oty­ryp biylghy 1 mamyrgha deyin mynanday qaghidatty týrde jana baghdarlama­lardy, yaghniy:

júmyspen qamtudyng jana stra­te­giyasyn;

túrghyn ýi-kommunaldyq sharua­shy­lyq­ty janghyrtu;

halyqty sapaly auyz sumen qam­tamasyz etu baghdarlamalaryn jasap, qabyl­dau­dy tapsyramyn.

Búl baghdarlamalar elding miyl­lion­da­ghan qarapayym adamdarynyng kýn­be-kýngi mәselelerin sheshuge baghyt­tal­ghan.

Olar qazaqstandyqtardyng ómir sa­pasyn jaqsartady.

Jana әleumettik sayasattyng basty as­pektilerine naqtyraq toqtalyp ót­pek­pin.

2.1. Bilim beru

Biz  bilim berudi janghyrtudy  odan  әri  jalghastyrugha tiyispiz.

Býginde mektepterdi kompiuterlendiru tolyqtay ayaqtaldy.

Orta bilim beruding 12 jyldyq modeli engizilude.

«Ómir boyy bilim alu» әrbir qa­zaq­standyqtyng jeke kredosyna ainaluy tiyis.

Biz kәsiptik  jәne tehnikalyq bilim beruding mazmúnyn tolyq janart­paq niyettemiz.

Býginde damyghan elderde 1 million túrghyngha 1-den 6 joghary oqu or­nyna deyin keledi.

Qazaqstanda barlyghy 149 joghary oqu orny bar.

200 ghylymy kenester kandidattar men doktorlardy qalyptan qúighanday etip jasap shygharyp jatyr.

60 kandidattyng 1-i jәne 37 dok­tor­dyng 1-i  ghana ghylymgha barady.

Osy jyldan bastap ol kenesterding júmystary toqtatylady.

Búdan bylay magistrlar men PhD doktorlar dayyndalatyn bolady.

Biz uniyversiytettik bilim beru men ghy­lymdy damytudyng jana dengeyin qam­tamasyz etuge mindettimiz.

Býginde jana «Nazarbaev uniy­ver­siy­teti» arqauynda naryq súranysyna baghdarlanghan joghary oqu ornynyng innovasiyalyq modeli qalyptasty­ry­luda.

Ol barlyq qazaqstandyq joo-lar ýshin ýlgi boluy kerek.

Mening tapsyrmam boyynsha býkil elde ashylyp jatqan 20 ziyatkerlik mektepter daryndy balalardy ýzdik joo-lar ýshin dayyndaudyng ne­gizgi arqauyna ainalatyn bolady.

Ýkimetke mynalardy tapsyramyn:

● joo-lardyng innovasiyalyq qyz­met­ke kóshu tetigin qalyptastyru;

● bilim beruding sapasyn arttyru jәne qoljetimdiligin keneytu ýshin  bilim  beruge qoldau kórsetuding jana qarjy­lyq-ekonomikalyq qúraldaryn engizu;

● tehnikalyq jәne joghary bilim be­ruding dengeyleri ýshin býginde Túrghyn ýy qúrylys jinaq banki ipotekalyq qúrylysta jýzege asyryp otyrghangha úqsas jinaqtau jýiesin әzirleu.

Qazaqstandyqtarda  memleketten pay­yz­dyq bonustar ala otyryp bala­laryn oqytugha qarjy jinaudyng jana mýmkindikteri payda bolugha tiyis.

● biznes-qauymdastyqtar men jú­mys berushiler ókilderin qatystyra  oty­ryp  Kәsiptik-tehnikalyq  kadr­lar dayyn­dau jóninde últtyq kenes qúru.

Bilim  beru  jýiesindegi barlyq jú­mys mynanday nәtiyjelerge qol jet­kizuge baghyttaluy tiyis.

Mektepke deyingi bilim berumen jәne tәrbiyemen qamtylghan balalardyng ýlesi  2015  jylgha  qaray  74 payyz­dy, 2020 jyl­­gha qaray 100 payyzdy qú­raytyn bolady.

Mening tapsyrmam boyynsha  qabyl­dan­ghan  «Balapan»  baghdarlamasyn jý­zege asyru nәtiyjesinde tek 2010 jyly ghana 35 balabaqsha, 1534 mini-or­ta­lyq, 137 jekemenshik balabaqshalar salyndy.

Búryn  jekeshelendirilip  ketken mek­tep jasyna deyingi mekemelerdi qay­taru esebinen 172 balabaqsha ashyldy.

Balalardy mektepke deyingi úiym­darmen qamtu 30-dan 55 payyzgha deyin ósti.

2020 jylgha qaray biz oqytudyng 12 jyldyq modeline tolyqtay kóshetin bo­lamyz. Ol ýshin biz 2015 jylgha qa­ray respublikalyq budjet qarjysy esebinen keminde eki jýz mektep salyp, osynsha mektepti jergilikti budjet esebinen túrghyzamyz.

2015 jylgha qaray bilim beru úi­ym­darynyng 50 payyzy elektrondy oqy­tudy paydalanyp, 2020 jylgha qa­ray onyng sany 90 payyzgha deyin artady.

2020 jylgha qaray halyqaralyq standarttar boyynsha tәuelsiz últtyq akkreditasiyalaudan ótken joo-lar ýle­si 30 payyzdy qúraytyn bolady.

Innovasiyalyq qyzmetti jýzege asy­ra­tyn jәne ghylymy zertteulerding nәtiy­jelerin óndiriske engizetin joo-lardyng ýlesi 5 payyzgha deyin artady.

Keminde 2 joghary oqu orny ýzdik әlemdik uniyversiytetter reytinginde atalatyn bolady.

Sapaly bilim beru Qazaqstannyng iyn­dustriyalandyryluynyng jәne iyn­no­va­siyalyq damuynyng negizine ainaluy tiyis.

2.2. Densaulyq saqtau

Osy jyldar boyyna biz qazaq­stan­dyqtardyng densaulyghyn jaqsartu ýshin qajet nәrsening bәrin jasadyq.

Densaulyq saqtaudy qarjylandyru 2002 jylghy IJÓ-ning 1,9 payyzynan 2010 jyly 3,2 payyzyna deyin úl­ghaydy.

Býginde býkil el kóleminde túnghysh ret medisinanyng eng bir kýrdeli ba­ghyt­tary boyynsha operasiyalar jasaluda.

Jetekshi sheteldik klinikalarmen baylanysy bar 150 telemedisina or­talyqtary qúryldy.

Osydan jiyrma jyl búryn bizge ol tek arman ghana bolatyn.

Jýrgizilgen júmys nәtiyjesi retinde bala tuudyng 25 payyzgha kóbeygenin, adam ólimining 11 payyzgha tómendep, ha­lyqtyng tabighy ósimining 1,7 ese art­qanyn atap ótuge bolady.

2013 jyly Birtútas últtyq den­saulyq saqtau jýiesin engizu ayaqtalady.

Biz aurudyng aldyn alugha shyndap ki­risip, bastapqy medisinalyq-saniy­tarlyq jәrdemning sapasyn art­ty­ruymyz kerek.

Halyqaralyq baghalaular boyynsha, negizgi nauqastar týrlerimen auyratyn túrghyndardyng 5 payyzdayy densaulyq saqtaudyng barlyq qyzmetterining 70 payyzdayyn ghana paydalanady.

Profilaktikalyq júmystardy sauat­ty úiymdastyrghan jaghdayda erte satyda-aq aurulardyng aldyn alugha bolady.

Sondyqtan Qazaqstanda halyqtyng maqsatty toptarynyng densaulyq jagh­dayyn baqylaudyng últtyq bagh­darlamalary keshenin engizu qajet.

Birinshi kezekte, olar balalar, jas­óspirimder, bala tuu jasyndaghy әiel­der.

Auyl túrghyndary ýshin mediy­sinalyq kómekting qoljetimdiligin keneytuge airyqsha nazar audaru qajet.

Ótken jyly jana әleumettik joba - mamandandyrylghan emdeu-diagnos­tiy­kalyq eki «Densaulyq» poyyzy jú­mysyn bastady.

Olar elimizding eng shalghay týkpir­lerinde ondaghan myng adamdardyng densaulyqtaryn tekserip, em jasady.

Qazaqstan ýshin kóliktik medisina óte kókeykesti, sondyqtan biz ony damytatyn bolamyz.

Biylghy jyly taghy bir poyyz jiberiletin bolady.

Júmylghysh medisinalyq keshender-avtoklinikalar sanyn 50 birlikke deyin

jetkizu qajet.

Olardy shygharu Qazaqstanda jýzege asyrylugha tiyis.

Ýkimetke 2015 jylgha deyin saniy­tarlyq aviasiya múqtajy ýshin keminde 16 tikúshaq úiymdastyrudy qam­ta­masyz etudi tapsyramyn.

Sol siyaqty jol boyyndaghy mediy­sinalyq-qútqaru punktterin qúru mәselesin jedeldete qarastyrudy da tapsyramyn. Olardy respublikalyq manyzdaghy joldardyng apattyq qauipti uchaskelerinde ornalastyru qajet.

Tótenshe medisinalyq jәrdem qyz­meti kóp salaly júmylghysh jәne ae­rojúmylghysh gospitalidarmen ja­raq­tandyryluy tiyis.

Búl sharalardyng bizding myndaghan azamattarymyzdyng ómirin qútqaryp qalatynyna senimim mol.

Qylmystyq-atqaru jýiesindegi tuberkulez ben VICh aurulary jәne odan bolatyn ólim dengeyin tómendetuge mú­qiyat nazar audaru qajet.

Osy mindetterdi oryndau nәtiy­je­sinde 2015 jylgha qaray qazaq­stan­dyqtardyng ómir jasynyng kýtiletin úzaqtyghy 70 jasqa deyin, al 2020 jyl­gha qaray 72 jasqa deyin  úlghaya­tyn bolady.

Salamatty ómir saltyn nasihattap, barlyq jerde salynghan sport bazalaryn paydalanu kerek.

2015 jylgha qaray 350 dәrigerlik ambulatoriyalar, felidsherlik-akusherlik punktter jәne emhanalar saly­natyn bolady.

2.3. Tilderdi damytu

Kóp tildi jәne kóp konfessiyaly qoghamdaghy beybitshilik pen kelisim - búl sizder men bizding enbegimiz, qúrmetti qazaqstandyqtar.

Qazaqstandyqtardyng ózimiz ómir sýrip, elimizdi jaqsylyqtargha bastap bara jatqan tughan jerge atauyn bergen memlekettik qazaq tilin qúrmetpen jәne layyqty oqyp-ýirene bastaghandyghyn atap ótuding ózi quanyshty.

Býginde memlekettik tildi erkin mengergen eresek túrghyndardyng ýlesi basym kópshilikti qúraydy.

Búl Tәuelsizdikting orasan zor jetistigi.

Bizding mindetimiz - 2017 jylgha qaray memlekettik tildi biletin qazaq­standyq­tar sanyn 80 payyzgha deyin jetkizu.

Al 2020 jylgha qaray olar keminde 95 payyzdy qúrauy tiyis.

Endi on jyldan keyin mektep bitirushilerding 100 payyzy memlekettik tildi bilip shyghatyn bolady.

Ol ýshin biz bәrin de jasap jatyr­myz.

Biz sol siyaqty orys tilin jәne ózge de qazaqstandyq etnostar tilin da­my­tatyn bolamyz.

Men qazirgi zamanghy qazaqstandyq ýshin ýsh tildi bilu - әrkimning derbes tabystylyghynyng mindetti sharty ekendigin әrdayym aityp kelemin.

Sondyqtan 2020 jylgha qaray aghyl­shyn tilin biletin túrghyndar sany keminde 20 payyzdy qúrauy tiyis dep esep­teymin.

2.4. Júmyspen qamtudyng jana strategiyasy

Eki jyl ishinde daghdarysqa qarsy «Jol kartasy» shenberinde biz halyqty enbekpen qamtamasyz etip, júmyssyz­dyq­ty azayttyq jәne qalalarymyz ben selolarymyzdaghy infraqúrylym­dar­dy jaqsarttyq.

Búl baghdarlamalar qazaqstan­dyq­tar­dyng keng qoldauy men razylyghyna ie boldy.

Býginde jana ekonomika bilikti kadrlardyng jana generasiyasyn talap etetin bolghandyqtan  enbek rynogynyng tiyimdiligin arttyru qajet.

Ózin ózi enbekpen qamtyp otyrghan túrghyndar - bizding ekonomikamyzdyng zor kadrlar rezervi.

Jana kәsiporyndardy biz olarda qazaqstandyqtardyng júmys isteui ýshin salyp jatyrmyz.

Olar oghan dayyndaluy kerek. Jana mamandyqtargha ýirenuleri qajet.

Ýkimetke oblystardyn, Astana jәne Almaty qalalarynyng әkimderi­men birlesip, 2011 jyldyng 1 mamy­ry­na deyin halyqty enbekpen qamtu jó­ninen qaghidatty týrde jana bagh­darlama  әzirleudi tapsyramyn.

Ýkimet biznes-qauymdastyqpen bir­lesip industriyalyq nysandarda júmys istegisi keletinder ýshin tegin kәsiptik oqu úsynuy kerek.

Árbir qazaqstandyqtyng eldi auqym­dy industriyalandyrugha qatysu mýmkindigin qamtamasyz etu qajet.

Kezinde men daghdarysqa qarsy «Jol kartasy» baghdarlamasy әrbir qazaq­standyqtyn  otbasyna deyin jetetin bolsyn degen mindet qoydym.

Ol tabysty jýzege asyryldy.

Osy tәjiriybeni paydalana otyryp, qazirgi uaqytta júmysty industriya­lan­dyru  shynymen de býkilhalyq­tyq sipat alyp, әrbir qazaqstan­dyq­tyng isi bolatynday etip qúru qajet.

Óz ómirlerin auylmen baylanys­targhandar ýshin Ýkimet jergilikti biylik organdarymen  birlesip, selolyq kәsipkerlikti damytu jóninen  sharalar keshenin әzirleuge tiyis.

Ótken jyly selolyq aumaqtardy damytu baghdarlamasy ayaqtaldy.

Endi búl júmystar Elding 2020 jyl­gha deyingi aumaqtyq-kenistiktik damuy­nyng boljamdyq shemasy shenberinde odan әri jalghasatyn bolady.

Damu әleueti joghary eldi meken­derde selolyq infraqúrylymdar da­my­tylyp, suaratyn sulargha, miy­kro­ne­siyeleu baghdarlamalary men  tabighy grant­targha qoljetimdilik keneytilip, kәsipkerlik daghdylaryna ýiretu úiymdastyrylady.

Qazirding ózinde mikronesiyelik úi­ymdar qyzmetining qúqyqtyq negizi bar.

Býginde rynoktaghy olardyng sany bir myng eki jýzdey jәne olar halyqqa somasy 16 milliard tenge bolatyn 110 myng nesiyeler berdi.

Degenmen, olar negizinen aitarlyq­tay joghary mólsherlememen tútynu­shylyq maqsattargha júmsaluda.

Ahualdy ózgertip, tútynugha emes,  en­bekpen qamtu jaghyna basymdyq beru kerek.

Sondyqtan Ýkimetke qarjy retteushilermen birigip, shúghyl týrde tiyisti zang jobasy men keshendi sharalar jasaudy tapsyramyn.

Ýstimizdegi jyly qosymsha 3 milliard tenge qarastyrylsyn.

2012-2015 jyldary búl qarjylan­dy­ru jyl sayyn 10-15 milliard ten­gege kóbeytilsin.

Memlekettik jeli boyynsha berilgen mikronesiyelerding barlyq 100 payyzy tek óz isin úiymdastyrugha ghana júmsaluy tiyis.

Jogharyda aitylghan mal sharua­shy­lyghyn damytu baghdarlamalaryn jýzege asyru ondaghan myng auyl túr­ghyn­da­ryna júmys tauyp beredi.

Sondyqtan atqarushy biylikting bar­lyq dengeyleri men  «Núr Otan» par­tiyasynan ýlken týsindiru júmystary talap etiledi.

Ýkimetke aldaghy jyldan motiy­va­siya­ly aqshalay tólemderge kóshudi tap­syramyn.

Basty mәsele - masyldyqty enseru.

Júmyssyzgha júmyssyz bolghany ýshin emes, mamandyq alu ýshin grant beriletin bolady.

Kedeyshilik problemalaryn memlekettik jәrdemaqy esebinen júmsartu emes, sheshu kerek.

Memleket tek obektivti túr­ghy­dan enbekke qabiletsizder men az qam­tamasyz etilgenderge ghana kómek­tesetin bolady.

2.5. TKSh-ny janghyrtu

Azamattardyng ómir sapasynyng ozyq kórsetkishi - túrghyn ýy jaylyly­ghy­nyng dengeyi.

Songhy 10 jylda túrghyn ýy qory 30 miyl­lion sharshy metrge úlghaydy.

Búl býginde bir millionnan astam azamat jana pәterlerde túrady degendi bildiredi.

Búl - bizding túrghyn ýy sayasaty­myz­dyng manyzdy nәtiyjesi.

Kóptegen jyldar boyy kommunaldy sektor qalghan-qútqandy bólu qaghidaty boyynsha qarjylandyrylyp keldi. So­nyng saldarynan 2008 jylgha qaray kom­munikasiyalardyng 72 payyzy jóndeudi nemese auystyrudy qajetsindi.

«Jol kartasy» ayasynda biz 2009 jәne 2010 jyldary TKSh nysandaryn jóndeu boyynsha ýlken júmys jýr­gizdik.

Búl júmysty jalghastyru qajet.

Sumen, jylumen, elektr jәne gazben qamtamasyz etu jýielerine keng auqymdy janghyrtu jýrgizip, sonday-aq túrghyn ýy qatynasynyng ontayly modelin qúrudy qamtamasyz etu qajet.

Kýrdeli jóndeudi qajet etetin ny­san­dardyng ýlesi 32 payyzdan 2015 jylgha qaray 22 payyzgha tómendeui tiyis.

Janghyrtylghan jýielerding úzyn­dy­ghy 2015 jylgha qaray el boyynsha tú­tastay alghanda 31 mynnan astam sha­qyrymdy qúraytyn bolady.

Memleket halyqaralyq qarjy ins­tiy­tuttary men bizding bankterimizdi tarta otyryp, jeke investorlargha, kәsip­oryndar men azamattargha túrghyn ýiler men kommunaldyq nysandardy jóndeu jәne rekonstruksiyalau ýshin qarjy­landyrudyng birlesken arnayy tetikterin úsynady.

TKSh-ny janghyrtu baghdarlamasyn jýzege asyru jyl sayyn 10 myngha ju­yq jana júmys ornyn qúrugha mýmkindik beredi.

Tútastay alghanda, ony jýzege asy­rugha 1,5 million adam - kóppәterli túrghyn ýilerding túrghyndary qatysady.

Ýkimetke ortaq mýlikti jóndeu men qalpyna keltiruge qarjy jinaqtaudy yntalandyru men qosyla qarjylan­dyrudyng tetigin jasaudy tap­syra­myn.

Biz tek osylay etkende ghana túrghyn ýy jaghdayyn jaqsartyp, azamattardyng óz mýlkin saqtaugha jauapkershiligin jogharylata alamyz.

2.6. Sapaly auyz su

Qazaqstandyqtardy sapaly auyz sumen qamtamasyz etu mәseleleri - ha­lyq­tyng densaulyghyn jaqsartudyng asa manyzdy mindeti, sondyqtan búl bizding basymdyghymyz bolady.

Sapaly auyz sumen qamtamasyz etu boyynsha júmys 8 jyl búryn bas­tal­ghan bolatyn jәne onyng ong nәtiy­jeleri bar.

Ortalyqtandyrylghan sumen qam­ta­ma­syz etuge qoljetimdilik auyldy eldi mekenderde 41 payyzgha deyin, qala­lar­da 72 payyzgha deyin  ósti.

Tasymaly sudy paydalanatyn adamdar sany 4 ese azaydy.

Sonymen birge, sumen qamtamasyz etu jýielerin jaqsartudy qajet etetin auyldar da әli az emes.

Qalalardaghy sumen qamtamasyz etu jýielerining 60 payyzynyng tozyghy jet­ken.

Ortasha alghanda respublika boyyn­sha auyz sugha qoljetimdilik dengeyi 2020 jylgha qaray 98 payyzdy qúrauy tiyis, al sudyng sapasy belgilengen bar­lyq saniy­tarlyq normalargha say boluy kerek.

Ýkimetke jeke kapitaldy su sha­ruashylyghy sektoryna barynsha moly­nan tartu ýshin yntalandyrudyng tiyimdi joldaryn qarastyrudy tap­syra­myn.

Jerasty sularynyng әleuetin keni­nen paydalanyp, sumen qamtamasyz etu­ding jana nysandaryn salu kezinde jýieli qadamdar jasau kerek.

2020 jylgha qaray sumen qamtama­syz etuding ortalyq jelisine qoljetim­dilik qalalarda 100 payyzdy qúrauy tiyis.

Al auyldy jerlerde eki ese artyp, 80 payyzgha deyin jetui qajet.

2.7. Tabystardyng artuy - ómirding jana sapasy

Qúrmetti qazaqstandyqtar!

Ýstimizdegi jyly biz zeynetaqylar men stiypendiyalar kólemin, budjettik sala qyzmetkerlerining enbekaqylaryn 30 payyzgha ósiremiz.

Eki jyl qatarynan biz olardy 25 payyzgha úlghaytyp keldik.

«Núr Otan» partiyasynyng Halyq­tyq túghyrnamasynda jospar­lan­gha­nyn­day, 2012 jylgha qaray zeynet­aqy­lar­dyn, budjettik úiymdar enbekaqy­lary­nyng jәne stiypendiyalardyng ortasha kólemi 2008 jylmen salystyr­ghanda 2 ese ósedi.

Biz búghan uәde berdik, biz múny oryndadyq.

Mening tapsyrmam boyynsha ýsh jyldyq budjette sizderge aitqan industriyalyq-innovasiyalyq, sonday-aq әleumettik baghdarlamalardy qar­jy­lay qamtamasyz etu qaras­tyrylghan.

Endi barlyghy Ýkimet pen jergilikti biylik organdarynyng búl mindetterdi qalay oryndaytynyna, búl júmystyng qalay úiymdasty­ryla­tynyna baylanysty bolmaq.

Búl - tayaudaghy onjyldyqta ja­saluy tiyis júmystyng eng az degen mólsheri.

Biz búl josparlardy artyghymen oryndaugha úmtylugha tiyispiz.

Onjyldyqtyng basty әleumettik maqsaty, mine, osynda.

Qymbatty qazaqstandyqtar!

Mening Jarlyghymmen 2011 jyl Tәuelsizdikting 20 jyldyghy dep jariyalandy.

Memlekettik komissiya qúrylyp, sharanyng Jalpyúlttyq jospary bekitildi.

Búl - jalpyhalyqtyq is.

Ýkimetke ony jýzege asyruda iyn­vestorlardyn, biznes-qauymdastyq­tary­nyn, qazaqstandyqtardyng kýshin biriktirudi tapsyramyn.

«BEYBITShILIK PEN JASAM­PAZ­DYQTYNG 20 JYLY»  - bizding mereytoyymyzdyng úrany osy.

Tәuelsizdik jyldarynda Qazaqstan jolynyng - BOSTANDYQ, BIRLIK, TÚ­RAQTYLYQ, ÓRKENDEU sekildi ar­qau­lyq qúndylyqtary qalyptas­ty­ryl­dy.

Qymbatty qazaqstandyqtar!

Qúrmetti deputattar!

Men ýshin jәne bәrimiz ýshin Pre­ziydentting ókilettigin 2020 jylgha deyin úzartu boyynsha referendum ótkizu tu­raly jalpyhalyqtyq bastamagha bay­la­nysty әjeptәuir sayasy kolliziya qalyptasyp otyr.

Men referendumdy qoldap, ózde­ri­ning qoldaryn qoyghan barlyq qazaq­stan­dyqtargha, sonday-aq aksiya bas­ta­mashylaryna shynayy rizashyly­ghym­dy bildiremin.

Halyqtyng erkin bildirui tolqy­nyn­da qantardyng ortasyna qaray Ortalyq saylau komissiyasy 5 millionnan astam adamnyng qol qoyghanyn ja­riyalady.

Sanauly kýnder ishinde referendum turaly bastama is jýzinde býkil­ha­lyqtyq qozghalysqa ainaldy.

Osy aksiya barysynda «Núr Otan» partiyasy demokratiyalyq kýshterding «Qazaqstan-2020» qoghamdyq koaliy­siya­syn qúrdy.

Halyqtyq bastama qazaqstandyq­tardyng óshpeytin azamattyq belsendiligin kórsetti.

Ol elding sayasi, intellektualdyq ómirin belsendilendirdi.

Búl damu men progresting ýlken әleueti barlyghyn aighaqtap berdi.

Sizder osy mәsele boyynsha bar­lyq jaghdayattardy jaqsy bilesizder.

Men ózimning Jarlyghymmen Parla­mentting referendum ótkizu turaly úsy­­­nysyn qabyldamay tastadym. Óit­­keni, 2012 jylghy preziydenttik say­laugha qatysugha dayyndalyp jýrgen edim.

Parlament, ózining konstitusiyalyq ókilettigin paydalanyp, Konstitusiya­gha ózgeris engizu turaly Zang qabyl­dady.

Men zandy Konstitusiyalyq Ke­nes­ke joldadym, ol onyng konstitu­siya­lyghyn aiqyndauy tiyis.

Tek osydan keyin sheshim qabyl­danatyn bolady.

Ol Konstitusiya men bizding zan­dary­myzgha sәikes kelui jәne halqy­myzdyng úzaq merzimdi mýddesin eskerui tiyis.

Qalay bolghanda da, halyqtyng erki - bәrinen joghary.

Solay dey túra, men syrtqy sayasatta biz býkil әlemdegi investorlargha, biznes-qauymdastyqtargha mindet­te­me­le­rimizding túraqtylyghyn qamtamasyz etetindigimizdi mәlimdeymin.

Bizding sayasatymyz barlyq әrip­tes­terimizding ýmitteri men kýtkenderine sәi­kesetin bolady.

Qazaqstan Resey, Qazaqstan jәne Belarusi Kedendik odaghyn jedel de tiyimdi damytu ústanymynda qalady.

Biz TMD elderimen yntymaqtas­ty­ghymyzdy damytatyn bolamyz.

Biz europalyq әriptesterimizge birlesip, kópjaqty nemese ekijaqty pishinde «Qazaqstan - EO:2020» ener­ge­tikalyq hartiyasyn jasap, qabyl­daudy úsynamyz.

Búl Europa rynogyna energiya re­surstaryn jetkizu, túrba qúbyry jýiesin damytu túraqtylyghyna kepildikti qamtamasyz etedi.

Biz osy jyly Almatyda Aughanstan boyynsha arnayy  donorlyq konferensiya ótkizuge bastamashylyq tanyt­paqpyz.

Búdan búryn men Kaspiydegi tú­raq­tylyq paktisin qabyldau iydeyasyn úsynghanmyn.

Búl halyqaralyq qújat Ortalyq Aziya men Kavkazdyng barlyq keng baytaq ónirinde túraqtylyqtyng berik irgeta­syn qalay alady.

Qazaqstan EQYÚ-gha tóraghalyghy shen­berinde bastaghan janjaldardy retteu jónindegi júmysyn jalghastyrady.

Biz jahandyq yadrolyq qauipsizdik salasynda kóshbasshy bolyp qalyp otyrmyz.

Qazaqstan BÚÚ-gha Jalpygha ortaq yadrosyz әlem deklarasiyasyn qabyl­dau­dy úsynady.

Sonday-aq Qyrghyzstangha kómek­ting memleketaralyq baghdarlamasyn jasap, qabyldau manyzdy dep sa­nay­myn.

Ýstimizdegi jyly Qazaqstan Islam Konferensiyasy Úiymyna jetekshilik etedi.

Biz Batys pen Islam әlemi ýn­qa­ty­suyn nyghaytu boyynsha bastama kóterdik.

IYKÚ-gha tóraghalyq Qazaqstannyng syrtqy sayasatynyng aziyalyq vek­to­ryn kýsheytui tiyis.

Ýstimizdegi jyldyng shildesinde Asta­nada Shanhay yntymaqtastyq úiy­mynyng mereytoylyq sammiyti ótedi.

ShYÚ bizding belsendi qaty­suy­myz­ben qúrylghan bolatyn jәne biz onyng nyghangy ýshin barlyq qajetti nәrseni jasaugha tiyispiz.

Múnyng barlyghy Qazaqstannyng ónir­lik jәne jahandyq túraq­ty­lyq­ty nyghaytugha qosqan manyzdy ýlesi bolady.

Qadirli qauym!

Qymbatty qazaqstandyqtar!

Tayauda Elbasy ókilettigin úzartu ýshin býkilhalyqtyq referendum ót­kizu turaly bastama kóterilgenin bar­sha­nyz bilesizder.

Bastamagha ýkimettik emes úiymdar men jekelegen azamattar, ziyaly qauym ókilderi men Parlament deputattary qoldau bildirude.

Men elding búl ystyq yqylasyn tәuel­sizdikti nyghaytu, memleketti or­nyq­tyru isine bergen baghasy dep bilemin.

Otandy qaltqysyz sýy - onyng suy­ghyna shydap, ystyghyna kýngdi talap etedi.

Mening ghúmyrym el taghdyrymen enshiles.

Maghan Sirat kópirindey qylpylda­ghan kezende tәuelsizdik alyp, memleket qúru isi senip tapsyryldy.

Sondyqtan, men senimge sert berip, bar jauapkershilikti moynyma aldym.

Kýrmeui qiyn týrli taghdyrly sheshimderdi jýregimnen ótkizip qabyl­dadym.

Men 20 jyldan beri bar kýsh-jige­rim men bilik, tәjiriybemdi ayamay, hal­qyma qaltqysyz qyzmet etip kelemin.

Osy jyldary mәrtebemizdi kóterip, mereyimizdi asyrghan barsha jetistikterimiz - bizding ortaq tabysymyz.

Sondyqtan, bastamashy azamattar men tilekshi bolghan barsha qazaqstan­dyqtargha rizashylyq bildiremin!

Men ýshin qashanda memleket mýd­desi men el iygiligi jolynda qyzmet atqarudan artyq baqyt bolghan emes.

Aldymyzda atqarylar qyruar ister bar.

Búl jolda bizding eng basty bay­lyghymyz - berekeli birligimiz.

Men auyzbirshilikten ainymaytyn aqjýrek júrtymnyng quatty últqa, shuaqty úlysqa ainalaryna kәmil senemin.

Halqymyzda «Baq bererde elge yrys qonady, ústanghan joly dúrys bolady» degen danalyq sóz bar.

Biz býgingi Joldau arqyly mereyli belestegi atqarghan isterimizdi qorytyn­dylap, bolashaqqa baghdar jasadyq.

Barshanyzgha el iygiligi, memleket mýd­desi jolyndaghy abyroyly isterde mol tabys tileymin!

Merekeli kýnderge jetkizgen berekeli tirligimiz bayandy bolsyn, aghayyn!

Nazarlarynyzgha rahmet.

«Egemen Qazaqstan» gazeti