Shekaralyq baqylau qyzmeti tútqyndaghan qytaylyq qazaq әieli Sayragýl Sauytbay qazir Panfilov audandyq IIB tergeu izolyatorynda qamauda otyrghany turaly habarlaghan edik.

(Surette Sayragýlding otbasy)

30-mamyr kýni Almatygha belgili zanger Abzal Qúspan keldi. Ábekeng Sayragýlding qorghaushysy. Qolynda Sayragýlding kýieui Uәly Sylamnyng jazyp bergen senimhaty bar. Endigi mindet Sayragýl men onyng tergeushisi Vlad Antonovpen jolyghu, iske kirisu.

Osyghan maqsatpen advokat Abzal Qúspan bastap, belgili jurnalist Sәule Ábildahanqyzy, «Atajúrt jastary» eriktiler birlestigining jetekshisi Serikjan Bilәshúly, «Abai.kz» aqparattyq portalynyng redaktory Núrgeldi Ábdighaniyúly, «Qazaq ýni» saytynyng tilshisi Úlmeken Lesbekova bar, Panfilov audanyna, «Qorghas» shekara beketine jol tarttyq.

Jarkentke saghat 08:30 shamasynda jetip, әri qaray  «Qorghas» shekara beketine bardyq. Advokat Abzal Qúspan sotqa deyingi tergeushi Vlad Antonovpen jolyghyp, Sayragýlding isine qatysty qújattarmen tanysyp, advokattyq mindetine kirisu ýshin qauly aldy.

Abzal Qúspan, «Qorghas» shekara beketinen shyqqandaghy sózi:

- Búl jerde anyqtama qyzmeti bolyp esepteledi. Bizding is boyynsha sotqa deyingi tergeushi bolyp taghayyndalghan Vlad Antonov degen kisi eken. Mening iske kirisuime esh kedergi keltirgen joq. Qaulysyn shygharyp, qolyma ústatty.

Tergeushi Vlad Antonov qazaq tilinde jaqsy sóileydi eken. Onyng aituynsha, Sayragýlding qytay tilinde jauap berui – ózining tandauy bolghan. Óitkeni, Sayragýl qazaqsha oqy almaydy.

«Biz birden til tandaudy  úsyndyq. «Qazaqsha» dese isti qazaqsha jýrgizemiz dedik» deydi tergeushi. Áriyne, qylmystyq prosessualdyq kodeksting talaptary solay.  Tildi tandau qúqyghy kýdiktinin, aiyptalushynyng ózine beriledi. Sayragýl Qytayda qytay tilining múghalimi bolghan. Sol sebepti, qytay tilin tandaghan. 

Qazir Qytay tilinen orysshagha audarmashy jaldap, isti sol audarmashy arqyly jýrgizip jatyr eken.

Býgin mine, biz kelgen boyda, ózi mashina jiberip, esh kedergisiz qabyldady.  Qújattardyng barlyghyn rәsimdep berdi.

Endi, «Sayragýldi Qytaygha beru, bermeu mәselesi» jayly aitar bolsam, «Osy qalpynda Qytaygha jiberui mýmkin eken» degen siyaqty pikirler aityldy. Joq, ol shyndyqqa janaspaydy.  Qazir, Qazaqstan tarapynan qylmysty is tergelip jatyr.  Onan son, búl is Panfilov audandyq sotyna týsedi. Sotpen ghana sheshim qabyldanady. Al sot ashyq bolady dep oilaymyn. Sol sotta kez kelgen qogham belsendisi, jurnalister qatysyp, búl isti qoghamdyq baqylaugha ala alamyz dep oilaymyn.

Sonymen qatar, Sayragýlge memlekettik qorghaushy úsynylghan. Búl zannyng talaby boyynsha, solay boluy tiyis edi. Ózi taba almaghan jaghdayda, isti jýrgizip otyrghan tergeushi advokat tauyp beruge mindetti. Biraq, advokattar ekige bólinedi. Biri – memleket esebinen júmys jasaydy.  Bolmasa – shart negizinde júmys jasaydy.

Maghan deyin Jarkenttegi jergilikti advokat júmys jasady.  Qylmystyq prosessualdyq kodeksting talaptaryna sәikes,  sosyn advokattyq qyzmet turaly zangha sәikes, shart negizinde júmys isteytin advokat iske qosylghan sәtten bastap, memleket esebinen qyzmet kórsetip jatqan advokat avtomatty týrdi óz qyzmetin toqtatady. Qazir mening qolymda qauly bar. Ol advokatty auystyru turaly qauly. Men advokat retinde mine, qazir kirdim búl iske.

Biraq, taghy bir mәsele bar búl jerde. Men Sayragýlding ózimen sóilesip aluym kerek.  Ol Sayragýlding konstitusiyalyq qúqy ghoy. Menimen júmys jasaudan bas tartatyn bolsa, ol kisini mәjbýrley almaymyn.  Bas tartpaydy dep oilaymyn.

Sayragýding kýieui sizderge de, maghan da habarlasypty. «Barmandar, shulatpandar» depti. Búghan qatysty aitarym, «baru, barmau» degen mәselege ol kisi aralasa almaydy. Shulatu, shulatpau mәselesi – mýmkin negizsiz shulatpau qajet degen baghytta aitqan shyghar.  Qúry bosqa sayasilandyryp, qúry bosqa shulap, iske kedergi keltiru bolmas ýshin aitylsa kerek. Áriyne, eng bastysy Sayragýlge ziyanymyz tiymeui kerek.

Sayragýldi alyp qalugha mýmkindik bar. Qazir kem degende Halyqaralyq eki konvensiyanyng talaptary búzylyp otyr. Biri – әrbir adam ózining otbasymen bir elde, bir memlekette túrugha qúqyly. Búl konvensiya BÚÚ mýshesi bolyp tabylatyn barlyq memleketterge birdey qoldanylady.

Ekinshisi – BÚÚ janynda bosqyndar isi jóninde komissariat bar. Sayragýlding isin olar da óz baqylaularyna aldy. Sayragýldi belgili bir kriyterriyler boyynsha bosqyn dep tanyp otyr. Endi búny tek, Qazaqstan jaghynan rastau ghana qaldy. Qazaqstan rastaghan jaghdayda, Sayragýl Qytaygha jiberilmeytin bolady.

«Qorghas» shekara beketinen shyghap, Panfilov audanynyng ortalyghy Jarkent qalasyna keldik. Panfilov audanyq ishki ister bólimining uaqytsha tergeu izolyatorynda qamauda otyrghan Sayragýl Sauytbaymen onyng advokaty Abzal Qúspan jolyqty. Sayragýlmen jolyghugha bizdi kirgizgen joq.

Belgili bolghanay, bir júmadan beri qamauda otyrghan Sayragýldi izdep kelushiler joq kórinedi. Kýieu Uәly Sylam bir mәrte kelipti.

Audandyq IIB syrtynda kýtip túrghan bizge UTY basshysy Jambyl esimdi azamat shyghyp,  Sayragýlding jaghdayy turaly aityp berdi.

«Biz internettegi aqparatty oqyp otyrmyz. Áriyne, qyzmet-qyzmetimen, biraq adamgershilik degen dýnie bar ghoy. Sayragýlding artynan izdep kelushi joq. Auystyryp kiyetin kiyim kerek. Kerek-jaraqtary da joq. Áriyne, múnda tamaq beriledi. Biraq, men óz ýiimnen ystyq tamaq әkelip berip túramyn. Osynda alghash kelgende óz aqshama kerek-jaraqtaryn alyp berdim. Bәrimizding de janymyz ashidy, әriyne. Internettegi keybir aqparatty jalanayaq alyp ketipti degen sóz shyqty. Olay emes. Bizge kelgende ayaghyndy kýzdik etik bolghan. Sonymen jýr, qazir. Mening osyndaghy negizgi júmysym da sol. Múndaghy adamdar psihologiyalyq jaghynan kýizelmesin dep, bir uaqyt sóilesip túramyn», - deydi, IIB  ókili. Resmy aqparat beruden bas tartty. Aytpaqshy, endi bir-eki kýnde Sayragýldi Taldyqorghangha aparady eken. Sayragýlding Jarkenttegi otyrghan jeri - uaqytsha tergeu izolyatory. Endi ony Taldyqorghanda jiberedi. Ol jerde sotqa deyin qamauda otyratyn bolady.

Sodan, Sayragýldi izdep barghan biz, birqúry kiyim-keshegi men kerek-jaraqtaryn, ystyq tamaghyn alyp berdik. Sol aralyqta advokat Abzal Qúspan da bizge qosyldy. Sayragýlmen úzaq sóilesip shyghypty. Advokaty bolugha kelisip, ózin izdep kelgen bizdi estip, kózine jas alghan eken. Kýieuimen dýisenbi kýni 5 minuttyq kezdesu bolghan.

Abzal Qúspan, Jarkenttegi uaqytsha tergeu izolyatorynan shyqqandaghy sózi:

- Kónil kónshiterlik habar aita alamyn dep oilaymyn. Birinshiden, densaulyghyna baylanysty esh shaghymy joq.  Osy kezge deyin, bir júmanyng ishinde artynan tamaq nemese auystyratyn kiyim kelmegen. Sizderding kómekterinizben, býgin Sayragýlge tamaqty da, jeke basyna qajetti barlyq zattaryn kirgizip berdik. Sayragýlding kónili kóterilip qaldy, qatty.  Keybir aqparatta aitylghanday, jalanayaq emes. Ýiinen shyqqanda sol, kýzgi etikpen shyghyp ketken eken. Oghan jana  sýiretpesin de kirgizip berdik.

Qazir Sayragýlding ýstinen qozghalghan qylmystyq is ol – Qazaqstannyng qylmystyq kodeksi boyynsha jýrip jatyr. Ol boyysha, sot sheshim shygharady. Men búghan deyin aitqanymday, merziminen búryn azamattyq beru nemese sayasy baspana beru arqyly Sayragýldi Qazaqstanda alyp qalugha bolady.

Endi osyghan qosymsha, taghy bir mәsele - onyng ýstinen qozghalghan qylmystyq isting sanksiyasy negizinde Sayragýldi Qazaqstan zanymen sottap, jazasyn Qazaqstan territoriyasynda óteytindey etuge de bolady. Onda da bas bostandyghynan shektemey, aiyppúl týrinde jazagha tartyp, Qazaqstanda alyp qalugha mýmkindik bar. Áriyne, azamattyq alu manyzyn joghaltpaydy.

Eng basty mynany aitqym keledi. Býgin-erteng Qytaygha ketip qalady degen qauip joq. Biz biraz uaqyt sóilestik. Ishki ister organdary tarapynan qanday da bir kedergi, shekteu bolghan joq. Jana shekara beketindegi tergeushi de uaqytty sozbay, tez arada maghan barlyq qújatta rәsimdep bergen edi. Endi mynau Panfilov audandyq IIB lauazymdy qyzmetkerleri tarapynan kedergiler bolghan joq. Tez arada kirdim. Sayragýlmen onasha sóilestim.

Myna bir aqparatty da aita ketkim keledi. Osy uaqytshy tergeu izolyatorynyng basshysy Jambyl esimdi azamattyng qamqorlyghyn atap ótti. Barlyghy qarastyrylghan desek te, Sayragýlding jeke basyna qajetti kerek-jaraqtaryn UTY basshysy óz qarajatyn әkelip berip otyrghan eken. Búl degeniniz adamgershilik qoy.

Mýmkindik bolsa, IIM atyna, osy azamattyng adamgershiligi jayly jazyp jiberu kerek dep esepteymin.  Áriyne, әrkim óz qyzmetin adal atqarugha mindetti. Biraq, ekining - biri óz qyzmetin adamgershilikpen atqara almaydy. Sayragýl týsken kýnnen bastap, qamqorlyq kórsetip kelipti. Sonday-aq, osy jerde medbiyke bar eken. Ol da kelip, Sayragýlge kómektesetinin aityp jatyr.

Búl jerde mynany eskeru kerek. Sayragýl shekarany zansyz kesip ótkenin moyyndap otyr. Janaghy tergeushi Vlad Antonovqa shekarany ne ýshin jәne qalay kesip ótkenin aityp bergen.  Yaghni, búl faktini joqqa shygharudyng da qajeti joq.

Búl jerde bizding aldymyzda túrghan basty mindet – Sayragýl Sauytbaygha merziminen búryn azamattyq alyp beru. Bolmasa sayasy baspana aluyna kómektesuimiz kerek.

Sayragýl ózin qoldaghan, janashyrlyq tanytqan, el bolyp qoldap jatqan azamattardyng barlyghyna sәlem aityp jatyr.

Esterinizge sala keteyik, 24-mamyr kýni «Abai.kz» aqparattyq portalyna Asan Núrbolat esimdi azamat bas súghyp, jengesi Sayragýl Sauytbaydy shekaralyq polisiya (ÚQK) ókilderi kelip, alyp ketkenin habarlady. Artynsha Núrbolattyn  aituy boyynsha, «Shekaralyq polisiya ókilderi «Qytay súratyp jatyr» dep jengemdi alyp ketti»  atty maqala jariya boldy. Qogham belsendilerimen kezdesken Asan Núrbolat beyneýndeu jasap, әleumettik jelige shyghardy.

Sol kýni «Qamshy.kz» sayty Últtyq qauipsizdik komiytetining resmy jauabyn jariyalady.

«Abai.kz» kótergen mәselege jәne «Qamshy.kz» saytynda jariyalanghan ÚQK jauabyna oray, belgili advokat Abzal Qúspan óz pikirin jazyp, poshtamyzgha joldady. Biz jariyaladyq.

Keyin, Almatyda bir top belsendi baspasóz jiynyn ótkizip, oghan Sayragýlding kýieui Uәly Sylam men eki balasy kelip qatysty. Almatydaghy Adam qúqyghyn qorghau burosynyng mәslihat zalyna jiylghan júrtqa Sayragýlding әm onyng otbasynyng basyna týsken jayt jayly keninen bayandaldy.

Sol kýni belgili zanger Abzal Qúspan Sayragýlding advokaty bolugha әzir ekeni aityp, kómek qolyn sozdy. Sóitip, Uәly Sylamnyng atynan Abzal Qúspangha senimhat jasaldy.

Núrgeldi Ábdighaniyúly

Almaty - Jarkent - Qorghas - Almaty

Abai.kz