شەكارالىق باقىلاۋ قىزمەتى تۇتقىنداعان قىتايلىق قازاق ايەلى سايراگۇل ساۋىتباي قازىر پانفيلوۆ اۋداندىق ءىىب تەرگەۋ يزولياتورىندا قاماۋدا وتىرعانى تۋرالى حابارلاعان ەدىك.

(سۋرەتتە سايراگۇلدىڭ وتباسى)

30-مامىر كۇنى الماتىعا بەلگىلى زاڭگەر ابزال قۇسپان كەلدى. ابەكەڭ سايراگۇلدىڭ قورعاۋشىسى. قولىندا سايراگۇلدىڭ كۇيەۋى ءۋالي سىلامنىڭ جازىپ بەرگەن سەنىمحاتى بار. ەندىگى مىندەت سايراگۇل مەن ونىڭ تەرگەۋشىسى ۆلاد انتونوۆپەن جولىعۋ، ىسكە كىرىسۋ.

وسىعان ماقساتپەن ادۆوكات ابزال قۇسپان باستاپ، بەلگىلى جۋرناليست ساۋلە ابىلداحانقىزى، «اتاجۇرت جاستارى» ەرىكتىلەر بىرلەستىگىنىڭ جەتەكشىسى سەرىكجان ءبىلاشۇلى، «Abai.kz» اقپاراتتىق پورتالىنىڭ رەداكتورى نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى، «قازاق ءۇنى» سايتىنىڭ ءتىلشىسى ۇلمەكەن لەسبەكوۆا بار، پانفيلوۆ اۋدانىنا، «قورعاس» شەكارا بەكەتىنە جول تارتتىق.

جاركەنتكە ساعات 08:30 شاماسىندا جەتىپ، ءارى قاراي  «قورعاس» شەكارا بەكەتىنە باردىق. ادۆوكات ابزال قۇسپان سوتقا دەيىنگى تەرگەۋشى ۆلاد انتونوۆپەن جولىعىپ، سايراگۇلدىڭ ىسىنە قاتىستى قۇجاتتارمەن تانىسىپ، ادۆوكاتتىق مىندەتىنە كىرىسۋ ءۇشىن قاۋلى الدى.

ابزال قۇسپان، «قورعاس» شەكارا بەكەتىنەن شىققانداعى ءسوزى:

- بۇل جەردە انىقتاما قىزمەتى بولىپ ەسەپتەلەدى. ءبىزدىڭ ءىس بويىنشا سوتقا دەيىنگى تەرگەۋشى بولىپ تاعايىندالعان ۆلاد انتونوۆ دەگەن كىسى ەكەن. مەنىڭ ىسكە كىرىسۋىمە ەش كەدەرگى كەلتىرگەن جوق. قاۋلىسىن شىعارىپ، قولىما ۇستاتتى.

تەرگەۋشى ۆلاد انتونوۆ قازاق تىلىندە جاقسى سويلەيدى ەكەن. ونىڭ ايتۋىنشا، سايراگۇلدىڭ قىتاي تىلىندە جاۋاپ بەرۋى – ءوزىنىڭ تاڭداۋى بولعان. ويتكەنى، سايراگۇل قازاقشا وقي المايدى.

«ءبىز بىردەن ءتىل تاڭداۋدى  ۇسىندىق. «قازاقشا» دەسە ءىستى قازاقشا جۇرگىزەمىز دەدىك» دەيدى تەرگەۋشى. ارينە، قىلمىستىق پروتسەسسۋالدىق كودەكستىڭ تالاپتارى سولاي.  ءتىلدى تاڭداۋ قۇقىعى كۇدىكتىنىڭ، ايىپتالۋشىنىڭ وزىنە بەرىلەدى. سايراگۇل قىتايدا قىتاي ءتىلىنىڭ مۇعالىمى بولعان. سول سەبەپتى، قىتاي ءتىلىن تاڭداعان. 

قازىر قىتاي تىلىنەن ورىسشاعا اۋدارماشى جالداپ، ءىستى سول اۋدارماشى ارقىلى جۇرگىزىپ جاتىر ەكەن.

بۇگىن مىنە، ءبىز كەلگەن بويدا، ءوزى ماشينا جىبەرىپ، ەش كەدەرگىسىز قابىلدادى.  قۇجاتتاردىڭ بارلىعىن راسىمدەپ بەردى.

ەندى، «سايراگۇلدى قىتايعا بەرۋ، بەرمەۋ ماسەلەسى» جايلى ايتار بولسام، «وسى قالپىندا قىتايعا جىبەرۋى مۇمكىن ەكەن» دەگەن سياقتى پىكىرلەر ايتىلدى. جوق، ول شىندىققا جاناسپايدى.  قازىر، قازاقستان تاراپىنان قىلمىستى ءىس تەرگەلىپ جاتىر.  ونان سوڭ، بۇل ءىس پانفيلوۆ اۋداندىق سوتىنا تۇسەدى. سوتپەن عانا شەشىم قابىلدانادى. ال سوت اشىق بولادى دەپ ويلايمىن. سول سوتتا كەز كەلگەن قوعام بەلسەندىسى، جۋرناليستەر قاتىسىپ، بۇل ءىستى قوعامدىق باقىلاۋعا الا الامىز دەپ ويلايمىن.

سونىمەن قاتار، سايراگۇلگە مەملەكەتتىك قورعاۋشى ۇسىنىلعان. بۇل زاڭنىڭ تالابى بويىنشا، سولاي بولۋى ءتيىس ەدى. ءوزى تابا الماعان جاعدايدا، ءىستى جۇرگىزىپ وتىرعان تەرگەۋشى ادۆوكات تاۋىپ بەرۋگە مىندەتتى. بىراق، ادۆوكاتتار ەكىگە بولىنەدى. ءبىرى – مەملەكەت ەسەبىنەن جۇمىس جاسايدى.  بولماسا – شارت نەگىزىندە جۇمىس جاسايدى.

ماعان دەيىن جاركەنتتەگى جەرگىلىكتى ادۆوكات جۇمىس جاسادى.  قىلمىستىق پروتسەسسۋالدىق كودەكستىڭ تالاپتارىنا سايكەس،  سوسىن ادۆوكاتتىق قىزمەت تۋرالى زاڭعا سايكەس، شارت نەگىزىندە جۇمىس ىستەيتىن ادۆوكات ىسكە قوسىلعان ساتتەن باستاپ، مەملەكەت ەسەبىنەن قىزمەت كورسەتىپ جاتقان ادۆوكات اۆتوماتتى ءتۇردى ءوز قىزمەتىن توقتاتادى. قازىر مەنىڭ قولىمدا قاۋلى بار. ول ادۆوكاتتى اۋىستىرۋ تۋرالى قاۋلى. مەن ادۆوكات رەتىندە مىنە، قازىر كىردىم بۇل ىسكە.

بىراق، تاعى ءبىر ماسەلە بار بۇل جەردە. مەن سايراگۇلدىڭ وزىمەن سويلەسىپ الۋىم كەرەك.  ول سايراگۇلدىڭ كونستيتۋتسيالىق قۇقى عوي. مەنىمەن جۇمىس جاساۋدان باس تارتاتىن بولسا، ول كىسىنى ماجبۇرلەي المايمىن.  باس تارتپايدى دەپ ويلايمىن.

سايراگۇدىڭ كۇيەۋى سىزدەرگە دە، ماعان دا حابارلاسىپتى. «بارماڭدار، شۋلاتپاڭدار» دەپتى. بۇعان قاتىستى ايتارىم، «بارۋ، بارماۋ» دەگەن ماسەلەگە ول كىسى ارالاسا المايدى. شۋلاتۋ، شۋلاتپاۋ ماسەلەسى – مۇمكىن نەگىزسىز شۋلاتپاۋ قاجەت دەگەن باعىتتا ايتقان شىعار.  قۇرى بوسقا ساياسيلاندىرىپ، قۇرى بوسقا شۋلاپ، ىسكە كەدەرگى كەلتىرۋ بولماس ءۇشىن ايتىلسا كەرەك. ارينە، ەڭ باستىسى سايراگۇلگە زيانىمىز تيمەۋى كەرەك.

سايراگۇلدى الىپ قالۋعا مۇمكىندىك بار. قازىر كەم دەگەندە حالىقارالىق ەكى كونۆەنتسيانىڭ تالاپتارى بۇزىلىپ وتىر. ءبىرى – ءاربىر ادام ءوزىنىڭ وتباسىمەن ءبىر ەلدە، ءبىر مەملەكەتتە تۇرۋعا قۇقىلى. بۇل كونۆەنتسيا بۇۇ مۇشەسى بولىپ تابىلاتىن بارلىق مەملەكەتتەرگە بىردەي قولدانىلادى.

ەكىنشىسى – بۇۇ جانىندا بوسقىندار ءىسى جونىندە كوميسساريات بار. سايراگۇلدىڭ ءىسىن ولار دا ءوز باقىلاۋلارىنا الدى. سايراگۇلدى بەلگىلى ءبىر كريتەرريلەر بويىنشا بوسقىن دەپ تانىپ وتىر. ەندى بۇنى تەك، قازاقستان جاعىنان راستاۋ عانا قالدى. قازاقستان راستاعان جاعدايدا، سايراگۇل قىتايعا جىبەرىلمەيتىن بولادى.

«قورعاس» شەكارا بەكەتىنەن شىعاپ، پانفيلوۆ اۋدانىنىڭ ورتالىعى جاركەنت قالاسىنا كەلدىك. پانفيلوۆ اۋدانىق ىشكى ىستەر ءبولىمىنىڭ ۋاقىتشا تەرگەۋ يزولياتورىندا قاماۋدا وتىرعان سايراگۇل ساۋىتبايمەن ونىڭ ادۆوكاتى ابزال قۇسپان جولىقتى. سايراگۇلمەن جولىعۋعا ءبىزدى كىرگىزگەن جوق.

بەلگىلى بولعاناي، ءبىر جۇمادان بەرى قاماۋدا وتىرعان سايراگۇلدى ىزدەپ كەلۋشىلەر جوق كورىنەدى. كۇيەۋ ءۋالي سىلام ءبىر مارتە كەلىپتى.

اۋداندىق ءىىب سىرتىندا كۇتىپ تۇرعان بىزگە ۋتي باسشىسى جامبىل ەسىمدى ازامات شىعىپ،  سايراگۇلدىڭ جاعدايى تۋرالى ايتىپ بەردى.

«ءبىز ينتەرنەتتەگى اقپاراتتى وقىپ وتىرمىز. ارينە، قىزمەت-قىزمەتىمەن، بىراق ادامگەرشىلىك دەگەن دۇنيە بار عوي. سايراگۇلدىڭ ارتىنان ىزدەپ كەلۋشى جوق. اۋىستىرىپ كيەتىن كيىم كەرەك. كەرەك-جاراقتارى دا جوق. ارينە، مۇندا تاماق بەرىلەدى. بىراق، مەن ءوز ۇيىمنەن ىستىق تاماق اكەلىپ بەرىپ تۇرامىن. وسىندا العاش كەلگەندە ءوز اقشاما كەرەك-جاراقتارىن الىپ بەردىم. ءبارىمىزدىڭ دە جانىمىز اشيدى، ارينە. ينتەرنەتتەگى كەيبىر اقپاراتتى جالاڭاياق الىپ كەتىپتى دەگەن ءسوز شىقتى. ولاي ەمەس. بىزگە كەلگەندە اياعىندى كۇزدىك ەتىك بولعان. سونىمەن ءجۇر، قازىر. مەنىڭ وسىنداعى نەگىزگى جۇمىسىم دا سول. مۇنداعى ادامدار پسيحولوگيالىق جاعىنان كۇيزەلمەسىن دەپ، ءبىر ۋاقىت سويلەسىپ تۇرامىن»، - دەيدى، ءىىب  وكىلى. رەسمي اقپارات بەرۋدەن باس تارتتى. ايتپاقشى، ەندى ءبىر-ەكى كۇندە سايراگۇلدى تالدىقورعانعا اپارادى ەكەن. سايراگۇلدىڭ جاركەنتتەگى وتىرعان جەرى - ۋاقىتشا تەرگەۋ يزولياتورى. ەندى ونى تالدىقورعاندا جىبەرەدى. ول جەردە سوتقا دەيىن قاماۋدا وتىراتىن بولادى.

سودان، سايراگۇلدى ىزدەپ بارعان ءبىز، بىرقۇرى كيىم-كەشەگى مەن كەرەك-جاراقتارىن، ىستىق تاماعىن الىپ بەردىك. سول ارالىقتا ادۆوكات ابزال قۇسپان دا بىزگە قوسىلدى. سايراگۇلمەن ۇزاق سويلەسىپ شىعىپتى. ادۆوكاتى بولۋعا كەلىسىپ، ءوزىن ىزدەپ كەلگەن ءبىزدى ەستىپ، كوزىنە جاس العان ەكەن. كۇيەۋىمەن دۇيسەنبى كۇنى 5 مينۋتتىق كەزدەسۋ بولعان.

ابزال قۇسپان، جاركەنتتەگى ۋاقىتشا تەرگەۋ يزولياتورىنان شىققانداعى ءسوزى:

- كوڭىل كونشىتەرلىك حابار ايتا الامىن دەپ ويلايمىن. بىرىنشىدەن، دەنساۋلىعىنا بايلانىستى ەش شاعىمى جوق.  وسى كەزگە دەيىن، ءبىر جۇمانىڭ ىشىندە ارتىنان تاماق نەمەسە اۋىستىراتىن كيىم كەلمەگەن. سىزدەردىڭ كومەكتەرىڭىزبەن، بۇگىن سايراگۇلگە تاماقتى دا، جەكە باسىنا قاجەتتى بارلىق زاتتارىن كىرگىزىپ بەردىك. سايراگۇلدىڭ كوڭىلى كوتەرىلىپ قالدى، قاتتى.  كەيبىر اقپاراتتا ايتىلعانداي، جالاڭاياق ەمەس. ۇيىنەن شىققاندا سول، كۇزگى ەتىكپەن شىعىپ كەتكەن ەكەن. وعان جاڭا  سۇيرەتپەسىن دە كىرگىزىپ بەردىك.

قازىر سايراگۇلدىڭ ۇستىنەن قوزعالعان قىلمىستىق ءىس ول – قازاقستاننىڭ قىلمىستىق كودەكسى بويىنشا ءجۇرىپ جاتىر. ول بويىشا، سوت شەشىم شىعارادى. مەن بۇعان دەيىن ايتقانىمداي، مەرزىمىنەن بۇرىن ازاماتتىق بەرۋ نەمەسە ساياسي باسپانا بەرۋ ارقىلى سايراگۇلدى قازاقستاندا الىپ قالۋعا بولادى.

ەندى وسىعان قوسىمشا، تاعى ءبىر ماسەلە - ونىڭ ۇستىنەن قوزعالعان قىلمىستىق ءىستىڭ سانكتسياسى نەگىزىندە سايراگۇلدى قازاقستان زاڭىمەن سوتتاپ، جازاسىن قازاقستان تەرريتورياسىندا وتەيتىندەي ەتۋگە دە بولادى. وندا دا باس بوستاندىعىنان شەكتەمەي، ايىپپۇل تۇرىندە جازاعا تارتىپ، قازاقستاندا الىپ قالۋعا مۇمكىندىك بار. ارينە، ازاماتتىق الۋ ماڭىزىن جوعالتپايدى.

ەڭ باستى مىنانى ايتقىم كەلەدى. بۇگىن-ەرتەڭ قىتايعا كەتىپ قالادى دەگەن قاۋىپ جوق. ءبىز ءبىراز ۋاقىت سويلەستىك. ىشكى ىستەر ورگاندارى تاراپىنان قانداي دا ءبىر كەدەرگى، شەكتەۋ بولعان جوق. جاڭا شەكارا بەكەتىندەگى تەرگەۋشى دە ۋاقىتتى سوزباي، تەز ارادا ماعان بارلىق قۇجاتتا راسىمدەپ بەرگەن ەدى. ەندى مىناۋ پانفيلوۆ اۋداندىق ءىىب لاۋازىمدى قىزمەتكەرلەرى تاراپىنان كەدەرگىلەر بولعان جوق. تەز ارادا كىردىم. سايراگۇلمەن وڭاشا سويلەستىم.

مىنا ءبىر اقپاراتتى دا ايتا كەتكىم كەلەدى. وسى ۋاقىتشى تەرگەۋ يزولياتورىنىڭ باسشىسى جامبىل ەسىمدى ازاماتتىڭ قامقورلىعىن اتاپ ءوتتى. بارلىعى قاراستىرىلعان دەسەك تە، سايراگۇلدىڭ جەكە باسىنا قاجەتتى كەرەك-جاراقتارىن ۋتي باسشىسى ءوز قاراجاتىن اكەلىپ بەرىپ وتىرعان ەكەن. بۇل دەگەنىڭىز ادامگەرشىلىك قوي.

مۇمكىندىك بولسا، ءىىم اتىنا، وسى ازاماتتىڭ ادامگەرشىلىگى جايلى جازىپ جىبەرۋ كەرەك دەپ ەسەپتەيمىن.  ارينە، اركىم ءوز قىزمەتىن ادال اتقارۋعا مىندەتتى. بىراق، ەكىنىڭ - ءبىرى ءوز قىزمەتىن ادامگەرشىلىكپەن اتقارا المايدى. سايراگۇل تۇسكەن كۇننەن باستاپ، قامقورلىق كورسەتىپ كەلىپتى. سونداي-اق، وسى جەردە مەدبيكە بار ەكەن. ول دا كەلىپ، سايراگۇلگە كومەكتەسەتىنىن ايتىپ جاتىر.

بۇل جەردە مىنانى ەسكەرۋ كەرەك. سايراگۇل شەكارانى زاڭسىز كەسىپ وتكەنىن مويىنداپ وتىر. جاڭاعى تەرگەۋشى ۆلاد انتونوۆقا شەكارانى نە ءۇشىن جانە قالاي كەسىپ وتكەنىن ايتىپ بەرگەن.  ياعني، بۇل فاكتىنى جوققا شىعارۋدىڭ دا قاجەتى جوق.

بۇل جەردە ءبىزدىڭ الدىمىزدا تۇرعان باستى مىندەت – سايراگۇل ساۋىتبايعا مەرزىمىنەن بۇرىن ازاماتتىق الىپ بەرۋ. بولماسا ساياسي باسپانا الۋىنا كومەكتەسۋىمىز كەرەك.

سايراگۇل ءوزىن قولداعان، جاناشىرلىق تانىتقان، ەل بولىپ قولداپ جاتقان ازاماتتاردىڭ بارلىعىنا سالەم ايتىپ جاتىر.

ەستەرىڭىزگە سالا كەتەيىك، 24-مامىر كۇنى «Abai.kz» اقپاراتتىق پورتالىنا اسان نۇربولات ەسىمدى ازامات باس سۇعىپ، جەڭگەسى سايراگۇل ساۋىتبايدى شەكارالىق پوليتسيا (ۇقك) وكىلدەرى كەلىپ، الىپ كەتكەنىن حابارلادى. ارتىنشا نۇربولاتتىڭ  ايتۋى بويىنشا، «شەكارالىق پوليتسيا وكىلدەرى «قىتاي سۇراتىپ جاتىر» دەپ جەڭگەمدى الىپ كەتتى»  اتتى ماقالا جاريا بولدى. قوعام بەلسەندىلەرىمەن كەزدەسكەن اسان نۇربولات بەينەۇندەۋ جاساپ، الەۋمەتتىك جەلىگە شىعاردى.

سول كۇنى «قامشى.كز» سايتى ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ رەسمي جاۋابىن جاريالادى.

«Abai.kz» كوتەرگەن ماسەلەگە جانە «قامشى.كز» سايتىندا جاريالانعان ۇقك جاۋابىنا وراي، بەلگىلى ادۆوكات ابزال قۇسپان ءوز پىكىرىن جازىپ، پوشتامىزعا جولدادى. ءبىز جاريالادىق.

كەيىن، الماتىدا ءبىر توپ بەلسەندى ءباسپاسوز جيىنىن وتكىزىپ، وعان سايراگۇلدىڭ كۇيەۋى ءۋالي سىلام مەن ەكى بالاسى كەلىپ قاتىستى. الماتىداعى ادام قۇقىعىن قورعاۋ بيۋروسىنىڭ ءماسليحات زالىنا جيىلعان جۇرتقا سايراگۇلدىڭ ءام ونىڭ وتباسىنىڭ باسىنا تۇسكەن جايت جايلى كەڭىنەن باياندالدى.

سول كۇنى بەلگىلى زاڭگەر ابزال قۇسپان سايراگۇلدىڭ ادۆوكاتى بولۋعا ءازىر ەكەنى ايتىپ، كومەك قولىن سوزدى. ءسويتىپ، ءۋالي سىلامنىڭ اتىنان ابزال قۇسپانعا سەنىمحات جاسالدى.

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

الماتى - جاركەنت - قورعاس - الماتى

Abai.kz