Keshe Japoniyadaghy «Fukusima-1» AES-nyng 4-reaktorynda órt bastaldy. Al, radiasiya tolqyny Tokiogha jetti, túrghyndardyng kóbisi astanasynan qashugha mәjbýr. Osylaysha búl oqigha jer silkinisin esepke almaghanda, stansiyadaghy besinshi apat bolyp otyr. 15-nauryzda «Fukusima-1» AES-ning tórtinshi blogynda sutegi jarylysy bolghan edi. Al, Qazaqstanda AES salu taqyryby qaytadan qyzu talqygha týsip jatyr.

«Fukusima-1» stansiyasyndaghy apat 1986 jylghy Chernobyli atom elektr stansiyasyndaghy jarylystan keyingi iri apat dep atalyp otyr. Chernobyli AES-da alapat jarylys bolghanyna kelesi aida 25 jyl tolady. «Alayda, odan tóngen qauip әli de ýlken», - deydi stansiya diyrektory Igori Gramotkiyn. Al býginge deyin onyng zardabynan 4 mynnan 200 myngha deyin adam qúrban bolghan. Radiasiyadan densaulyghyna zaqym kelgen adamdardyng naqty sany belgisiz. Osyghan qarap, japon jerindegi jaydy baghamday beriniz.

Keshe Japoniyadaghy «Fukusima-1» AES-nyng 4-reaktorynda órt bastaldy. Al, radiasiya tolqyny Tokiogha jetti, túrghyndardyng kóbisi astanasynan qashugha mәjbýr. Osylaysha búl oqigha jer silkinisin esepke almaghanda, stansiyadaghy besinshi apat bolyp otyr. 15-nauryzda «Fukusima-1» AES-ning tórtinshi blogynda sutegi jarylysy bolghan edi. Al, Qazaqstanda AES salu taqyryby qaytadan qyzu talqygha týsip jatyr.

«Fukusima-1» stansiyasyndaghy apat 1986 jylghy Chernobyli atom elektr stansiyasyndaghy jarylystan keyingi iri apat dep atalyp otyr. Chernobyli AES-da alapat jarylys bolghanyna kelesi aida 25 jyl tolady. «Alayda, odan tóngen qauip әli de ýlken», - deydi stansiya diyrektory Igori Gramotkiyn. Al býginge deyin onyng zardabynan 4 mynnan 200 myngha deyin adam qúrban bolghan. Radiasiyadan densaulyghyna zaqym kelgen adamdardyng naqty sany belgisiz. Osyghan qarap, japon jerindegi jaydy baghamday beriniz.

Al, әlem elderi Japoniyadaghy apattan keyin atom elektr stansasyn qatang qadaghalaugha kiristi. Resey basshysy barlyq AES nysandaryn qayta qarap shyghugha búiryq berdi. Germaniya kansleri Angela Merkeli AES júmysyn, qúrylysyn uaqytsha toqtatugha sheshim shyghardy. 12-nauryzda Berliyn, Shtutgard qalalarynda 20 mynday adam kóshege shyghyp, atom energiyasyna qarsy sheru ótkizdi. Al, Tayvani yadrolyq energiyadan mýlde bas tartatyndyghyn mәlimdep otyr. Keybir sarapshylardyng pikirinshe, japon stansiyalaryndaghy jaghday ýlken apatqa úryndyrmasa da, Europada atom salasyna degen narazylyq búdan bylay kýsheye bermek. Venesuela preziydenti Ugo Chaves elding yadrolyq energetikany damytu baghdarlamasy toqtatylatyny turaly mәlimdedi. Ugo Chavesting aituynsha, Japoniya siyaqty ozyq tehnologiyasy bar memleketting ózinde bolyp jatqan búl oqighalar atom elektr stansiyalarynyng adam ómirine ýlken qauip-qater tóndiretindigin kórsetken.

16-nauryzda Astanadaghy elektr energetikasyn damytu mәselesine arnalghan VI respublikalyq kenes ótti. Japoniyadaghy apatqa, әlem elderining atom energiyasynan bas tartyp jatqanyna qaramastan «Qazaqstanda atom elektr stansasyn calu iydeyasynan bas tartudyng reti joq», - dedi atalghan keneste Industriya jәne jana tehnologiyalar viyse-ministri Dýisenbay Túrghanov.

Onyng aituynsha, býginde Ýkimet tarapynan maqúldanghan atom energetikasyn damytu baghdarlamasy qazirgi kezde Preziydent apparatynyng qarauynda jatyr. Búl baghdarlamada qauipsizdik mәseleleri eskerilgen. Degenmen de, oghan keybir týzetuler engizilui mýmkin.

«Osy mәselelerdi eskere otyryp, atom elektr stansasy Qazaqstanda boluy tiyis. Elimizde búl túrghyda barlyq jaghdaylar bar. Urannyng qory boyynsha elimiz әlemde ekinshi orynda. Al, ony óndiru boyynsha aldynghy oryndamyz. Sondyqtan bizge búl salamen ainalysugha barlyq alghysharttar bar», - dep atap ótti D.Túrghanov.

Onyng sózine qaraghanda, atom energetikasyn paydalanu turaly zang jobasyna qatysty deputattar tarapynan úsynystar kelip týsti. «Eng songhy eskertulerding biri - ol atom salasyn retteushi organdy qúrugha baylanysty boldy. Tayau kýnderi búl mәsele sheshildi. Búl zang jobasy qabyldansa atom salasy men energetika qarqyndy týrde damidy dep esepteymiz», - deydi D.Túrghanov.

Qazaqstan men Resey Federasiyasy birigip, Aqtau qalasynda atom elektr stansasy qúrylysyn bastaudy qolgha alyp jatyr. Qazir reseylik mamandar Aqtauda arnayy júmys jýrgizude.

Tәuelsizdik alghanda yadrolyq qarudan erkimizben bas tartyp edik. Qazaq - atom qaruynyng qyrsyghynan qasiret shekken halyq. Alayda jerimizge AES salu turaly sheshimi qabyldanghanyna talaydyng alandaytyny anyq. AES saludy qoldaytyn mamandar men sheneunikter «elektr quaty tapshylyghynan qútylatyn jalghyz amal» degendi algha tartady. Al qauipsizdigine kim kepil beredi? Búghan deyin de aqparat qúraldarynda ekolog ghalymdar, ýkimettik emes úiymdar atom elektr stansasyna narazylyq bildirip, pikirlerin aitqan bolatyn. Óitkeni, Qazaqstanda atom energetikasy salasy boyynsha maman tapshy, olardy dayarlaytyn tipti, oqu orny da joq. Stansanyng ornalasuy, quattylyghy, iske qosylatyn uaqyty kýmәndi. Búghan deyin birneshe ret әreket jasalyp, jospar jýzege aspaghan edi. Keshe Preziydenttikten ýmitker Ghany Qasymov elimizde atom elektr stansasynyng salynuyna alandaushylyghyn bildirip, mәlimdeme jasady. «Biz nege tek qana reseylik tehnologiya-men júmys isteulimiz? Álemde atom elektr stansasyn salumen birneshe el ainalysady emes pe? Japoniyadaghy jaghday, Chernobyli apaty bizge sabaq boluy tiyis. Aqtaudaghy atom elektr stansasyn saluda nege tender ótkizilmedi? Ghylymy ortada da arnayy talqylau bolghan joq. Nege atom elektr stansasyn Aqtauda salu qajettigi tuyndap otyr? Sosyn, nege jalghyz reseylik tehnologiyany paydalanugha iytermelep otyr? Kim búl iske úiytqy, qanday sebeppen? Bizge týsindirip bersin», - dedi. Al, belgili akademik Viktor Inushinning aituynsha, seysmikalyq belsendi aimaq - Manghystauda atom elektr stansasyn salu qauipti.

Batys ghalymdarynyng pikirinshe, tehnikasy damyghan, barlyq qauipsizdik sharalaryna múqiyat qaraytyn japon eli, apat kezinde qazir dәrmensiz bolyp otyr. Al bizge, tehnika salasynda Japoniyany basyp ozu ýshin әli qansha jyl kerek? «Tәuekel degen jel qayyq, minesing de ótesin» degen sóz dәl atom energiyasy salasyna aitugha kelmeytin shyghar...

«Ýsh qiyan» gazeti