BQO әkimi A.Kólginovtin

Jergilikti mәslihat deputattarynyn

nazaryna!

Tәuelsizdik alghanymyzgha 27 jyl bolsa da, qoldary qangha boyalghan  bolishevikterding tapsyrmasyn oryndaghan V.Chapaevting qylyshyn jalandatqan eskertkishi Oral qalasynyng temir jol vokzaly aldynda qonaqtardy qarsy alyp túruy tәuelsizdigimizge ýlken syn jәne últtyq namysqa tiyedi. Bolishevik batyrynyn jalandaghan qylyshy – Qazaqtyng tәuelsizdigin qylyshpen qúrtamyn dep túrghanday. KSRO kezinde  1984 jyly ornatylghan  Chapaevting atpen túrghan mýsinin tarihy eskertkish retinde ózge jerge kóshiretin uaqyt keldi. Sebebi, Chapaev qazaqtyng qaharmany emes, qyzyl bolishevikterding ghana batyry.

Qazaq halqy bolishevikter qúrghan Kenes Odaghy túsynda auyr tauqymet tartyp,  ýlken zobalandy bastan keshirdi.  Alash ziyalylary men betke ústar  qazaq ardaqtylary atyldy, qudalandy. Kommunisterding qoldan jasaghan asharshylyghy men repressiya saldarynan qazaq  halqy kýrt azayyp ketti. Endi sol qyzyl imperiyanyng batyry Chapaevti  tәuelsizdik alsaq ta, nege әspettep, әlpeshteuimiz qajet. Álde oblys әkimi A.Kólginov pen qala әkimi  M.Múqaev  jәne jergilikti mәslihat deputattary Elbasynyng ústanghan sayasatyn moyyndaghysy kelmey, qazaq halqyn sayasiy-qughyngha týsirip, qoysha qyrghan qyzyl imperiya – Kenes Ýkimetin әli de ansaydy ma eken?!.  Olay deytinim, azattyq alghasyn, qyzyl bolishevikterding batyry Chapaevti emes, últ azattyghy men tәuelsizdigi  ýshin kýresken  últ batyrlaryn, Alash ziyalylaryn jәne qazaqtyng ardaqtylarynyng esimderin úlyqtap, erlikterin dәriptep, Chapaevting ornyn solardyng bireuine bosatyp beruge tiyistimiz.

Kenes Ýkimeti sosialistik  iydeologiyalyq kózqarasymen  Chapaevting erligin tariyhqa engizdirip, bolishevikting batyry retinde dәriptedi. Qazaq Eli tәuelsizdik alghan tústa V.Chapaevting egemen alghan  Qazaqstan tarihynda  esh orny,  últtyq qúndylyghymyzgha eshqanday  manyzy jәne qazaqtyng batyrlar esimderine esh qatysy joq. Sonymen qatar, qyzyl bolishevikterding batyry Chapaevting esimi  El Preziydenti N.Nazarbaevting jýrgizip  otyrghan memlekettik sayasy ústanymyna qarama-qayshy jәne sayasy iydeologiyalyq  túrghysynan  qaraghanda әbden eskirgen.

Oralgha qonaqtardyng kóbi temir jol vokzaly arqyly keledi. Qonaqtardy  qalagha kireberiste aldarynan qylyshyn jalandatyp Chapaev eskertkishining qarsy aluy - qasiyetti Aqjayyq ónirining júrtshylyghy men basshylyghy ýshin ýlken syn. Búl mәseleni aitys alamandarynda ózge ónirdin  aqyndary  kóterip, jergilikti biylik pen aqyndarymyzdyng betterine basyp, shyndyqty talay aitqan bolatyn. Biraq búdan qysylatyn, qorytyndy shygharatyn әkimder joq.  Kylyshynan qan tamghan Kenes Odaghynan  tәuelsiz alghanymyzgha 27 jyl boldy  dep tós qaghyp  maqtanghanda  sózimiz әlemge taraydy.  Endeshe tәuelsizdik alugha Chapaevting ne qatysy, ne enbegi bar aityndarshy?.. Biz qazir ózge qoghamda, egemen elde ómir sýrudemiz. Al Chapaevting qylyshyn jalandatyp túruy, «azattyghyndy qylyshpen joq etemin» dep, qazaqstan halqyna ýrey kórsetip túrghanday bolady.

Qalagha kelgen qonaqtarymyz «kiyeli Aqjayyq ónirine emes, qúddy bir Reseyding jerine Chapaevting tughan jeri Cheboksary qalasyna kelgendey bolamyz» deydi. Bireuler Chapaevting tarihta orny bar dep aityp jýr. Jaqsy oghanda keliseyik, biraq onyng qasynda 1920 jyly  «Avtonomiyaly Qazaq Kenestik Sosialistik Respublikasyn qúru turaly»  dekret qabyldap, shekaramyzdy belgilep bergen, qazaqtyng kedeyler men júmysshylaryna jәne  әielderine tendik әpergen kommunistik partiyanyn  kósemi V.Leninning Oralda ortalyqta ornalasqan eskertkishin  aldyryp, tarihy eskertkish retinde  ózge jerge qoydyq emes pe? Chapaevting sol jýieni qúrghan  Leninnen qaraghanda enbegi artyq emes qoy. Yaghni, Chapaev eskertkishin qalanyng qonaqtary keletin kireberis-temir joly vokzaly aldynan ózge jerge resmy týrde kóshiretin uaqyt keldi. Osy maqalamnan keyin jergilikti biylik oilanar jәne ózgeler oi-pikirlerin qosar.

Talghat Qatauov, Oral qalasy

Abai.kz