Seysenbi, 29 Qazan 2024
Janalyqtar 2408 0 pikir 8 Sәuir, 2011 saghat 03:30

T. Tiyanaqov. Qazaqtiki ne taltan?

Búl әlemde maqtanugha bizden sheber halyq joq shyghar, sirә. Onyng syrtynda el bolashaghyn oilaydy degen azamattarymyz maqtaugha da, jýdә, mashyqtanyp alghan. Biz shyndap maqtanghanda, kórshiles ózbek, týrikmenderdi aitpaghanda, Reseyding ózi de qazaq elining jibin ese almay qalady. Bósip ketkenimizde, AQSh-tan bastap býkil Europang da shang qauyp, bizding «eselep ósip» kele jatqan ekonomikamyzdyng janynda olardyng tirligi beysharalyq dengeyde qalady.

Bizdegi ýkimettik jalghan basylymdardy oqysanyz, osynday oidyn  tuary - aqiqat. Oipyrmay, rasynda solay bolghany ma?! Jan-jaghymyzdy payymdap bir kóreyikshi. Kýni keshe, elining qarghysyna úshyraghan preziydent túsynda, «feodalizm» shyrmauynda jatqan týrikmenderding qazirgi kýii bizden jaqsy. Elektr jaryghy, alau ot (gaz), qala kólikteri, tipti qart-qariyalargha nan da tegin kórinedi. Bayaghy kenes ýkimeti jete almaghan kommunizmge týrikmender qol jetkizipti. Demek, týrikmen elining býgingi basshylyghy qara basynan bólek el qamyn, úrpaq bolashaghyn da oilaydy, qart-qariyalaryn syilaydy.

Búl әlemde maqtanugha bizden sheber halyq joq shyghar, sirә. Onyng syrtynda el bolashaghyn oilaydy degen azamattarymyz maqtaugha da, jýdә, mashyqtanyp alghan. Biz shyndap maqtanghanda, kórshiles ózbek, týrikmenderdi aitpaghanda, Reseyding ózi de qazaq elining jibin ese almay qalady. Bósip ketkenimizde, AQSh-tan bastap býkil Europang da shang qauyp, bizding «eselep ósip» kele jatqan ekonomikamyzdyng janynda olardyng tirligi beysharalyq dengeyde qalady.

Bizdegi ýkimettik jalghan basylymdardy oqysanyz, osynday oidyn  tuary - aqiqat. Oipyrmay, rasynda solay bolghany ma?! Jan-jaghymyzdy payymdap bir kóreyikshi. Kýni keshe, elining qarghysyna úshyraghan preziydent túsynda, «feodalizm» shyrmauynda jatqan týrikmenderding qazirgi kýii bizden jaqsy. Elektr jaryghy, alau ot (gaz), qala kólikteri, tipti qart-qariyalargha nan da tegin kórinedi. Bayaghy kenes ýkimeti jete almaghan kommunizmge týrikmender qol jetkizipti. Demek, týrikmen elining býgingi basshylyghy qara basynan bólek el qamyn, úrpaq bolashaghyn da oilaydy, qart-qariyalaryn syilaydy.

Osynyng birde-biri bizde bar ma? Áriyne, joq. Kýn sanap sharyqtaghan elektr quaty, gaz, azyqtýlikti ghana kóremiz. Jyldyng songhy toqsanynda (1 shildeden bastap, barlyq budjet qyzmetkerleri eki ailyq demalysqa ýsteme jalaqysyz ketedi de, ailyqty qyrkýiekting sonynda bir-aq alady) qosylatyn 25 payyz ýsteme kimge nәpaqa bolmaq? Sonda bizding týrikmenderden artyqshylyghymyz qaysy? Olardyng kommunizm jaghdayynda jýrse de lәm-mim dep maqtanbauynyng syry nede?

Ózbekterding jaghdayy da bizden tómen emes kórinedi. Olar jeke kәsipkerlerge salynatyn salyq mólsherin barynsha azaytyp otyr. Tumysynan enbekqor ózbek halqy maqtanugha beyim, әupildek qazaqtardyng ýiin salyp, baylyghyn eselep jýr. Reseydi qaranyz, el basqaryp otyrghan basshylarynyng is-әreketterine kózing toymaydy! Óz eli azamattarynyng qamyn oilaghandyq dep solardy aitugha bolar edi. Dәlel deysiz be? Dәlel jetedi.

Arghysyn aitpaghannyng ózinde, qazaq jerindegi Bayqonyrdy alyp kórelik. Múndaghy Reseyge qaraytyn mektep múghalimderining ortasha jalaqysy - 80-85 myng tenge, al Qazaqstangha qaraytyn mektep múghalimderining alatyny - 35-40 myng tenge. Ayyrmasy eki eseden artyq. Bayqonyrda túratyn qazaqtardyng birshamasy Resey azamattyghyn alatyn kórinedi. Onyng paydasy shash etekten. Mәselenki, 10 jyl boyy Bayqonyrdaghy Reseyge qarasty mekemede qyzmet istegen azamatqa Reseyding kez kelgen qalasynan tegin pәter beriledi. Árbir balasyna beriletin jәrdemaqynyng kólemi de edәuir joghary. Al әr otbasyndaghy ýshinshi balagha Resey ýkimeti arnayy esepshot ashyp, 300 myng rubli audaryp qoyady. Bizding tengemen 1, 5 mln nemese 10 myng dollar aqsha. Ony әlgi bala 18 jasqa tolghanda alyp, óz qajetine jarata alady.

Bizde qazaq eline, bolashaq úrpaqqa degen osynday qamqorlyq nege joq? Ýshinshi emes, onynshy bala tusang da, 30-40 myng tengemen aldarqatyp, kópbalaly ananyng tósine qúny joq temir taghyp jiberedi.

Sonda deymin-au, biz nemizge jetisip maqtanamyz, osy? Búl ózi ata-babalarymyzda bolmaghan qanday «qasiyet»? Bizdiki, osy, ne taltan?..

«Obshestvennaya pozisiya»

(proekt «DAT» № 12 (95) 06 nauryz  2011 jyl

0 pikir