«Jahandyq әlemdegi zamanauy Qazaqstandyq mәdeniyet»
taqyrybyndaghy joba osymen ýshinshi ret ótkizilip otyr. Búghan deyin
Ontýstik Koreya jәne Angliya memleketterinde qazaq mәdeniyeti men
әdebiyeti tanystyrylghan bolatyn. Endigi kezektegi halyqaralyq forum
Berlin qalasynda úiymdastyrylghaly otyr.

Forum elbasynyng «Bolashaqqa baghdar: ruhany janghyru:» baghdarlamsy
negizinde QR Mәdeniyet jәne sport ministriligining qoldauymen QR Últtyq
akademiyalyq kitaphanasy jýzege asyruda. Sonday-aq, Astananyng 20
jyldyq mereytoyy ayasynda Qazaqstan Jazushylar Odaghymen birlesip
ótkizilmek.

Forumnyng maqsaty – qazaqstandyq mәdeniyetting әlemdik mәdeny kenistikke
integrasiyalanuy bolyp tabylady. Forumgha qatysushy delegattardyn
Qazaqstan әdebiyeti men mәdeniyeti turaly oi-pikirlerin biluge tyrystyq.

Úlyqbek Esdәulet, QR Jazushylar odaghynyng tóraghasy:

– Meninshe, eldikke tәrbiyeleytin, últty kemeldendiretin, halyqtyn
órkenin ósiretin, qoghamdy damytatyn besikting biri, ol - kitaphana. «Sen maghan
kitaphanandy kórset, men sening kim ekenindi aitayyn» degen sózde shyndyq
jatyr. Qazirgi tórtinshi industriyalyq revolusiya kezeninde әr últtyn
bәsekege qabilettiligi alghan bilimine baylanysty, óitkeni oqu-bilimmen jan-
jaqty qarulanbaghan júrt jahandanugha jútylyp, qúrdymgha keteri anyq.
Endeshe, býgingi Qazaqstanda Elbasynyng «Ruhany janghyru: bolashaqqa
baghdar» baghdarlamasyna baylanysty kitaphanalargha engizilip jatqan
sifrlandyru baghytynyng bolashaghy ýlken dep bilu kerek.

Kópen Ámirbek, Preziydent granty men «Parasat» ordenining iyegeri,
Halyqaralyq «Alash» әdeby syilyghynyng laureaty:

– Taryday shashylghan týrki halyqtary etnomәdeniyetining ýlken ýlgisi –
olardyng auyz әdebiyetinde. Halyq senimi men ruhyn jyrlaytyn túrmystyq, ghúryptyq, enbek әn-әuenderi men anyz-әngimeleri, ghashyqtyq, tarihiy-
epikalyq shygharmalar, batyrlyq dastandar, maqal-mәtel, júmbaqtar sekildi
auyz әdebiyeti ghasyrlar boyy qalyptasty. Halyqtyng by ónerining qalyptasu
tarihy kóne zamannan bastau alady. Erler men әielder bii bir-birine
úqsamaydy. Biyshilerding barlyq qimyl-qozghalysy negizinen, qol, iyq, bas,
moyyn, bet-әlpet qimylyna baylanysty. Al erlerding biyinde ayaq qimyly
basty nazarda bolady.

Núrtóre Jýsip, «Ayqyn» gazetining bas redaktory:

– BAQ naryghyndaghy eng manyzdy mәsele – bәsekege qabilettilik
búqaralyq aqparat qúraldarynyng ómir sýru mәselesi. Qazaqstannyng әr
oblysy ózining aqparattyq salasynda ómir sýrip jatyr, sondyqtan tәjiriybe
almasu ýshin ortaq platforma qúru óte manyzdy. Aldaghy jyldary ónirlik
búqaralyq aqparat qúraldarynyng aitarlyqtay ósui kýtilude. Aymaqtarda
kóptegen jetistikter bar. Media naryghy statistikalyq emes, tútynushynyn
aqparattyq kenistiktegi integrasiyasy oghan shet elderden joghary sapaly
ónim alugha mýmkindik beredi.

Sәule Dosjanova, aqyn Qazaqstan Jazushylary Odaghynyng mýshesi,
Qazaqstan Respublikasynyng Enbek sinirgen qayratkeri:

– Býgingi tanda Qazaqstanda shetelde qazaq әdebiyeti men mәdeniyetinin
jetistikterin nasihattau júmystary jýielik dengeyde jýrgizilude. Ol eki
kezennen túrady: birinshisi - eng ýzdik júmystardy taldau jәne irikteu,
ekinshisi - olardy shetelde tanymal etu. Búl salada naqty nәtiyjeler bar.
Atap aitqanda, elbasynyng tapsyrmasyna sәikes qazirgi zamanghy qazaq
әdebiyetining ýlgileri «Jahandyq әlemdegi zamanauy Qazaqstandyq mәdeniyet»
jobasynyng shenberinde qazaq әdebiyeti BÚÚ-nyng 6 tilinderine (aghylshyn,
arab, ispan, qytay, orys, fransuz) audaryluda. Negizgi mindet – әlemge
zamanauy qazaq әdebiyetining jetistikterin, sonday-aq, tәuelsizdik jyldarynda
muzyka jәne beyneleu ónerinin, horeografiya, kino jәne teatrdyn
jetistikterin úsynu.

Forum ayasynda Sәule Dosjanovanyng «Ógey jýrek» kitabynyng nemis
tilindegi, Bayanghaly Álimjannyng «Dobrojelatelinyy Askar» jәne «Skaz
100-letnego stepnyaka» kitaptarynyng túsaukeseri, sonymen qatar,
«Mәdeniyet jәne óner» fotokórmesi ótedi.

Taghy bir aita ketetin jayt, forum barysynda Berlinning Últtyq
kitaphanasynda «Qazaqstan әdebiyeti men mәdeniyetinin» ortalyghy
ashylady. Ortalyqtyng ashyluyna QR Preziydenti Núrsúltan Ábishúly
Nazarbaevtyn, sonyng ishinde, Elbasynyng әlemdik sayasy arenadaghy orny men
róline arnalghan kitaptary, sonday-aq, qazaq, orys jәne aghylshyn tilderindegi qazaqstandyq avtorlardyng kitaptary úsynylady.
Forum delegattary kórnekti memleket jәne qogham qayratkeri Mústafa
Shoqaydyng ziratyna baryp, «Berliyn-Dalem» muzey ortalyghy men Jana
muzeyge, sonday-aq, «Brandenburger Tor» Brandenbursk qaqpasyna jәne
Berlin qalasynda ornalasqan kórikti jerlerine sayahattaydy.

Ayta keteyik, is-sharalar ayasynda mәdeniyet pen óner salasyndaghy
mamandardyng әdebiy-mәdeny almasu men yntymaqtastyq salasyndaghy últtyq iydeyasy shenberindegi júmystar atqarylady.

Ásem Saghiqyzy

Abai.kz