Qazaqstan Respublikasy Túnghysh Preziydenti kýni qarsanynda Qazaqstan Respublikasy Últtyq muzeyi qyzmetkerlerining kýshimen Urupinsk jәne Aqkól balalar ýiine qayyrymdylyq aksiyasy úiymdastyryldy. Búl sharanyng dayyndyq júmystary barysynda atalghan balalar ýilerining basshylyghymen úzaq uaqyt kelisim jýrgizildi. Biz Astanadan qashyqta ornalasqan balalar ýilerin әdeyilep izdestirdik. Óitkeni, olargha baryp-qaytudyng ózi jol mashaqatymen birge uaqyt ta alady, yaghni, sol jer kóbirek dilger.

Urupinsk balalar ýiining diyrektory Aldajarova Yuliya Sergeevna sheftik kómek kórsetu jónindegi bizding úsynymyzdy quana qarsy aldy. Arnayy bilimdi qajetsinetin balalargha arnalghan búl mekeme 1932 jyly qúrylghan eken.. Sol sebepti úzaq jyldar kóleminde basty maqsaty tәrbiyelenushilerding boyynda әleumettik qúzyrettilik pen qoghamgha tez iytegrasiyalanu ýrdisin sinirudi qamtamasyz jasaytyn «Tabys mektebi» baghdarlamasy boyynsha júmys jasap keledi. Búl orasan júmystardyng jemisi dep mynalardy aitugha bolady:  mektep sheberhanalarynyng ónimdi júmysy (aghash ústasy men tigin isi), mektep oqushylary brigadasynyng qyzmeti, balalardy shygharmashylyq jaghynan damugha talpynys beretin sabaqtan tys uaqytta qyzyghushylyq boyynsha sabaqtar men ýiirmelerding jýieli júmysy. Balalar ýiining aumaghynda balalardyng óz qolynan shyqqan dýniyeler óte kóp.

Balalar ýiine syilyqtar ghana aparu barlyq uaqytta maqúldana bermeydi: múnyng ziyany da tiii mýmkin. Óitkeni, balalarda masyldyq kónil-kýy kóbirek qalyptasyp, óz betimen júmysqa samarqaulyq tanyta bastaydy. Sol sebepti balalar ýiining basshylyghy enbekke baulu ýrdisterine kóbirek kónil bóledi. Keyin balalar ýiinen ýlken ómirge qadam basqan kezinde osynday baghytta tәrbiyelengen balanyng qoghamda óz ornyn tabuy, sinisip beyimdelui tezirek jýredi. Balalar ýiining әkimshiligi bizben bolghan әngimede nazardy týrli matalar men furnituragha, jip, qayshy sekildi (barlyghy 21 punktten túratyn tizim) qúraldargha audaruymyzdy ótingen kezde birden quana-quana kelistik. Bir apta uaqyttyng ishinde újym mýsheleri 190 myng tengeden astam qarjy jinap ýlgerdi. Biz kerek-jaraqtardy arqalap balalar ýiine kelgendegi múndaghy úl-qyzdardyng shynayy quanyshyn tek kózben kóru kerek shyghar. Balalar ýiining diyrektory Yuliya Sergeevnanyng sózine sýiensek, qajetti dýniyelerdi búlay múnday mólsherde әkelip túrghan jalghyz biz eken. Olardyng birazgha deyingi qajetin óteydi dep senemiz, әri sheftik kómegimiz múnymen tynbaydy.

Jetimder men qarausyz qalghan balalargha arnalghan №1 Aqkól balalar ýiining diyrektory Qanatova Rauza Mahmetqyzy bizden tarihty óte jaqsy biletin, Qazaqstan tarih ghylymynyng qazirgi jәi-kýii men qazirgi zamanghy tarih ghylymynyng orny jóninde mayyn tamyzyp әngimelep bere alatyn ghalymmen balalar ýshin kezdesu úiymdastyrudy ótindi.

Búl ótinishke Qazaqstan Respublikasy Últtyq muzeyi diyrektorynyng ghylymy júmystar jónindegi orynbasary, professor, arheolog Jәken Qojahmetúly Taymaghambetov birden ýn qatyp kelisim berdi. Ol kisi ózi balalar internatynda tәrbiyelengen adam, sondyqtan ol jerdegi balalar turaly basqalargha qaraghanda jaqsy biledi, әri olarmen qanday taqyrypqa әngime qyzyqty bolaryna deyin jýregimen týsinedi. Shyn mәninde, aqjarma әngime boldy. Shyghys Qazaqstan jerinde jýrip jatqan arheologiyalyq qazba júmystary turaly slaydtargha sýiene otyryp, qyzyqty etip aityp berdi. Jalpy elimiz kólemindegi arheologiya salasy boyynsha sóz qozghaldy. Tәrbiyelenushiler paleontolog ghalymnyng derekke de, dәiekke de bay mazmúndy әngimesin yqylas qoyyp tyndady. Súraq-jauapqa qúrylghan dialogqa úlasyp otyrdy. Meninshe, búl didarlasudyng eng basty týiini mynau boldy: oqushylar jaqsy oqyp, sapaly bilim alsa, sanaly tәriybege boy úrsa, Jәken Qojahmetúly aghalary sekildi ghylym da da, jalpy kýndelikti ómirde de jaqsy nәtiyjelerge qol jetkizuge bolatynyn úqty.

Urupinskidegi balalar ýiinde tәrbiyelenip jatqan arnayy bilimdi qajetsinetin oqushylar bolghandyqtan, әlbette, ol jerdegi leksiya gýlge bergen tynaytqysh siyaqty әser qaldyrdy. Eki mekeme de aty әlemge mәshhýr, jer jýzining tandauly auditoriyalarynda dәris oqyp jýrgen tarih ghylymdarynyng doktory alghash ret ayaqtay kelip túrghanyna rizashylyq bildirdi.

Balalar mekemesining ekeuinde de Qazaqstan Respublikasy Últtyq muzeyi turaly 14 kórme zaly jóninde egjey-tegjeyli bayandalatyn shaghyn filim kórsetildi. Búl bizding muzeyge әli kelip kórmegen jas jetkinshekter ýshin ýlken olja edi. Bolashaqta búl balalardy Astana qalasyna aldyryp, muzeyge sayahat jasaudy josparlap otyrmyz. Sonday-aq, qos balalar ýiine de Últtyq muzey qyzmetkerleri shygharghan «Katalog», pen «Qazaqtyng zergerlik óneri», basqa da muzeyde ótken kórmeler jónindegi biraz kitaptar syigha tartyldy. Mekeme kitaphanalarynyng kórki bolady dep senemiz.

Sol kýngi tabighattyng oqshau minez kórsetip, qar men búrqasyn bolghanyna qaramastan, baryp-qaytuy bar, 300 shaqyrym joldy kóterinki kónil kýide artta qaldyrdyq. Jaqsy, aq jarqyn adamdarmen aralasqanymyz, balalardy jýzbe-jýz kórip súqbattasqanymyz ong әser berdi. Jasyratyny joq, halyq arasynda tabatyn tabysy kóp bolghan sayyn, qaltasynyng týbine terenirek jasyryp, bóliskisi kelmeydi degen synarezu sóz bar ghoy. Búl – bizding muzey újymyna qatysy joq lepes. Men bir auyz sózge bola ýn qosyp, óz janúyasynyng budjetinen jyryp qarjylay kómek jasaghan barlyq әriptesterime shynayy rizashylyghymdy bildiremin. Qayyrymdylyq degen qorgha aqsha audaryp qoyyp otyru degen sóz emes qoy, onymen negizgi qyzmetinnen qol ýzbey jýrip te ainalysugha bolady. Mysaly, zang qyzmetkerleri tóleuge qabiletsiz jandargha tegin kenester beredi. Ústazdar qauymy balalargha qosymsha sabaqtar jýrgize alady. Ónertanushy – nashar qamtylghan otbasynyng balalaryna aqysyz ekskursiya jýrgizedi. Fotograf – óz kәsibi boyynsha arnayy dәris jýrgizedi.

Mening aitqym kelip otyrghany, jogharyda atap ótken Jәken Taymaghambetov múny óz tәjiriybesi arqyly esh dabyrasyz dәleldedi. Tipti ózining kәsiby fotoapparatyna suretke týsirip, estelikke shygharyp berdi. Velosiyped oilap tabudyng esh qajeti joq, eng bastysy, «Jetim kórsen, jebey jýr» degen halyq naqylyn eshuaqytta esten shygharmaghan dúrys. Órkeniyetti elderde qayyrymdylyq kýndelikti tirlikting qalypty normasyna ainalghan. Ónegeli adamdardyng óz tapqan-tayanghanynyng 10 payyzyn qayyrymdylyq sharalaryna júmsauy qalyptasqan ýlgi.

Búl bәrimizding de qolymyzdan keledi.

Moldabaeva Z.Q. 

Qazaqstan Respublikasy Últtyq muzeyi kәsipodaq komiytetining tórayymy, qordy esepke alu bóliminin  joghary dengeydegi mamany

Abai.kz