Qogham kelbetining ainasy sanalatyn jurnalistika týgili, jurnalist mamandardardy dayarlau salasy da aqsap jatqany shyndyq. Derekterge sýiensek, elimizde búl mamandyqqa baulityn 29 kafedra bar kórinedi. «Kóp ústadan ne payda, búiymy býtin bolmasa?!», - degen sóz  jyl sayyn osy oqu oryndarynan týlep úshyp jatqan jurnalist mamandargha qarap aitylghan synayly.  Týlekteri tórtinshi biylik dәrejesine jete almay otyrghan salany oqytudaghy olqylyqtardy sarapqa saludy jón kórdik.

Kez kelgen salany mengeru ýshin sol baghyt turaly týsiniging boluy, odan keyin atalghan sala boyynsha  izdenis kerek. Alayda, qazirgi qoghamda: «jurnalist mamandardy dayarlaudyng qajetiligi az, tórt jyl jogharghy oqudy búl mamandyqqa arnaghansha, basqa salagha mamandanghan dúrys. Al, jurnalistikany birneshe aidan túratyn kurstargha baryp-aq iygerip ketuge bolady» degen jansaq pikir qalyptasqan.  Osynday jalghan týsinik әserinen arnayy bilimi joq basqa sala ókilderi men óner adamdary da jurnalistikany tanymaldylyq kózine ainaldyryp ýlgerdi.

Býginde, «Shymshyq soysa da, qasapshy soysyn» degen qaghidanyng bizding televiziyagha qatysy joq. Al, jazba jurnalistika telearna sekildi beykәsibiylikti kótermeydi. Ár saladan habary bar bilimdi adam ghana, qalamy qaryshty maman bolmaq. Osyny eskerek kele, Bilim jәne ghylym ministri Erlan Saghadiyev «Jurnalistikany 4 jyl oqytudyng qajeti joq deytindermen kelisetin shygharmyn. Meninshe, eng birinshi kezekte ózing jazatyn salanyng mamany bolugha tiyissin» degen pikirdi  algha tartqan bolatyn. Ministr búl pikir arqyly manyzdy salagha mamandanyp, jurnalistikany mengerme degendi emes , jurnalisterge kerekti salany oqytqan dúrys degendi menzese kerek.

Sonda  jurnalist qanday salany mengerui tiyis? Birinshiden, jurnalistke qajetsiz sala bolmaydy, tek maman dayarlauda basy artyq pәn ghana boluy mýmkin. Olay deytinimiz, jurnalistika fakulitetindegi  alghashqy kurs jurnalistikagha kirispeden bastalsa, ekinshi jyldan bastap elektivti pәnder qatargha enedi. Atap aitqanda, «Qazirgi zamanghy jaratylystanu konsepsiyasy», «Sóz mәdeniyeti», «Psihologiya», «Qazaqstan qúqyghy», «Qúqyq negizderi», «Sayasattanu», «Áleumettanu», «Innovasiyalyq kәsipkerlik» degen siyaqty auyly óz salamyzdan alshaq jatqan kәsipterding basyn shalyp bir semestr oqyp shyghamyz. Ókinishtisi, jan-jaqty maman dayyndaymyz dep jantalasqan jýie studentterding jan aiqayyn eskermeydi. Atalghan pәnderding ishinde qúqyq salasyna den qong basqa salalardy tiyip-qashyp oqytqannan әldeqayda ónimdirek bolmaq. «Ádil sóz» halyqaralyq sóz bostandyghyn qorghau qorynyng ókili, belgili jurnalist, zanger Ghaliya Ájenovanyn:  «Jurnalisterdi qúqyqtyq túrghyda mamandandyru býgingi tanda auaday qajet. Jurnalister kez kelgen mәselede óz qúqyghyn qorghay bilui kerek.Osy túrghyda, oqu oryndarynyng studentterge el zandaryn oqyta bastauy asa ózekti» degen pikirmen kelispeske bolmaydy. Biraq, basqa salalardyng bәrin qamtimyz dep tyrashtanghan sayyn qajetsiz pәnderding qatary artyp bara jatqanday. «Qoghammen baylanys»  mamandaryn dayarlauda «Ruhany janghyru» atty pәnning qosyluy da  osy olqylyqtyng jarqyn mysaly deuge negiz bar. Mәsele pәnderding kóptiginde ghana emes, jalpy jýiesizdikte bolyp otyr.

«Ár salany әspettegenshe, jurnalistikanyng óz salalaryn terenirek mengertkenin qalaymyn, basqa pәnning tolassyz tapsyrmasyn oryndap jýrgende, praktikagha mýlde uaqyt qalmaydy. Bәribir 15 aptada qamtyp ýlgermeytin salalardy oqyghansha, shet tilderin mengerip, әlemdik mediakenistikke úmtylghanymyz jaqsy ma dep qalasyn... Biz uaqyttan útylghymyz kelmeydi!» deydi jurnalistika fakulitetining 2-kurs studenti Qaraghúlova Aqshaghala. Búl tek bir studentting emes kóp jastyng tilegimen  ýndes pikirge ainalyp otyr.

Songhy kezde búqaralyq aqparat qúraldary betinde jurnalistika fakulitetinde oqytu merzimin qysqartu nemese mýlde jabu tónireginde tartys kýsheydi. Búl túrghyda sarapshy mamannyng pikirine jýginsek, «Qazaqstan» telearnasynyng shef-redaktory, sarapshy Qayrat Músaqúlov: «Jurfakty  jabu nemese jappau degen mәseleni qozghaghansha, jurnalisterge neni oqytu kerek degen súraqqa jauap izdegen jón. Oghan qosa, oqytu jýiesi ýnemi janartylyp, zamangha say bola týskeni dúrys. Sebebi búl bir orynda túratyn sala emes» deydi.

Onsyz da mәselesi kóp otandyq BAQ-ty kim kóringenge tabystau orynsyz bolar edi. Al, jurnalist kadrlardy dayyndau uaqytyn eki jylgha qysqartu, oqytu jýiesin retteytin ontayly sheshim bolmaq. 18 jasynda mektep bitirgen týlek 20 jasynda kәsiby maman atanyp shygha kelmes ýshin, dualidy bilim beru jýiesin engizgen dúrys.  Dualidy bilim beru degen sóz – teoriya men praktikany úshtastyru arqyly terendetip oqytu әdisi. Shyn mәninde, praktikany kóbirek qajet etetin jurnalistikada tәjiriybe beru kómeski kýide. Sondyqtan,  osy fakulitetting studenti retinde, qazirgiden sәl ózgeshe mynanday oqytu әdisi tiyimdi bolatynyna senimdimiz;

- Jurfakqa týsken student birinshi kurstyng alghashqy semestrinde jurnalistika turaly týsinik beretin pәnderdi oqyp, keyinnen BAQ salalary turaly terenirek tanyghany abzal.

- Ekinshi kurs-studentting  baghyt tandap, televiydeniye, radio nemese baspasóz jәne elektrondy jurnalistikagha den qoyyp bazalyq bilimin tolyqtyruyna arnalady.

-Tek osydan keyin ghana belgili bir qogham salasyn zerttep, qajet bolghan jaghdayda basqa fakulitetterding sabaqtaryna qatysyp, salalyq jurnalistikany damytugha taghy bir jyl qosyldy delik. Student negizgi eki jyldy tәmamdaghan son, qalghan eki jylyn shet elde jalghastyruyna jaghday jasalsa, jastardyng mýmkindigi keneyer edi.

- Osy satylardan ótken student tórtinshi kursta ózin praktikalyq jaghynan synap, diplomy men jurnalist ekenin rastaytyn kuәlikke ie bolatynday jýie kerek.

Búnday jýiening artyqshylyghy әlemdik standartqa say 4 jylda maman dayyndaydy.  Ári basqa salanyng mamandaryn BAQ-tan yghystyrugha mýmkindik beredi. Eki jyl kommunikasiyanyng teoriyalary men  jurnalistikany terendetip oqytugha, qalghan eki jyl bir salagha baghyttau men praktikagha arnalady. Osylaysha, әmbebap maman әzirleymiz dep әbigerge týspey-aq, bir salany saraptamalyq dengeyge kóteretin bilgir jurnalister qatary artushy edi. Búl úsynys arqyly Qazaqstandaghy belgili jurnalister qauymyn qaralap nemese oqu oryndaryna kýie jaqqymyz kelmeydi. Alayda, bir ghana fakulitetten týlegen jýzden astam studentten tek on shaqtysy jurnalistika salasynda qaluy qynjyltpay qoymaydy. Qoryta kele, jurnalistika – kursqa baryp mengere salatyn kóringenning qolshoqpary emes. Maman dayarlaudyng onay jolyn qarastyrghansha, búl salany ghylym retinde damytu men sapaly bilim beru jolynda júmylsaq jurnalistikany «depressiyadan»  qútqaryp qalatynymyz haq.

Ayym Mahaeva

Abai.kz