قوعام كەلبەتىنىڭ ايناسى سانالاتىن جۋرناليستيكا تۇگىلى، جۋرناليست ماماندارداردى دايارلاۋ سالاسى دا اقساپ جاتقانى شىندىق. دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، ەلىمىزدە بۇل ماماندىققا باۋليتىن 29 كافەدرا بار كورىنەدى. «كوپ ۇستادان نە پايدا، بۇيىمى ءبۇتىن بولماسا؟!»، - دەگەن ءسوز  جىل سايىن وسى وقۋ ورىندارىنان تۇلەپ ۇشىپ جاتقان جۋرناليست ماماندارعا قاراپ ايتىلعان سىڭايلى.  تۇلەكتەرى ءتورتىنشى بيلىك دارەجەسىنە جەتە الماي وتىرعان سالانى وقىتۋداعى ولقىلىقتاردى ساراپقا سالۋدى ءجون كوردىك.

كەز كەلگەن سالانى مەڭگەرۋ ءۇشىن سول باعىت تۋرالى تۇسىنىگىڭ بولۋى، ودان كەيىن اتالعان سالا بويىنشا  ىزدەنىس كەرەك. الايدا، قازىرگى قوعامدا: «جۋرناليست مامانداردى دايارلاۋدىڭ قاجەتىلىگى از، ءتورت جىل جوعارعى وقۋدى بۇل ماماندىققا ارناعانشا، باسقا سالاعا ماماندانعان دۇرىس. ال، جۋرناليستيكانى بىرنەشە ايدان تۇراتىن كۋرستارعا بارىپ-اق يگەرىپ كەتۋگە بولادى» دەگەن جانساق پىكىر قالىپتاسقان.  وسىنداي جالعان تۇسىنىك اسەرىنەن ارنايى ءبىلىمى جوق باسقا سالا وكىلدەرى مەن ونەر ادامدارى دا جۋرناليستيكانى تانىمالدىلىق كوزىنە اينالدىرىپ ۇلگەردى.

بۇگىندە، «شىمشىق سويسا دا، قاساپشى سويسىن» دەگەن قاعيدانىڭ ءبىزدىڭ تەلەۆيزياعا قاتىسى جوق. ال، جازبا جۋرناليستيكا تەلەارنا سەكىلدى بەيكاسىبيلىكتى كوتەرمەيدى. ءار سالادان حابارى بار ءبىلىمدى ادام عانا، قالامى قارىشتى مامان بولماق. وسىنى ەسكەرەك كەلە، ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى ەرلان ساعاديەۆ «جۋرناليستيكانى 4 جىل وقىتۋدىڭ قاجەتى جوق دەيتىندەرمەن كەلىسەتىن شىعارمىن. مەنىڭشە، ەڭ ءبىرىنشى كەزەكتە ءوزىڭ جازاتىن سالانىڭ مامانى بولۋعا ءتيىسسىڭ» دەگەن پىكىردى  العا تارتقان بولاتىن. مينيستر بۇل پىكىر ارقىلى ماڭىزدى سالاعا ماماندانىپ، جۋرناليستيكانى مەڭگەرمە دەگەندى ەمەس ، جۋرناليستەرگە كەرەكتى سالانى وقىتقان دۇرىس دەگەندى مەڭزەسە كەرەك.

سوندا  جۋرناليست قانداي سالانى مەڭگەرۋى ءتيىس؟ بىرىنشىدەن، جۋرناليستكە قاجەتسىز سالا بولمايدى، تەك مامان دايارلاۋدا باسى ارتىق ءپان عانا بولۋى مۇمكىن. ولاي دەيتىنىمىز، جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىندەگى  العاشقى كۋرس جۋرناليستيكاعا كىرىسپەدەن باستالسا، ەكىنشى جىلدان باستاپ ەلەكتيۆتى پاندەر قاتارعا ەنەدى. اتاپ ايتقاندا، «قازىرگى زامانعى جاراتىلىستانۋ كونتسەپتسياسى»، «ءسوز مادەنيەتى»، «پسيحولوگيا»، «قازاقستان قۇقىعى»، «قۇقىق نەگىزدەرى»، «ساياساتتانۋ»، «الەۋمەتتانۋ»، «يننوۆاتسيالىق كاسىپكەرلىك» دەگەن سياقتى اۋىلى ءوز سالامىزدان الشاق جاتقان كاسىپتەردىڭ باسىن شالىپ ءبىر سەمەستر وقىپ شىعامىز. وكىنىشتىسى، جان-جاقتى مامان دايىندايمىز دەپ جانتالاسقان جۇيە ستۋدەنتتەردىڭ جان ايقايىن ەسكەرمەيدى. اتالعان پاندەردىڭ ىشىندە قۇقىق سالاسىنا دەن قويۋ باسقا سالالاردى ءتيىپ-قاشىپ وقىتقاننان الدەقايدا ونىمدىرەك بولماق. «ءادىل ءسوز» حالىقارالىق ءسوز بوستاندىعىن قورعاۋ قورىنىڭ وكىلى، بەلگىلى جۋرناليست، زاڭگەر عاليا اجەنوۆانىڭ:  «جۋرناليستەردى قۇقىقتىق تۇرعىدا مامانداندىرۋ بۇگىنگى تاڭدا اۋاداي قاجەت. جۋرناليستەر كەز كەلگەن ماسەلەدە ءوز قۇقىعىن قورعاي ءبىلۋى كەرەك.وسى تۇرعىدا، وقۋ ورىندارىنىڭ ستۋدەنتتەرگە ەل زاڭدارىن وقىتا باستاۋى اسا وزەكتى» دەگەن پىكىرمەن كەلىسپەسكە بولمايدى. بىراق، باسقا سالالاردىڭ ءبارىن قامتيمىز دەپ تىراشتانعان سايىن قاجەتسىز پاندەردىڭ قاتارى ارتىپ بارا جاتقانداي. «قوعاممەن بايلانىس»  ماماندارىن دايارلاۋدا «رۋحاني جاڭعىرۋ» اتتى ءپاننىڭ قوسىلۋى دا  وسى ولقىلىقتىڭ جارقىن مىسالى دەۋگە نەگىز بار. ماسەلە پاندەردىڭ كوپتىگىندە عانا ەمەس، جالپى جۇيەسىزدىكتە بولىپ وتىر.

«ءار سالانى اسپەتتەگەنشە، جۋرناليستيكانىڭ ءوز سالالارىن تەرەڭىرەك مەڭگەرتكەنىن قالايمىن، باسقا ءپاننىڭ تولاسسىز تاپسىرماسىن ورىنداپ جۇرگەندە، پراكتيكاعا مۇلدە ۋاقىت قالمايدى. ءبارىبىر 15 اپتادا قامتىپ ۇلگەرمەيتىن سالالاردى وقىعانشا، شەت تىلدەرىن مەڭگەرىپ، الەمدىك مەدياكەڭىستىككە ۇمتىلعانىمىز جاقسى ما دەپ قالاسىڭ... ءبىز ۋاقىتتان ۇتىلعىمىز كەلمەيدى!» دەيدى جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىنىڭ 2-كۋرس ستۋدەنتى قاراعۇلوۆا اقشاعالا. بۇل تەك ءبىر ستۋدەنتتىڭ ەمەس كوپ جاستىڭ تىلەگىمەن  ۇندەس پىكىرگە اينالىپ وتىر.

سوڭعى كەزدە بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى بەتىندە جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىندە وقىتۋ مەرزىمىن قىسقارتۋ نەمەسە مۇلدە جابۋ توڭىرەگىندە تارتىس كۇشەيدى. بۇل تۇرعىدا ساراپشى ماماننىڭ پىكىرىنە جۇگىنسەك، «قازاقستان» تەلەارناسىنىڭ شەف-رەداكتورى، ساراپشى قايرات مۇساقۇلوۆ: «جۋرفاكتى  جابۋ نەمەسە جاپپاۋ دەگەن ماسەلەنى قوزعاعانشا، جۋرناليستەرگە نەنى وقىتۋ كەرەك دەگەن سۇراققا جاۋاپ ىزدەگەن ءجون. وعان قوسا، وقىتۋ جۇيەسى ۇنەمى جاڭارتىلىپ، زامانعا ساي بولا تۇسكەنى دۇرىس. سەبەبى بۇل ءبىر ورىندا تۇراتىن سالا ەمەس» دەيدى.

ونسىز دا ماسەلەسى كوپ وتاندىق باق-تى كىم كورىنگەنگە تابىستاۋ ورىنسىز بولار ەدى. ال، جۋرناليست كادرلاردى دايىنداۋ ۋاقىتىن ەكى جىلعا قىسقارتۋ، وقىتۋ جۇيەسىن رەتتەيتىن وڭتايلى شەشىم بولماق. 18 جاسىندا مەكتەپ بىتىرگەن تۇلەك 20 جاسىندا كاسىبي مامان اتانىپ شىعا كەلمەس ءۇشىن، دۋالدى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن ەنگىزگەن دۇرىس.  دۋالدى ءبىلىم بەرۋ دەگەن ءسوز – تەوريا مەن پراكتيكانى ۇشتاستىرۋ ارقىلى تەرەڭدەتىپ وقىتۋ ءادىسى. شىن مانىندە، پراكتيكانى كوبىرەك قاجەت ەتەتىن جۋرناليستيكادا تاجىريبە بەرۋ كومەسكى كۇيدە. سوندىقتان،  وسى فاكۋلتەتتىڭ ستۋدەنتى رەتىندە، قازىرگىدەن ءسال وزگەشە مىنانداي وقىتۋ ءادىسى ءتيىمدى بولاتىنىنا سەنىمدىمىز;

- جۋرفاكقا تۇسكەن ستۋدەنت ءبىرىنشى كۋرستىڭ العاشقى سەمەسترىندە جۋرناليستيكا تۋرالى تۇسىنىك بەرەتىن پاندەردى وقىپ، كەيىننەن باق سالالارى تۋرالى تەرەڭىرەك تانىعانى ابزال.

- ەكىنشى كۋرس-ستۋدەنتتىڭ  باعىت تاڭداپ، تەلەۆيدەنيە، راديو نەمەسە ءباسپاسوز جانە ەلەكتروندى جۋرناليستيكاعا دەن قويىپ بازالىق ءبىلىمىن تولىقتىرۋىنا ارنالادى.

-تەك وسىدان كەيىن عانا بەلگىلى ءبىر قوعام سالاسىن زەرتتەپ، قاجەت بولعان جاعدايدا باسقا فاكۋلتەتتەردىڭ ساباقتارىنا قاتىسىپ، سالالىق جۋرناليستيكانى دامىتۋعا تاعى ءبىر جىل قوسىلدى دەلىك. ستۋدەنت نەگىزگى ەكى جىلدى تامامداعان سوڭ، قالعان ەكى جىلىن شەت ەلدە جالعاستىرۋىنا جاعداي جاسالسا، جاستاردىڭ مۇمكىندىگى كەڭەيەر ەدى.

- وسى ساتىلاردان وتكەن ستۋدەنت ءتورتىنشى كۋرستا ءوزىن پراكتيكالىق جاعىنان سىناپ، ديپلومى مەن جۋرناليست ەكەنىن راستايتىن كۋالىككە يە بولاتىنداي جۇيە كەرەك.

بۇنداي جۇيەنىڭ ارتىقشىلىعى الەمدىك ستاندارتقا ساي 4 جىلدا مامان دايىندايدى.  ارى باسقا سالانىڭ ماماندارىن باق-تان ىعىستىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ەكى جىل كوممۋنيكاتسيانىڭ تەوريالارى مەن  جۋرناليستيكانى تەرەڭدەتىپ وقىتۋعا، قالعان ەكى جىل ءبىر سالاعا باعىتتاۋ مەن پراكتيكاعا ارنالادى. وسىلايشا، امبەباپ مامان ازىرلەيمىز دەپ ابىگەرگە تۇسپەي-اق، ءبىر سالانى ساراپتامالىق دەڭگەيگە كوتەرەتىن بىلگىر جۋرناليستەر قاتارى ارتۋشى ەدى. بۇل ۇسىنىس ارقىلى قازاقستانداعى بەلگىلى جۋرناليستەر قاۋىمىن قارالاپ نەمەسە وقۋ ورىندارىنا كۇيە جاققىمىز كەلمەيدى. الايدا، ءبىر عانا فاكۋلتەتتەن تۇلەگەن جۇزدەن استام ستۋدەنتتەن تەك ون شاقتىسى جۋرناليستيكا سالاسىندا قالۋى قىنجىلتپاي قويمايدى. قورىتا كەلە، جۋرناليستيكا – كۋرسقا بارىپ مەڭگەرە سالاتىن كورىنگەننىڭ قولشوقپارى ەمەس. مامان دايارلاۋدىڭ وڭاي جولىن قاراستىرعانشا، بۇل سالانى عىلىم رەتىندە دامىتۋ مەن ساپالى ءبىلىم بەرۋ جولىندا جۇمىلساق جۋرناليستيكانى «دەپرەسسيادان»  قۇتقارىپ قالاتىنىمىز حاق.

ايىم ماحاەۆا

Abai.kz