Bala kezim. Ýidegi azyn-aulaq malgha jauapty ózim. Shamasy kóktem jazgha úlasar shaqta eki toqty bir kýnde súlq auyrdy. Ekeui birdey edi, tek biri aq bolsa, ekinshisi kәdimgi qara toqty. Auru maldar oryndarynan da әzer túrady, kóterseng qayta jata beredi. Basta aurularynyng neden ekenin bilmedim, biraq bir kótergenimde aq toqtynyng bauyrynan qara daqtardy bayqap qaldym.Ýnilip qarasam beysharanyng tósi men bauyry qaptaghan kene, qangha toyyp, balanyng barmaghynday bolyp isinip alghandary da jetedi. Qara toqtyny kórdim, dәl sol jaghday. Dereu ekeuining de kenelerin kesip, u (bizde DUS dep ataytyn) jaghyp, erekshe kýtimge aldym. Biraq, kene degen pәle, qazir alyp tastasan, saghat aralatpay taghy onshaqtysy qayta jabysyp alghanyn kóresin. Qysqasy aq toqty erledi, ýstine úmtylghan qansorghyshty kórse túryp ketip, túyaghymen taptady, ýstine jabysqanyn ózi tistep alyp tastady, men kómektestim, әiteuir jazyldy. Al, qara toqty jigersiz eken. Ne aldyna qoyghan asty ishpedi, ne kenelerge qarsylyq jasamady, jatty da qoydy. Tiridey qanyndy sorghan onay ma, jany qinalghanyn tek qarsh-qarsh etkizip tisterin qayraghanynan ghana bilesin. Al, jatqan maldyki týsinikti, әlgining kene jabyspaghan jeri qalmady. Aqyry óldi.

Qazirgi Qazaqstannyng jaghdayyn men osy toqtylargha úqsatamyn. Toqty halyq, al kene... Olar kóp, olardy sizder mensiz aq jaqsy bilesizder. Endigi anyq emesi bir ghana nәrse, biz aq toqty bolamyz ba, joq qarasy ma?

Astanada perishtedey bes bala órtenip óldi. Pikir kóp. Astanagha baryp lashyqty saghalaghansha auylda mal ústap nege otyrmady, sonda balalar da aman bolar edi, sol tapqan tabysyn maldan alatyn edi degenderdi de oqydym. Kóbi biylikti kinәlap jatyr, әleumettik qoldau sayasaty nashar, tiyisti organdar aldyn almady taghysyn taghy. Iya, barlyq pikirding jany bar, jýregi auyrghasyn jazyp jatyr ghoy qay qaysysy da.

Ayta bersen, sebep kóp. Degenmen, týptep kelgende bәri sonau tәuelsizdik alghannan bastaldy. Meninshe mәsele iydeologiyada, últtyq iydeologiyada. Dәlirek aitsaq, onyng joghynda. Biz 28 jyldan beri onsyz ómir sýrip kelemiz. Sonyng saldarynan, memleket ýshin eng manyzdy ne, eng basym baghyt qaysy, qayda bara jatyrmyz, maqsat ne degen saualdargha jauap joq. Dóreki tilmen aitqanda oriyentir joghaltyp aldyq. Osydan kelip qazir bizde memleket halyq ýshin emes, halyq memleket (búl jerde memleket dep otyrghanymyz sheneunikter) ýshin ómir sýrip jatqan jaghdaygha jettik.

Biz shyn mәninde irgesi myqty qazaq elin, qazaq memleketin qúrghymyz kele me ózi? Zaman qiyn, qauip kóp, onyng bәrin aityp qaytemiz. Qysqasy, jana tughan sәbiyding óz janyn saqtap qalugha tyrysqany siyaqty, jas memleketting qazirgi eng basty últtyq iydeologiyasy – joyylyp ketpeu, yaghny últymyzdy, memlekettigimizdi saqtap qalu boluy tiyis. Búl arada «Mәngilik el» iydeyasy kónilge qonady. Degenmen búdan әri kóbi (mýmkin bәri) ol qújatta aitylghannan ózgesherek boluy tiyis.

Óz memleketimizdi saqtap qalu ýshin biz qazaqtardyng últtyq salt-dәstýrine negizdelgen, biraq zaman aghymyna sәikes memleket qúrugha tiyispiz ghoy. Ondaghy basty qúndylyq halqymyz, onyng ishindegi memleketqúraushy últ bolmay ma?
Eger solay bolsa memleketting ENG BIRINShI mindeti – halyqtyng (qazaqtyn) kóbenin qoldau bolmas pa edi?

Úrpaqty jalghau. Adam balasy ýshin búdan asqan missiya joq shyghar. Al, joyylyp ketpeymin degen memleket ýshin de dәl solay, halyq sanyn kóbeytuden manyzdy eshteme bolmauy tiyis. Otbasy institutyn qorghau, bala tuugha yntalandyru, ana men bala densaulyghyn qorghau, analardy qoldau mәseleleri. Yaghni, jastardy ýy bolugha yntalandyru, әr balagha jәrdemaqy tóleu, balaly bolghan otbasylargha baspana alu mәselesin jenildetu t b memleket sheshui kerek. Osy túrghydan keshendi reforma kerek.

EKINShI MINDET -TÁRBIE BERU.
Balany tuu basqa da, tәrbiyeleu basqa. Búl mәseleni de memleket tolyq óz baqylauyna aluy tiyis. Bala-baqshadan bastap, mektepte bilim beru (onyng ishinde memlekettik til mәselesi de bar), mamandyq tandap jogharghy oqu ornynda oqytugha deyingi barlyq mәselelerdi memleket sheship berui tiyis. Bir ghana mәsele, bizde qazir ústaz qadirsiz, polisiya qadirli. Biraq, úrpaqqa tәrbie beretin sol ústaz ghoy. Jana buyngha tәrbie bere almasaq, erteng óskende tәrtipsiz úrpaqtyng әrqaysysynyng qasyna bir poliyseyden qoysang da eshnәrse ózgermeydi. Al, ústazdar úrpaqqa jastayynan dúrys tәrbie berse, erteng polisiya tipti kerek emes bolyp qalar edi. Sondyqtan býkil elde ústazdar eng jaqsy jaghday jasalghan, eng ýzdikter ghana iriktep alynatyn mamandyq iyesi boluy tiyis.

ÝShINShI MINDET – JÚMYSPEN QAMTU.
Qazaq jalqau emes. Tek memleket dúrys baghyt berip, tiyisinshe qoldau bildiretin tetikter jasap qoysa bolghany. Qazba baylyqtarymyzdy ózimiz iygersek, ekonomikanyng mal sharuashylyghy siyaqty ózimizding «ong jambasymyzgha» keletin salalaryn damytsaq jetip jatyr. Memleket tek kózin kórsetip berse bolghany. Joq, aitpaqshy tek onymen bolmaydy, odan keyin kedergi jasamauy (septigin tiygizbese de) tiyis.

TÓRTINShI MINDET – ZANG ÝSTEMDIGIN ORNATU.
Tәrtipsiz eshteme de bolmaydy. Ádilettilik degen sol zannyng ýstemdigi. Býkil el (hany da qarasy da) tek bir erejemen jýrip,bir erejemen túruy tiyis. Sonda qazir qoghamdy ishten jep bituge jaqyn qalghan kóptegen problemalar ózinen ózi joghalar edi.
Múndaghy aitpaghym, bizge qúqyq qorghau salasynda reforma kerek, jәy emes úly reforma kerek.

BESINShI MINDET - ALAPAT TAJAL, GLOBALIZASIYaDAN SAQTANDYRU.
Globalizasiyanyng dúrys, bizge kerek tústary da bar. Degenmen birinshi kezekte ol qazaq ýshin –qater. Jútyp qoyady, qalay joq bolyp ketkenimizdi bilmey de qalamyz. Sondyqtan memleketting úzaq merzimdik strategiyalarynyng biri osy – globalizasiya әserinen joyylyp ketuden saqtandyru boluy tiyis.

QYSQASY: Búl aitylghandardyng әrqaysysynyng ishinde qat-qabat mәseleler jatyr. Mening aitpaghym tek ózegi, eng negizgisi ghana.
Bes sәbiyding óliminen shyqty ghoy. Búl qayghy ishtegi jinalyp qalghan uytty qozghap jiberdi. Ár qazaqqa da solay әser etti dep oilaymyn. Oilanayyq, ne aq toqtymyz, ne qara toqtymyz.

Janahmet Aghybaevtyng facebook paraqshasynan

Abai.kz