Arysta taghy da apat boldy! Búl tórtinshi apat! Búryn alghashqysy 2009 jyly 18 nauryzda bolyp edi.

Búl jolghy apattyng beti alapat! Arys – mina qoymasynyng ýstine ornalasqan qala bolyp shyqty… Snaryadtar jauyp jatyr…

Apattyng auqymy qanshalyqty alapat ekenin Týrkistan oblysy әkimi Ómirzaq Shýkeevtin: «Qazir oqighanyng auqymyna bagha bere otyryp, qalany tolyghymen evakuasiyalau kerektigin úqtyq. Sondyqtan, barlyq baghyt boyynsha kólikter legi ótedi. Kólikter adamdardy tiyep alyp, arnayy lagerilerge ornalastyratyn bolady. Barlyq audan әkimderi lagerilerdi úiymdastyrudy qolgha alyp, kelgenderding tizimin jasauy kerek. Árbir әkimge tapsyrma: kelgenderding bәrin ýige nemese qonaqýige ornalastyru kerek. Árbir lageridi audan әkimderi basqarady. Qazir evakusiya mәselesi bar. Biz sonymen ainalysyp jatyrmyz», – degen resmy mәlimdemesinen-aq bayqaugha bolady.

Qorghanys ministrligi «Eshkim zardap shekken joq» dep edi, keyin 1 adam qaza tapqany, 2 adam auyr jaralanghany, 32 adam auruhanada jatqany habarlandy. IYә, tarap jatqan viydeoda toqtausyz jarylyp jatqan snaryadtar! Bosyp jýrgen júrt. Shulaghan el… Otbasyn tastap, bosyp ketuding qiyndyghyn Bosniya men Siriyadan kóretin edik…

Alla saqtap, Alash júrty aman bolsyn dep tileyik.

Birinshi elding esine keletin eng ýlken ókinish – Bizde ótkennen sabaq alugha bolady ma? Bir ret emes búghan deyin ýsh ret apat boldy ghoy!.. Aydyng -kýnning amanynda – beybit ómir zamanynda?!. Joq, osylay býkil bir qalany kóshirudi kýtip jýrdik pe? Arys qalasynda 45 mynday túrghyn bar. Aynalasymen qosqanda 65 myng túrghyndy kóshiruding qasynda Kenes imperiyasynyng qiraytyn kezindegi qara daq bolghan Chernobyli oqighasy da dalada qalmay ma?.. Al biz keregesining keteui ketken Kenes imperiyasy emes, 50 elding qataryna kirgen, eleuli el, asty tolghan qazyna memleket emespiz be? Tizgin ózgelerding qolynda bolghan Kenes imperiyasy kezinde qaru-jaraq qoymasy qala irgesine  ornalasqan eken. Odan beri Tәuelsizdigimizding 28 jylynda Arysta búghan deyin 3 ret jarylys bolghanyn aittyq – 2009 jyly, 2011 jyly jәne 2014 jyly boldy. Sodan beri búl qauipti qoymany ózge qauipsiz jerge kóshiruge jaghdayymyz jetpedi me, joq el aldyndaghy jauapkershiligimiz jetpedi me?

Ekinshi ókinish – Qorghanys ministrligi, tiyisti organdar, nege birden esterin jinap, dúrys resmy aqparat bermeydi? Qazir bizdegi әleumettik jeliler Feysbukten bastap, aqparat әlemindegi óz biyligin jasap jatyr. Áriyne, ol dúrys, eger shyn aqparat bolsa ghoy, bәri de… Mysaly, Arystaghy Qorghanys ministrligining qaru-jaraq qoymasynyng jarylysyna Bógen su qoymasy men shalghaydaghy Shardara su qoymasynyng ne qatysy bar? Olar «búzyla qalghandaghy» tasqyn su tipti shyghandaghy Shymkent qalasyna qalay jetedi? Búlar qarapayym mektep balasyna da týsinikti jәittar emes pe? Al uatsapta Otyrar audany men Kentau, Saryaghash, Shardara audandarynan, tipti Shymkent qalasynda «Tasqyn su basayyn dep jatyr, qashyndar!»-degenge senuge bola ma? Ol audandardyng geografiyalyq ornalasu aimaghyn biletinder ýshin búl qiyn emes qoy! Mysaly, jelilerde bes balanyng joghalyp ketkeni turaly olardyng sureti men Shymkenttegi qyryq shaqty balanyng tizimi tarauda. Al alty jasar balanyng joghalyp ketkeni de, artynsha tabylghany da jazyldy feysbukte. Al ol onyng sureti jelide әli tarauda?!!

Ýshinshi kónilge medeu bolatyn jәit – oblys túrghyndarynyng bәri bir kisidey júmylyp, Arys pen qala manyndaghy túrghyndardy qabyldap alyp jatyr. Búghan biz óz audanymyzgha habarlasyp ta, bilip otyrmyz. Audandyq, auyldyq toptarda Shardaragha, Shәuildirge, Týrkistan qalasyna, Jetisaygha t.b. audan ortalyqtaryna uaqytsha ornalasugha mekenjaylaryn jazyp shaqyrghan habarlandyrulardy oqyp otyrmyz.

Búl aqparattardy Shardara audany әkimi orynbasary Bauyrjan Shompiyev te resmy rastady. Sonymen qatar balalardy Shymkenttegi «Aqmeshitke», t.b. meshitterge, 54 mektepte 24 bala, 55 mektepte 19 bala,87 mektep men «Altyn túmar» bala baqshasyna 11 bala jatyr, t.b. mektep- internattargha, Ordabasy, Qazyghúrttaghy, Saryaghashtaghy mektep-internattargha aparyp jatqany jazyluda. Týrkistan oblysy әkimi Ómirzaq Shýkeevtyng aituy boyynsha jalpy býkil oblys audandary búl tótenshe jaghdaygha júmyldyrylghan.Ár audan әkimi sol audandaghy lageri basshysy bolyp bekitilgen. Ózge ónirlerden de kómek bergisi keletinder kóbende. Búl bar qazaqtyng – bir qazaq ekenine kuә bolatyn oqigha.

«Aq jol» partiyasy tóraghasy, Mәjilis deputaty Azat Peruashevtyng tapsyruy boyynsha oblystyq filialdar qoldarynan kelgen kómekterin kórsetude. «Aq jol» partiyasy Shymkent qalasy filialy tóraghasy, kәsipker Álimhan Ábjannyng ózimen de sóilestim. Áleken: «Azekeng qayta-qayta telefon soqqasyn, «Arys qalasyndaghy 50 payyz el mening tuystarym, al 50 payyz el qayyn júrtym – Qazybek Isanyng tuystary. Sondyqtan uayymdamanyz, kómek súraghan eldi Jetisaygha deyin jetkizdik» dep jauap berdim» -dedi. Sonymen qatar Álekeng ózining kindik qany tamghan jer «Dermene» auylyna snaryadtar týskenin qayghyryp mәlimdedi. Yaghni, bir adam qaza tapqany, eki adam auyr jaralanghany, 32 adam auruhanada jatqanynyng kóbisi sol auylgha tiyisti bolsa kerek.

Arystaghy belgili jurnalist, «Arys aqiqaty» gazetining bas redaktory, «Aq jol» partiyasynyng ókili Ábdimәlik Aghybaygha habarlasyp, baylanysa almadyq. Soghan qaraghanda jaghdayy onay bolmasa kerek…

Al jalpy, әleumettik jelidegi әleumetti oilaytyn әigili últ ziyalylarynyng alystaghy Arysqa janashyr kónilmen janayqaylaryn jazyp jatqandaryna riza boldyq.

Sonymen qatar kómek qolyn sózyp jatqan azamattargha rizamyz.

El aman, júrt tynysh bolsyn deytin qazaqpyz.

Tórtinshi apat tórt qúbylamyzdy qinaltyp ketti.

Qazaq ýshin ózining qasiyetti shanyraghynan, kindik qany tamghan tughan jerinen artyq jer joq!

Alashtyng ataghy alysqa taraghan Arys qalasy qauipsiz jaghdayda boluy kerek!

Qazaqstan  Preziydenti Qasym-Jomart Toqaev tiyisti organdargha Arystaghy әskery bólimdegi oq-dәri qoymasynda bolghan jarylystyng zardaptaryn jong turaly tapsyrma berdi:

«Qorghanys, Ishki ister ministrlerine jәne Týrkistan oblysynyng әkimine Arys qalasy әskery bólimdegi oq-dәri qoymasynda bolghan jarylystyng zardaptaryn jong jóninde shúghyl sharalar qabyldaudy tapsyrdym. Túrghyndardyng qauipsizdigin qamtamasyz etip, jarylystyng sebepterin anyqtau qajet» – dedi memleket basshysy. Sonymen qatar sol kýni Qazaqstan Preziydenti Arysqa kelip, jaghdaydy óz kózimen kórdi. Joyqyn jarylystan zardap shekken qala túrghyndarymen kezdesti: «Qala qalpyna keltiriledi, bәri dúrys bolady. Búl tótenshe jaghday, apat. Qaytemiz, keybir uaqytta solay bolady. Ýkimet aqsha, qarajat beredi, kómektesedi, alandamanyzdar!. Bәri jaqsy bolady. Jóndeu júmystaryn jasap beremiz. Ýkimet qansha qarajat kerek ekenin sanaydy. Sodan keyin qarajat bólemiz. Bәrin týsinip otyrmyn, bәri jaqsy bolady. Ádeyi kelip otyrmyn», – dedi Qasym-Jomart Toqaev arystyqtarmen kezdesude.

Besinshi apattyng bolmauyna Qazaq Elining su jana preziydenti Toqaev tosqauyl qoiyy tiyis!

Qazybek Isa

Abai.kz