Talantty halyq bolsaq ta talanttardy moyyndauymyz qiyn.

Án әlemining padishasy, KSRO halyq әrtisi Biybigýl TÓLEGENOVA

Bizding elimizdegi әleumettik qorghalmaghan top mýsheleri qataryna baspasóz ókilderi de enip otyr, tek jalghan namysqa tyrysqan әriptesterimiz «Jurnalister nege әleumettik qorghalmaghan?» degen taqyrypty sóz etuge arlanghanday. Búl ýshin әriyne, kinәlini izdep alysqa barudyng mýldem qajeti joq. Búl olqylyqqa ózimiz, jurnalister qauymy, Parlament qabyrghasynda otyrghan keshegi әriptesterimiz, býgingi deputattar da kinәli.

Sonymen, búl taqyryp ayasynda aitylar sóz auany tómendegidey.

Talantty halyq bolsaq ta talanttardy moyyndauymyz qiyn.

Án әlemining padishasy, KSRO halyq әrtisi Biybigýl TÓLEGENOVA

Bizding elimizdegi әleumettik qorghalmaghan top mýsheleri qataryna baspasóz ókilderi de enip otyr, tek jalghan namysqa tyrysqan әriptesterimiz «Jurnalister nege әleumettik qorghalmaghan?» degen taqyrypty sóz etuge arlanghanday. Búl ýshin әriyne, kinәlini izdep alysqa barudyng mýldem qajeti joq. Búl olqylyqqa ózimiz, jurnalister qauymy, Parlament qabyrghasynda otyrghan keshegi әriptesterimiz, býgingi deputattar da kinәli.

Sonymen, búl taqyryp ayasynda aitylar sóz auany tómendegidey.

1) Jurnalisterding arqasynda modagha ainalyp, qoldanysqa engen jana sózderding biri «az qamtylghan» degen sóz jәne osynday toptar payda boldy! Tek osy topqa jurnalisterding ózi de kiretindigin moyyndaugha kelgende nege arlanamyz? Bizding qazaqtyng júp-júmyr sózimen aitsaq «kedey otbasy» degen sóz. Bizding jurnalister yaghni, «әleumettik qorghausyz qalghan qauym»! Búl sózim әriyne talay әriptesimning janyna batyp, jarasyna túz sepkendey eter! Biraq, moyyndau kerek, búl aqiqat!Mysaly, qanshama jurnalist baspana ýshin shygharmashylyghyn jinap qoyyp, «audarmashy», «múghalim», «baspasóz qyzmetkeri» degen óz mamandyghyna say kelmeytin salada júmys istep jýr. Óitkeni, «Memlekettik túrghyn ýi» baghdarlamasyndaghy tizimge jurnalister enbegen, yaghny jyl sayyn el aumaghynda tómen baghamen ýy alugha ýmitkerler qatarynda «tórtinshi biylikting ókilderi» joq! Baspanadan ýmittilerden qújat qabyldau bastalghan kezde «Habar», «Qazaqstan», «Egemen Qazaqstan», «Kazahstanskaya pravda», «Qazaqparat» syndy memlekettik basylymdaghy әriptesterimiz bastary salbyrap, taulary shaghylyp jatady. Óitkeni, olar júmys isteytin mekeme «Aksionerlik qogham» dep atalady! «Aksionerlik qoghamnyng 100 payyzdyq aksiyasynyng iyegeri «Memleket» dep jazyp, anyqtama ótkizse de bәribir! Olardyng qújattary komissiya mýshelerining qarauyna da jatpaytyn «Prochiye» yaghny «Ártýrliler» degen topqa jatady. Búl topty «Ártýrliler» dep emes «Kónil jyqpastyq» nemese «Shu shygharmau ýshin» dep ataudy úsynamyn, óitkeni qújattarynyz qabyldanady, al onyng eshqanday nәtiyjesi bolmaydy! Songhy tórt-bes jylda osy kategoriyagha jatatyn birde-bir adamdy baspanaly bolghan tizimnen kórgen emespin. Nәtiyjesinde, talantty jurnalister memlekettik nemese budjettik qúrylymdargha audarmashy, hatshy bolyp ketude. Búl bilikti kadrlardy joghaltu degen sóz.

2) Ómirden ótken jurnalist ardagerler eshkimge kerek bolmay otyr!Tipti, otandyq jurnalistikanyng negizin qalaushy jәne qalyptastyrushylardy songhy sapargha shygharyp saluda jetim qyzdyng toyynday ótude. Búl orayda aqparat ministrligining jurnalistermen qoghamdyq júmysty tyghyz úiymdastyra almauy sebep bolyp otyr. Osynday úiymdastyru júmysy aqsap jatqandyqtan zeynetke shyqqan jurnalister qoghamgha kereksiz, yaghny paydasyz sanaluda.

3) Jurnalistikadaghy syn janryn damytu kerek, sol arqyly bәsekege qabylettilikti kýsheytuge bolady! Bizding әriptesterimiz «syn» degen sózdi «jamandau» dep týsinip, er-toqymyn bauyryna ala tulay jóneledi.

Jalpy, qazirgi jurnalister elge shyghyp, is sapar barysynda problemalar sheshpek túrmaq, ózining әleumettik qorghaluyn qamtamasyz ete almay otyrghanda qarapayym halyq kimge iyek artady? Keshegi Núrbaq marqúm bolghansha sottarmen jaghalasyp jýrip, «Ádildik izdeymin», «Redaksiyagha hat keldi» degen aidarlarda el senimin arqalady, Temirbek Qojakeev, Asqar Toqmaghambetov, Seyit Kenjeahmetovter felieton janry arqyly mýiizi qaraghayday túlghalardyng ózin syn nayzasyna iliktiretin! Qazir she?! Siz kimdi aita alasyz, qara qyldy qaq jarghan tilshi dep, synshy dep?!

4) Astanada nege Baspasóz ýii joq? Qashanghy jurnalister baspanasyz qanghyp jýrmek? Bas qalada bos túrghan kóp kensening birin qújattandyryp berse, jalgha alu, tólemaqy degendi tóleuden qashpaymyz ghoy.Búl jerde әriyne aqparat ministrligining qoldauy qajet.

Degenmen, osy jurnalister qauymy ózining jyrtyghyn jamay almay otyryp ýisiz-kýisiz jýrgen sportshylar men әnshilerge, qarapayym azamattargha kómek qolyn sozuda.

Taghy bir kelensizdik - olimpiadadan jýldeli oralghan sportshy, halyqaralyq bayqaudan sýbeli sybagha alghan әnshi-biyshilerdi materialdyq kótermeleu, tipti pәter kiltin tapsyru saltanattary bar. Al, el abyroyyn asqaqtatyp, últtyq maqsat pen mýddege enbek etken jurnalisterge týk te joq!

Nәtiyjesinde otandyq búqaralyq aqparat qúraldarynyng basym bóligi әrkimning esigin jaghalap, «ptichiy pravo» qúqyghyna iye. Biraq, osy jurnalisterding arasha týsuimen qanshama mәdeniyet, bilim nysandary tistegenning tisinde ketken jerinen keri qaytaryldy!

5) Otandyq jurnalistikany oqytu barysynda kózi ketken arystarymyzdyng esimi aitylmaydy, olardy nasihattau barysynda jershildikke boy aldyru ýrdisi qalyptasyp otyr. Memlekettik tapsyrys negizinde shyghatyn kitaptardyng deni jyl sayyn belgili bir avtorlardyng enbegimen shektelip qaluda. Búl baspasózding damu barysyna keri әserin tiygizude. Mysaly, qazaq jurnalistikasyndaghy túnghyshtardyng biri sanalar Nәzipa Qúljanova, Mәskeude túryp bar qazaqty moyyndatqan Tәken Álimqúlovtardyng mereytoyyn úiymdastyrar joqtaushysy nege joq?!

6) Qazaqstanda býgingi tanda otyzgha juyq jurnalistik úiymdar bar, olardyng júmystary seminarlar men treningter úiymdastyru, birin biri qúr maqtaudan aspay otyr. Búl jerde kinәlini alystap izdep qajeti joq, basy pispey jýrgen ózimiz, yaghny jurnalister kinәlimiz.Sondyqtan qúr daurygha bermey, naqty sharalardy qolgha alu kerek. Onyng ishinde;

- Aldaghy uaqytta jurnalister úiymyndaghy Preziydenttter men Bas diyrektorlar jurnalisterding әleumettik qorghaluy turaly qordalanghan problemalardy birige kóterui qajet.

- Aty barda zaty joq búl úiymdardyng basyn bir jerge shoghyrlandyru kerek.

- Parlamenttegi deputattarmen júmys tobyn úiymdastyryp «Jurnalisterding әleumettik qorghaluy» turaly qolda bar Zandargha ózgerister nemese tolyqtyrular engizu kerek. Sonda ghana iydeologiyanyng qúlaghyn ústaghan jurnalister el iygiligi ýshin naqty da shynayy júmys istey alady.

Áytpese, tauyqqa shashqan jem sekildi tiyn teben bergenine mazaq bolghan jurnalisterdi kimge teney alamyz?

Baspanagha da, basqagha da zar, «әleumettik qorghalmaghan» dep topqa jurnalisterde endi, komandalyq әdisten shashau shyghyp, júmyssyz jýrgenderding de deni jornalshylar qauymy. Zandy túrghyda qorghalmaghan da jurnalister!

Sonda biz tórtinshi biylik ókili degen sózge qanshalyqty layyqtymyz?! Dos jylatyp aitady, dúshpan kýldirip aitady.