Preziydentting sayasy kenesshisi Ermúhamet Ertisbaevtyng reseylik «Kommersant» gazetine bergen súhbaty qoghamda talqygha týsude. Sonyng biri sayasattanushy Dosym Sәtbaevtyng payymy. Ol  «j» internet gazetining tilshisi qoyghan saualdargha jauap beripti.

- Dosym, Ertisbeavtyng ortanghy kýieu balasynyng qayyn atanyng ornyn basatyndyghy turasyndaghy payymy qanshalyqty baysaldy? Onyng reseylik basylymgha shyghuy biylikting tóresimen kelisilgen dep oilaysyz ba?

- ... Men Ertisbaevtyng payymyna asa saqtyqpen qaraymyn.Óitkeni, Aqordada qanday da bir sayasy oiynnyng bastalghany bayqalghanyn joqqa shygharugha bolmas. Basqa jaghynan, Ertisbaev Timur Qúlybaev túlghasyn taq múrageri yqtimal ekendigin jariyalauy belgili bir qyzyghushylyq tudyratyny da ras. Onyng «Gazpromnyn» tәuelsiz diyrektory bolghandyghyna qarap ta, Qazaqstannyng kelesi preziydenti ortanghy kýieuding boluyn mýmkindete týsti. Osylaysha, reseylik sayasy jәne biznes elita aldynda Nazarbaevtyng múragerlerining biri retinde Qúlybaevtyng tanystyrymyn ótkizgendey әser bar. Odan basqa, búl kýieuding Qazaqstandaghy jaghdayy nyghaya týsti, búl da Ertisbaevtyng uәjin bekite týser dәiek.

Preziydentting sayasy kenesshisi Ermúhamet Ertisbaevtyng reseylik «Kommersant» gazetine bergen súhbaty qoghamda talqygha týsude. Sonyng biri sayasattanushy Dosym Sәtbaevtyng payymy. Ol  «j» internet gazetining tilshisi qoyghan saualdargha jauap beripti.

- Dosym, Ertisbeavtyng ortanghy kýieu balasynyng qayyn atanyng ornyn basatyndyghy turasyndaghy payymy qanshalyqty baysaldy? Onyng reseylik basylymgha shyghuy biylikting tóresimen kelisilgen dep oilaysyz ba?

- ... Men Ertisbaevtyng payymyna asa saqtyqpen qaraymyn.Óitkeni, Aqordada qanday da bir sayasy oiynnyng bastalghany bayqalghanyn joqqa shygharugha bolmas. Basqa jaghynan, Ertisbaev Timur Qúlybaev túlghasyn taq múrageri yqtimal ekendigin jariyalauy belgili bir qyzyghushylyq tudyratyny da ras. Onyng «Gazpromnyn» tәuelsiz diyrektory bolghandyghyna qarap ta, Qazaqstannyng kelesi preziydenti ortanghy kýieuding boluyn mýmkindete týsti. Osylaysha, reseylik sayasy jәne biznes elita aldynda Nazarbaevtyng múragerlerining biri retinde Qúlybaevtyng tanystyrymyn ótkizgendey әser bar. Odan basqa, búl kýieuding Qazaqstandaghy jaghdayy nyghaya týsti, búl da Ertisbaevtyng uәjin bekite týser dәiek.

Alayda, «birinshimen» kelispey, múragerlikke emeurin bildiru Ertisbaevqa zalal boluy әbden mýmkin. Qalay bolghanda da, bas kenesshining uәji barlyq «iy-lerdin» basyna nýkte qon ýshin oilastyrylghan deuge erterek. Biylikting kelesi qadamdargha qalay baruyn andu kerek.

Degenmen, «Elbasy turaly» zang qabyldanghannan beri elitanyng tózimi ketkeni de bayqalady. Sol kezde júrttyng bәri preziydentke birneshe jyl boyyna múragerlikti ótkizu tetigin oilastyru kerektigi turaly joramaldaghany belgili. Biraq byltyr olay bolmady, biyl merzimnen búryn preziydent saylauynyng bolghany mәlim. Sóitti de, elitanyng arasyn shydamsyzdanu dengeyi kerney týsti. Jalang týrde, bәri de Nazarbaevty 2030 jylgha deyin preziydent esebinde kórgisi keledi, biraq ishtey bәri de Nazarbaevtan keyingi merzimge әzirlenude.

Elita kimge sýienerin bilmey dal boluda. Iri oiynshylar ózderining figuralaryn sayasy alangha shygharugha tyrysatyndyghy óz aldyna, al shyn mәninde qay attyng bәigening aldynda kelerin óz betinmen anyqtau bólek sharua. Tandauda jiberilgen qate ómir boyy ondyrmaytyn saldargha aparyp soghuy mýmkin. Berezovskiy men Abramovichting reseylik ssenariyin eske alynyz. Berezovskiy Elisinning múrageri retinde Putinge mәn bermep edi, al Abramovich ony kerisinshe baghalady.Sonyng saldarynan olardyng týrli túghyrgha qonghanyn bilemiz.

Qazaqstandaghy biylikti múralau tetigi qanday bolsa da, kónildi kónshitpeydi. Ol qalay bolsa da, demokratiyalyq emes jolmen «shonjardyng shekpenin iyghyna ilip kór» túrghysy boyynsha ótedi. Búl jaman. Búl sayasy sarapty keri ketiredi. Dәl qazirgi jaghdayda sayasat alasha astyndaghy ittalasqa ainalyp ketti.

- Qúlybaev biylikti alghan jaghdayda Nazarbaev sayasatyn jalghastyra ala ma?

- Mәnine ýnilsek - iyә, óitkeni, Qúlybaevtyng basty mindeti biylikti saqtap qalu ghana emes, menshik ýlestiru tәrtibin de saqtau ghoy. Áriyne, oghan qazirgi ekonomikalyq kenistikti qayta pishuding mәni joq, sebebi oghan óz ústanymyn nyghaytyp alugha uaqyt kerek bolady. Sondyqtan ol ótpeli kezende nazarbaevtyq baghytty syrttay jalghastyrghan bolady. Biraq, men ekinshi Nazarbaevtyng bolmaytyndyghyn aitushy sarapshylarmen de kelisemin.Timur Qúlybaevty ekinshi Nazarbaevqa jatqyzudyng reti bolmas. Ol minezge de, liyderlik sapagha da qatysty jayt. Nazarbaev qalay bolghanda da jýieni ózine ýilestirip jasaqtady. Áriyne, Qúlybaev ta búl jýiege belgili bir ózgerister jasaydy, biraq birden emes. Onyng postnazarbaev kezende soqtyghatyn jalghyz mәselesi, ol - elitanyng bir bóligining ózine degen jaghymsyz qatynasy bolmaq. Múnday jaghdayda Qúlybaevqa qarsylastaryna qatysty barynsha qatang shara qoldanu kerek bolady. Odan basqa, sheteldegi qashqyn alpauyttardy- Rahata Áliyev, Múhtar Áblyazov pen Ákejan Qajegeldinderdi de úmytugha bolmas. Óz basym, búl ýshtikting postnazarbaev kezeninde sayasatqa tikeley de, janama týrde de aralasugha  qúlqy bolatynyn sezem, tipti, olardyng keybirining otangha qaytyp oralu tilegi de boluy yqtimal. Búl Qúlybaevty quantar dep oilamaymyn.

- Býgin Qúlybaev Astanada iri basylymdardyng bas redaktorlarymen kezdesude. «Múrager» biylik almasu jaghdayyna Qúlybaev BAQ-tan qoldau izdestirip jatqan joq pa?

- Timur Qúlybaev búl kezdesude Ertisbaevtyng oilaryn jalghap, jigitterge ózining «piskendigin» menzese qyzyq bolar edi. Onda kenesshining sózin aqparattyq artdayyndyq dep qabyldaugha bolar edi. Degenmen, Qúlybaevtyng mindetkerlik lauazymy baryn da úmytpayyq: ol - «Samúryq-Qazyna» basshysy. Kóptegen saual osynyng tónireginde boluy da mýmkin...

- Qúlybaevtyng múragerlikke ýmitkerligi qanshalyqty shynayy. Tipti, onyng ózi de bilmeytin qúpiya týrde tandalghan basqa múrager boluy mýmkin ghoy?

- Bizding elde preziydent múrageri degende, ekining biri úghylady: ne seni abyroysyzdyqqa úshyratugha tyrysqany, ne búl sheshimning qabyldanyp qoyghandyghy. Múragerlik turaly Áblyazov sekildi oppoziyalyq qayratker emes, qazirgi preziydentting kenesshisi - Ermúqamet Ertisbaev aitty. Onyng aldynda Qúlybaevty masqaralau túrdy dep oilamaymyn. Biraq, búl oiynda da tasadaghy oiynshylardyng da túrghanyn esepten shyghara almaymyn. Óziniz de bilesiz ghoy, bizding elde sayasy ýderisterding qanshalyqty boljamgha sәikespeytinin.

Eger preziydentting aqyl-oyy men densaulyghy myghym bolsa, ózine múragerding kim ekenin onyng ózi anyqtauy kerek. Onyng otbasy búl irikteude mol mýmkindigi bar. «Elbasy turaly» zang Nazarbaevqa, tipti, preziydent bolmasa da eldegi sayasy ýderiske yqpal eterlik qomaqty basqaru yrghauyshtarymen mýmkindik berip qoyghan jәne elbasy boludy jalghastyra bermek.

Biraq Ábiqaevtan bastap Esimovpen ayaqtalatyn eski gvardiyany úmytugha taghy bolmaydy. Óitkeni, olar osy jýiening saqtaluyna birden bir mýddeli top. Jәne olardyng bolashaghy ekinshi preziydentpen búlynghyr. Sonymen birge oligarhtyq sayasy buronyng belsenu núsqasy da boluy yqtimal. Elitalyq biznes top ýmitkermen uaqytsha kelisip, jospar qúrugha uaqyt útudy oilauy da mýmkin. Qansha ersi bolsa da, Qazaqstan ýshin osy naghyz tiyimdi (demokratiyalyq emes) núsqa bolmaq. Óitkeni, biylikti týrikpenshe múralau ishki toptardyng soqtyghysyna әkelip soqpaq. Sosyn sayyp kelgende, bәribir quys-qoltyq kelisimge әkelip soghady.

- Ermúhamet Ertisbaev biylghy kýzde merzimnen búryn parlamenttik saylau jariyalanuyn joqqa shygharmaydy...

- Onyng jogharydaghy aitqanymen salystyrghanda, merzimnen búryn parlamenttik saylaudyng boluy balanyng qúmqoraptaghy oiyny ispetti nәrse. Biraq qansha qayghyly desek te, parlament múrager jónindegi oiynda qosalqy manyzgha ghana iye. Preziydentting qatesi sol, ol songhy jyldary ózining múrageri iyek artatynday qauqarly sayasy institut qalyptastyrugha kýsh júmsamady. Múrager endi belgili bir elitalyq topty ghana tirek etedi de, ol ahual ózge toptar arasynda janjal tudyratyn bolady. Putinning ózi alpauyttarmen alysqanda kýshtik qúrylymgha sýienuge mәjbýr boldy. Qúlybaevtyng kimge sýienetinin boljau qiyn, óitkeni, «Núr Otan» Nazarbaevtyng partiyasy bolyp qalady. Ol ketisimen yqpaldy túlghalar osy partiyada qala bermesine kim kepil. «Aq jol» bolsa, asyghyp-aptyghyp iylene salghan nәrse, bolashaghy búldyr. Qúlybaev oghan sýiense, ketpenning sabyn basqanday bolady. Óitkeni,  «Aq jol» partiyasy «Núr Otannyn» bir bóligi ispetti. Ol qoghamdyq sanagha yqpal ete almaydy. Aqtóbe oblysyndaghy oqighany alynyz, elde Qazaqstandy ózderinshe kórgisi keletinder baryn bayqatty. Halyq bolsa, beyformal liyderlerge erui mýmkin.Elita bolsa, songhy jiyrma jyl ishinde qalyptasqan qoghamdy óte nashar biledi, sondyqtan ol biylik almasu kezinde narazy toptardyng tarapynan ne bolaryn boljay almaydy.

«Abay-aqparat