Temirtau qalasyndaghy 31 orta mektepting tek ýsheui ghana - qazaq mektebi. Olardyng sanyn arttyrghysy kelgen qalalyq bilim basqarmasy sheshimine narazy №9 orys mektep-liyseyi oqushylarynyng ata-analary men ústazdar sotqa shaghymdanyp, dauly is jalghasuda. «Ayqyn» gazeti mәselening mәn-jayyn anyqtau ýshin Temirtau qalasy әkimining әleumettik mәseleler jónindegi orynbasary Yuriy Julinge habarlasqan edi.

Temirtau qalasyndaghy 31 orta mektepting tek ýsheui ghana - qazaq mektebi. Olardyng sanyn arttyrghysy kelgen qalalyq bilim basqarmasy sheshimine narazy №9 orys mektep-liyseyi oqushylarynyng ata-analary men ústazdar sotqa shaghymdanyp, dauly is jalghasuda. «Ayqyn» gazeti mәselening mәn-jayyn anyqtau ýshin Temirtau qalasy әkimining әleumettik mәseleler jónindegi orynbasary Yuriy Julinge habarlasqan edi.

- Memlekettik tilde bilim beretin jana mektepting ashyluyn qoldaytyndar kóp pe, qarsylardyng qatary artyq pa?
- Bizde tolyqtay memlekettik tilde oqytatyn bar-joghy 3 mektep qana bolsa, onda oqyghysy keletinder sany ýnemi kóbey ýstinde. Mәselen, songhy bes jylda olardyng sany shamamen myngha artty. Al qazaq mektepteri qalanyng shalghay, syrt audandarynda ornalasqan. Olargha balalaryn aparyp, әkelu de ata-analargha onay soqpaydy. Oghan qosa, qazaq mektepterining barlyghy artyghymen tolyp ketken. Tipti sabaq oqityn bólmeler jetispegen kezde, oqushylardy mektepting dәlizinde oqytugha tura kelgen. Osyghan oray ata-analardyng birneshe jyl boyghy aryz-shaghymdaryn eskerip, qala әkimi byltyr osy mәseleni sheshudi tapsyrghan. Sodan keyin jan-jaqty taldau jýrgizdik. Sonda qazaq mektepteri men birneshe orys mektebining ghana tolyqtay, al qalghan mektepterding oqushylarmen 50-80 payyzgha ghana qamtylatynyn anyqtadyq. Oghan qosa, qazaq mektepteri 400-800 oryndyq bolsa, orys mektepteri 1200 orynnan keledi. Qazaq synyptary 30-35 baladan túrsa, orys synybynda 25 oqushy ghana otyrady. Sondyqtan mәseleni jan-jaqty saraptay kele, eki mektepti qayta úiymdastyryp, qúru jóninde sheshim qabyldadyq. Sol arqyly bir toptaghy ghana emes, qaladaghy barlyq balalargha birdey qolayly jaghday jasaudy dittedik.
- Biraq búl sheshimning qoghamda ýlken dau tudyryp, kópshilikting dýrliguine ne sebep?
- Áriyne, biz narazylyq shyghatynyn boljadyq. Sondyqtan qazaq mektepterine ainalatyn orys mektepterindegi múghalimderdi júmyspen qamtugha kepildik berip, ústazdardyng kórshi orys mektebine auysu jaghyn aldyn ala oilastyrdyq. №16 mektep sheshimimizdi qabyldasa, №9 mektep oqushylarynyng ata-analary men pedagogtardyng bir bóligi kelispey otyr. Shyny kerek, olardyng qarsylyq tanytuynyng sebebin týsinbedik. Bizding uәjderimizdi tyndaghylary da kelmeydi. Qazir sot isi jalghasuda.
- Sotqa shaghymdanushylardyng qorghaushysy balalardyng tildik erekshelikterine qaray qúqyqtary búzyldy dep otyr ghoy?
- Shyndyghynda óz ana tilinde bilim alghysy keletin balalardyng qúqyghy búzylghan joq pa?! Sebebi memlekettik tilde bilim alghysy keletin balalardyng ata-analary 1 qyrkýiekte qazaq mektepterine qújattaryn bergisi kelse, olargha oryn joq ekenin aityp, aralas mektepterge qaray silteydi.
Al ata-analar bizge kelgen kezde, balalaryn aralas mektepte emes, sabaqta da, ýziliste de óz ana tilinde sóileytin qazaq mektebinde oqytqysy keletinderin jetkizgen. Sol kezde olardyng ana tilinde bilim alghysy keletin balalarynyng qúqyghy búzylghanyn algha tartyp, biylikke syn aitqany әdiletti edi. Osyny nege №9 mektepting ata-analary men ústazdary nazargha almaydy? Qazirgi qaladaghy aralas 12 mektepting jartysyna juyghy 80-90 payyz orys synyptarynan qúralady. Yaghny is jýzinde olar - orys mektepteri. Sondyqtan keleshekte osynday 4-5 mektep taza orys tilindegi mektepke ainalyp, ondaghy qazaq synyptarynda oqityn oqushylardy qazaq mektepterine auystyru josparlanuda. Yaghny biz eshkimning de últyna, tiline qarap alalmaymyz. Biraq búl jaghyn da narazy top eskergisi kelmeydi.
- Siz qazaq tilinde bilim alghysy keletinder sany arta týskenin aittynyz. Alda taghy qazaq mektepteri ashyluy mýmkin be?
- Ázirge aldaghy bes jylda qalada bes qazaq mektebi júmys isteydi dep oilaymyz. Eger taghy qajettilik tuyndap jatsa, әriyne, búl mәseleni qarastyryp, sheshetin bolamyz.

Aydos SARYM, sayasattanushy:
- Songhy 20 jylda qazaqtar sany óskeni de, Temirtau siyaqty qalada 16 taza orys mektebi bolsa, tek 3 qana qazaq mektebining júmys istep, onda balalardyng 2-3 kezekpen oqityny da anyq. Sondyqtan jergilikti biylikting qazirgi sheshimi qúptarlyq. Biraq meni bir qynjyltqany: osynday jaghdayda qazaq qoghamynyng auyzbirshilik tanytpay, ýnsiz qaluy. Tipti orys mektebining jabylyp, onyng ornyna qazaq mektebining ashyluyna quanudyng ornyna narazylyq bildirip, sotqa shaghymdanghan 200 adamnyng 80-ge juyghy óz qandastarymyz eken. Búl - úyat nәrse. Al orys mektebine baratyn balalardyng qúqyghy búzyldy degenning bәri - bos sóz. Óitkeni sol jaqqa jaqynda baryp kelgen azamattar orys mektebining oqushylaryna sol mektepting dәl qasynan basqa mektepting úsynylghanyn kóripti. Jalpy, soltýstik aimaqtarda qazaq mektepterining mәselesi әli kýnge deyin ózekti kýiinde qalyp otyr. 70-80 payyz qazaqtar túrsa da, qazaqtildi mektepter men balabaqshalargha zәru audandar bar. Osy baghytta qazaq úiymdary zertteuler jýrgizip, mәselen, bilim beru, qúrylys salu baghdarlamalaryn qolgha alghan jón.

Ayjan KÓShKENOVA

http://www.aikyn.kz/index.php?option=com_content&task=view&id=9321&Itemid=2