Бұрындары Қазақстан аумағын мекен етіп, бүгінде тұқымы құрыған жануарлардың бірі - Тұран жолбарысы. XX ғасырдың ортасына дейін қазақ жерінде жортып жүрген сарыала жолбарыстарды қайта реинтродукциялау үшін бүгінде экология министрлігі бюджеттен қаражат сұрауда.

Жоба мақсаты - тарихи мекендеу орындарында жойылып кеткен тұран жолбарысының популяциясын реинтродукциялау үшін қажетті жағдайлар жасауға, Ұлытау тау сілемінің табиғи және тарихи-мәдени мұра объектілерін сақтау және ұтымды пайдалану үшін тұрақты негіз қалыптастыруға, сондай-ақ әртүрлі нысаналы топтардың ақпараттылығы мен экологиялық білім деңгейін арттыруға бағытталған.

Жалпы сома – Т3 132 928 000.

Тұран жолбарысының жойылып кетуі

Тарихи деректерге көз жүгіртсек, Тұран жолбарысын білектерін арқанмен орап, үстеріне қалың тері жамылған қазақ аңшылары кезінде жалаң қанжармен-ақ жайратып отырған. Еуропалықтар келгенше Қазақстандағы жолбарыс популяциясы біршама болды. Жолбарысты жоспарлы түрде аулау 1891 жылдан басталады. Жедел атылатын жойқын қарумен жарақтанған орыс армиясы отарланған жерді жыртқыштардан тазалау үшін арнайы отрядтар ұйымдастырды. Жекелеген аңшылар да түгі құлпырған қымбат терісі үшін жолбарысты аяусыз қырған.

(Каразин Н.Н. (1842-1909 ж) салған сурет. Тұран жолбарысы атылған сәт)

Соңғы Тұран жолбарысы Балқаш көлінің айналасында, Іле өзенінің бойындағы қамыстардан 1948 жылы ауланғаны айтылады. Одан бері де жарты ғасырдан аса уақыт өткен, Тұран жолбарысын қазақ даласынан кездестірдік деген жан табылмады.

Тіптен, естеріңізде болса Ресей мен Қазақстан президенттері екі елдің өңіраралық ынтымақтастық форумында жолбарыстар туралы дауласып та қалған болатын.

ХХ ғасырдың бірінші жартысына дейін Қазақстанда өмір сүрген жолбарыстар популяциясын қалпына келтіруді жоспарлап отырғанын айтқан Тоқаевқа:

- Жо-жоқ, Ресейде ең үлкен жолбарыс. Әрине, ол Қиыр Шығыста, - деген болатын Ресей Президенті.

 - Иә, мен білемін, Амур жолбарысы. Біз сіздің тайгаға қалай барғаныңызды, жолбарыстардың популяциясына жеке қатысқаныңызды көрдік. Мұны бәріміз білеміз, дегенмен жолбарыстың аты жолбарыс, ол қай жерде болса да бірдей, - деді Қазақстан басшысы.

Дариға Асқар

Abai.kz