Халықты жылы жақтан суық жаққа көшіру оңай шаруа емес. Көшкен адамжар белгілі дәрежеде қлиматтық, қоғамдық, қаржылық, тұрмыстық қиындықтарға тап болып әртүрлі мәселелер мен басаурударға шырмалады. Сондықтан белгілі дәрежеде бодау беріліп, сыйақы тағайындалмаса ол жаққа ешкім аяқ баспасы анық. Сондай бірқатар мәселелерді тұжырымдай келе мен солтүстікке халықты көшіру және тұрақтандыру үшін келесі негізгі шараларды іске асыру керек деген қорытынды жасадым:

1.Жер ресурстарын тиімді бөлу:

Әр адамға гектарлап жер беру ұсынысы өте тартымды болғанымен, жердің сапасы мен қолданылу мүмкіндігіне назар аудару қажет. Жердің ауыл шаруашылығына жарамдылығын қамтамасыз ету үшін агрономдар мен жерге қатысты мамандарды тарту керек.

Бұл жерлердің инфрақұрылымы, су және электр жүйелеріне қолжетімділігі болуы тиіс. Әрбір көшіп келген адамға жер беру барысында жердің пайдалану мақсаттарына сай болуын бақылау керек.

2.Инфрақұрылымдық жобалар:

Көшіп келушілердің тұруына қолайлы жағдай жасау үшін инфрақұрылымды дамыту керек. Жолдар, су жүйелері, электр энергиясы, медициналық және білім беру мекемелерін салу немесе жаңғырту қажет.

Бұл жобаларды қаржыландыру мен басқару үшін мемлекеттік қолдау мен инвестицияларды тарту керек. Инфрақұрылым жетілдірілмесе, көшіп келген адамдар тұрақтала алмайды.

3. Әлеуметтік және экономикалық қолдау:

Көшіп келушілерге арнайы жеңілдіктер мен жәрдемақылар, жеңілдетілген несиелер немесе кәсіпкерлік бастамаларды қолдау керек. Бұл олардың жаңа ортаға тез бейімделуіне және кәсіп ашуына мүмкіндік береді.

Жұмыс орындарын құру, ауыл шаруашылығын және басқа салаларды дамыту үшін кәсіпкерлікке қолдау көрсету маңызды.

4. Мәдени және әлеуметтік бейімделу:

Көшіп келген адамдардың мәдениетке және тілге бейімделуіне қолдау көрсету қажет. Олар үшін арнайы бағдарламалар, қазақ тілін үйрету курстары, қоғамдастықтарды дамыту жұмыстары жүргізілуі тиіс.

Жаңа аймақта әлеуметтік интеграция мәселелерін шешу үшін жергілікті тұрғындар мен көшіп келушілердің араласуына жағдай жасау керек.

5. Құқықтық және заңды қолдау:

Көшіп келушілердің құқықтарын қорғау үшін заңнамалық шаралар қажет. Жер бөлу, көші-қон процедуралары, азаматтық және әлеуметтік құқықтардың сақталуы қамтамасыз етілуі керек.

Көшіп келушілердің жылжымайтын мүлік сатып алу немесе салу процесін жеңілдететін заңдық өзгерістерді енгізу керек.

6. Ұзақ мерзімді экономикалық жоспарлау:

Әрбір көшіп келген адамға жер беруден бөлек, олардың тұрақты түрде жерді тиімді пайдалануын қамтамасыз ету үшін ұзақ мерзімді жоспар жасау қажет. Бұл жерде жаңа кәсіпорындар мен ауыл шаруашылығын дамыту, экологияға зиян келтірмейтін өндірістерді қолдау маңызды.

7. Қоғамдық пікір қалыптастыру:

Жергілікті халықты көші-қонды қабылдауға даярлау үшін қоғамда көшіп келушілердің артықшылықтарын түсіндіретін ақпараттық компаниялар жүргізу керек.

Қоныс аударушылар мен жергілікті тұрғындар арасында мәдени және әлеуметтік байланыстарды нығайту мақсатында түрлі шаралар ұйымдастыру қажет.

8. Солтүстікте қазақ тілді мектептер мен бадабақщаларды көптеп салып қазақ тілді қауымды құшақ жая қарсы алу.

Солтүстікке көшетіндер негізінен қазақ тілді қауым болғандықтан, егер онда қазақ мектептері мен балабақшалары жетіспесе оларға қызықсыз болмақ. Және солтүстікке көштің ең басты мақсаты сол өңірді қазақыландыру. Ал қазақыландырудың ең негізгі тетігі ол қазақша мектептер мен балабақшалар болып табылады. Бұл орындалмаса, негізгі мақсат жүзеге аспайды да Солтүстікке көш мақсатсыз далбасаның тірлігіне айналады.

Қорытынды:

Солтүстікке халықты көшіру үшін кешенді және ұзақ мерзімді жоспар қажет. Бұл тек жер бөлу мен инфрақұрылымдық жобалар ғана емес, сондай-ақ әлеуметтік, мәдени, экономикалық және құқықтық қолдауды қамтамасыз етуді талап етеді. Әр қадамның дұрыс орындалуы көші-қонның тиімділігіне және көшіп келген адамдардың тұрақты өмір сүруіне әсер етеді. Ең негізгісі кешенді және жоспарлы түрде тілдік, мәдениеттік тұрғыдан қазақыландыру саясатын жүргізу. Оның кілті сол өңірлерде қазақша мектептер мен балабақшаларды көбейтіп ұлттық тәрбиені ырықты орынға шығару.

Өркен Тоқтарұлы

Abai.kz