حالىقتى جىلى جاقتان سۋىق جاققا كوشىرۋ وڭاي شارۋا ەمەس. كوشكەن ادامجار بەلگىلى دارەجەدە قليماتتىق، قوعامدىق، قارجىلىق، تۇرمىستىق قيىندىقتارعا تاپ بولىپ ءارتۇرلى ماسەلەلەر مەن باساۋرۋدارعا شىرمالادى. سوندىقتان بەلگىلى دارەجەدە بوداۋ بەرىلىپ، سىياقى تاعايىندالماسا ول جاققا ەشكىم اياق باسپاسى انىق. سونداي بىرقاتار ماسەلەلەردى تۇجىرىمداي كەلە مەن سولتۇستىككە حالىقتى كوشىرۋ جانە تۇراقتاندىرۋ ءۇشىن كەلەسى نەگىزگى شارالاردى ىسكە اسىرۋ كەرەك دەگەن قورىتىندى جاسادىم:

1.جەر رەسۋرستارىن ءتيىمدى ءبولۋ:

ءار ادامعا گەكتارلاپ جەر بەرۋ ۇسىنىسى وتە تارتىمدى بولعانىمەن، جەردىڭ ساپاسى مەن قولدانىلۋ مۇمكىندىگىنە نازار اۋدارۋ قاجەت. جەردىڭ اۋىل شارۋاشىلىعىنا جارامدىلىعىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن اگرونومدار مەن جەرگە قاتىستى مامانداردى تارتۋ كەرەك.

بۇل جەرلەردىڭ ينفراقۇرىلىمى، سۋ جانە ەلەكتر جۇيەلەرىنە قولجەتىمدىلىگى بولۋى ءتيىس. ءاربىر كوشىپ كەلگەن ادامعا جەر بەرۋ بارىسىندا جەردىڭ پايدالانۋ ماقساتتارىنا ساي بولۋىن باقىلاۋ كەرەك.

2.ينفراقۇرىلىمدىق جوبالار:

كوشىپ كەلۋشىلەردىڭ تۇرۋىنا قولايلى جاعداي جاساۋ ءۇشىن ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋ كەرەك. جولدار، سۋ جۇيەلەرى، ەلەكتر ەنەرگياسى، مەديتسينالىق جانە ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىن سالۋ نەمەسە جاڭعىرتۋ قاجەت.

بۇل جوبالاردى قارجىلاندىرۋ مەن باسقارۋ ءۇشىن مەملەكەتتىك قولداۋ مەن ينۆەستيتسيالاردى تارتۋ كەرەك. ينفراقۇرىلىم جەتىلدىرىلمەسە، كوشىپ كەلگەن ادامدار تۇراقتالا المايدى.

3. الەۋمەتتىك جانە ەكونوميكالىق قولداۋ:

كوشىپ كەلۋشىلەرگە ارنايى جەڭىلدىكتەر مەن جاردەماقىلار، جەڭىلدەتىلگەن نەسيەلەر نەمەسە كاسىپكەرلىك باستامالاردى قولداۋ كەرەك. بۇل ولاردىڭ جاڭا ورتاعا تەز بەيىمدەلۋىنە جانە كاسىپ اشۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى.

جۇمىس ورىندارىن قۇرۋ، اۋىل شارۋاشىلىعىن جانە باسقا سالالاردى دامىتۋ ءۇشىن كاسىپكەرلىككە قولداۋ كورسەتۋ ماڭىزدى.

4. مادەني جانە الەۋمەتتىك بەيىمدەلۋ:

كوشىپ كەلگەن ادامداردىڭ مادەنيەتكە جانە تىلگە بەيىمدەلۋىنە قولداۋ كورسەتۋ قاجەت. ولار ءۇشىن ارنايى باعدارلامالار، قازاق ءتىلىن ۇيرەتۋ كۋرستارى، قوعامداستىقتاردى دامىتۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلۋى ءتيىس.

جاڭا ايماقتا الەۋمەتتىك ينتەگراتسيا ماسەلەلەرىن شەشۋ ءۇشىن جەرگىلىكتى تۇرعىندار مەن كوشىپ كەلۋشىلەردىڭ ارالاسۋىنا جاعداي جاساۋ كەرەك.

5. قۇقىقتىق جانە زاڭدى قولداۋ:

كوشىپ كەلۋشىلەردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋ ءۇشىن زاڭنامالىق شارالار قاجەت. جەر ءبولۋ، كوشى-قون پروتسەدۋرالارى، ازاماتتىق جانە الەۋمەتتىك قۇقىقتاردىڭ ساقتالۋى قامتاماسىز ەتىلۋى كەرەك.

كوشىپ كەلۋشىلەردىڭ جىلجىمايتىن مۇلىك ساتىپ الۋ نەمەسە سالۋ پروتسەسىن جەڭىلدەتەتىن زاڭدىق وزگەرىستەردى ەنگىزۋ كەرەك.

6. ۇزاق مەرزىمدى ەكونوميكالىق جوسپارلاۋ:

ءاربىر كوشىپ كەلگەن ادامعا جەر بەرۋدەن بولەك، ولاردىڭ تۇراقتى تۇردە جەردى ءتيىمدى پايدالانۋىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن ۇزاق مەرزىمدى جوسپار جاساۋ قاجەت. بۇل جەردە جاڭا كاسىپورىندار مەن اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋ، ەكولوگياعا زيان كەلتىرمەيتىن وندىرىستەردى قولداۋ ماڭىزدى.

7. قوعامدىق پىكىر قالىپتاستىرۋ:

جەرگىلىكتى حالىقتى كوشى-قوندى قابىلداۋعا دايارلاۋ ءۇشىن قوعامدا كوشىپ كەلۋشىلەردىڭ ارتىقشىلىقتارىن تۇسىندىرەتىن اقپاراتتىق كومپانيالار جۇرگىزۋ كەرەك.

قونىس اۋدارۋشىلار مەن جەرگىلىكتى تۇرعىندار اراسىندا مادەني جانە الەۋمەتتىك بايلانىستاردى نىعايتۋ ماقساتىندا ءتۇرلى شارالار ۇيىمداستىرۋ قاجەت.

8. سولتۇستىكتە قازاق ءتىلدى مەكتەپتەر مەن باداباقششالاردى كوپتەپ سالىپ قازاق ءتىلدى قاۋىمدى قۇشاق جايا قارسى الۋ.

سولتۇستىككە كوشەتىندەر نەگىزىنەن قازاق ءتىلدى قاۋىم بولعاندىقتان، ەگەر وندا قازاق مەكتەپتەرى مەن بالاباقشالارى جەتىسپەسە ولارعا قىزىقسىز بولماق. جانە سولتۇستىككە كوشتىڭ ەڭ باستى ماقساتى سول ءوڭىردى قازاقىلاندىرۋ. ال قازاقىلاندىرۋدىڭ ەڭ نەگىزگى تەتىگى ول قازاقشا مەكتەپتەر مەن بالاباقشالار بولىپ تابىلادى. بۇل ورىندالماسا، نەگىزگى ماقسات جۇزەگە اسپايدى دا سولتۇستىككە كوش ماقساتسىز دالباسانىڭ تىرلىگىنە اينالادى.

قورىتىندى:

سولتۇستىككە حالىقتى كوشىرۋ ءۇشىن كەشەندى جانە ۇزاق مەرزىمدى جوسپار قاجەت. بۇل تەك جەر ءبولۋ مەن ينفراقۇرىلىمدىق جوبالار عانا ەمەس، سونداي-اق الەۋمەتتىك، مادەني، ەكونوميكالىق جانە قۇقىقتىق قولداۋدى قامتاماسىز ەتۋدى تالاپ ەتەدى. ءار قادامنىڭ دۇرىس ورىندالۋى كوشى-قوننىڭ تيىمدىلىگىنە جانە كوشىپ كەلگەن ادامداردىڭ تۇراقتى ءومىر سۇرۋىنە اسەر ەتەدى. ەڭ نەگىزگىسى كەشەندى جانە جوسپارلى تۇردە تىلدىك، مادەنيەتتىك تۇرعىدان قازاقىلاندىرۋ ساياساتىن جۇرگىزۋ. ونىڭ كىلتى سول وڭىرلەردە قازاقشا مەكتەپتەر مەن بالاباقشالاردى كوبەيتىپ ۇلتتىق تاربيەنى ىرىقتى ورىنعا شىعارۋ.

وركەن توقتارۇلى

Abai.kz