Израиль мен Иран шектеспейді.

Араларында Ирак пен Иордания бар.

Солай бола тұра неге бір біріне сондай өш?

Шын мәнінде, Иран ұзақ жылдар бойы Израильдің стратегиялық одақтасы болған.

Ол Израильді де-факто мойындаған алғашқы мұсылман елдерінің бірі еді. Израиль иран мұнайының ірі сатып алушыларының бірі болды. Израиль Иранға әскери-жабдықтар, ауыл шаруашылық технологиялар мен арнайы қызметтерді даярлау саласында қолдау көрсетті. «Эль-Аль» әуе компаниясының әуе рейстері Тегеранға қатынап тұрды.

Ол кезде Иран мен Израильдің ортақ жауы — араб ұлтшылдығы болған. Ол тек Израильге ғана емес, сондай-ақ монархиялық Иранға да қауіп төндіріп, революцияны экспорттауды мақсат етті. Екі ел де — Иран (араб емес, парсылық мемлекет) және Израиль (араб емес, еврей елі) — ортақ дұшпанға қарсы табиғи альянс құрады. Бұл одақ екі жаққа да тиімді болды.

Бірақ 1979 жылғы Ислам революциясы бәрін өзгертіп жіберді. Жаңа режим прагматизмге емес, революциялық ислам идеологиясына негізделді. Аятолла Рухолла Хомейни АҚШ-ты «Үлкен Шайтан», Израильді — «Кіші Шайтан» деп атады.

Аятолла Хомейни Иранды шииттердің де, сүнниттердің де, яғни барша мұсылмандардың көшбасшысы етуге тырысты. Бұл үшін ең тиімді жол — Иeрусалимді (әл-Құдыс) ислам әлеміндегі Мекке мен Мединадан кейінгі ең қасиетті орын ретінде азат ету деп түсінді. Израильге қарсы күрес Иранға өз-өзіне «мұсылмандардың қорғаушысы» ретінде белгілі бір деңгейде артықшылық берді. Сыртқы жау ішкі проблемаларды ұмыттыра отырып, авторитарлық режимді «қасиетті соғыс» арқылы ақтамақ болды.

Революциядан кейін Иран Израильмен дипломатиялық байланысты тоқтатты.

Тегеранда Израиль елшілігін жауып, оның ғимаратын Ясир Арафаттың Палестина азат ету ұйымына берді.

Жыл сайынғы антиизраилдік шеру ұйымдастыратын «Әл-Құдыс күнін» жариялады.

Израиль Ираннан технологиялық жағынан әлдеқайда озық екенін түсіне отырып, «От сақинасы» (Ring of Fire) стратегиясын жасады. Оны Иран ислам революциясы корпусының «Құдыс» бөлімінің бұрынғы командирі, генерал Қасым Сүлейманидің өзі құрастырды. Оның мақсаты – тікелей соғыспай, жұмсақ күштер  арқылы әрекет ету.

«От сақинасының» бес негізгі секторы:

Солтүстік майдан — Ливандағы Хизбалла

– Бұл стратегиялық маңызды құрылым, Иранның негізі серігі.

– Қорында 150 000–200 000-ға дейін баллистикалық қарулар - зымыран мен снаряд бар делінеді.

Оның үстіне Сириядағы шайқастарда жинаған тәжірибесі бар.

Оңтүстік майдан — ХАМАС пен Палестиналық Исламдық Джихад (Газа)

– Израильдің оңтүстік шекарасы бойына үнемі қысым көрсетеді.

– Арсеналы Хизбаллаға қарағанда кіші болса да, мыңдаған зымырандардан тұрады. 2023 жылғы 7 қазандағы шабуыл мен үлкен жоспарланған жерүсті операцияларын көрсетті. Джихад тобы тіпті ХАМАС-тан да жақын.

Шығыс майдан — Сирия мен Ирактағы шиит сепаратистік топтар Иранның қаруын Ливанға және Сирияға жеткізетін «құрлықтағы көпір».

– Катаиб Хизбалла, Харакат ан-Нуджаба сияқты ұйымдар Израильге дрондар мен ракеталар бағыттай алады, бұл Израильдің әуе қорғанысын бөлуге мәжбүр етеді.

Қираттардың оңтүстігі — Йемендегі Хуситтер (Ансар Аллах қозғалысы)

– Израильдің алдынан 2 000 км қашықтықта, бірақ Ираннан қолдау алып, баллистикалық зымырандар мен шабуылдаушы дрондарға қол жеткізген.

– Эйлат қаласына қарсы шабуылдардан және Қызыл теңіздегі кемелер қауіптеніп отыр.

Ішкі майдан (потенциалды): Израильдің ішкі мазасыздығы

– Израильдегі арабтар мен Солтүстік Үрдіс жағалаудағы жағдайды қоздыру әрекеті.

Басты мақсат — Израиль мемлекетінің жойылуы. Бұл инфрақұрылымды қолдау үшін Иран жыл сайын миллиардтаған доллар жұмсайды. Ал Израильде осы «сақиналарды» біртіндеп жою шаралары жүргізілуде.

Өмір Шыныбекұлы.

Abai.kz