يزرايل مەن يران شەكتەسپەيدى.

ارالارىندا يراك پەن يوردانيا بار.

سولاي بولا تۇرا نەگە ءبىر بىرىنە سونداي ءوش؟

شىن مانىندە، يران ۇزاق جىلدار بويى ءيزرايلدىڭ ستراتەگيالىق وداقتاسى بولعان.

ول ءيزرايلدى دە-فاكتو مويىنداعان العاشقى مۇسىلمان ەلدەرىنىڭ ءبىرى ەدى. يزرايل يران مۇنايىنىڭ ءىرى ساتىپ الۋشىلارىنىڭ ءبىرى بولدى. يزرايل يرانعا اسكەري-جابدىقتار، اۋىل شارۋاشىلىق تەحنولوگيالار مەن ارنايى قىزمەتتەردى دايارلاۋ سالاسىندا قولداۋ كورسەتتى. «ەل-ال» اۋە كومپانياسىنىڭ اۋە رەيستەرى تەگەرانعا قاتىناپ تۇردى.

ول كەزدە يران مەن ءيزرايلدىڭ ورتاق جاۋى — اراب ۇلتشىلدىعى بولعان. ول تەك يزرايلگە عانا ەمەس، سونداي-اق مونارحيالىق يرانعا دا قاۋىپ ءتوندىرىپ، رەۆوليۋتسيانى ەكسپورتتاۋدى ماقسات ەتتى. ەكى ەل دە — يران (اراب ەمەس، پارسىلىق مەملەكەت) جانە يزرايل (اراب ەمەس، ەۆرەي ەلى) — ورتاق دۇشپانعا قارسى تابيعي اليانس قۇرادى. بۇل وداق ەكى جاققا دا ءتيىمدى بولدى.

بىراق 1979 جىلعى يسلام رەۆوليۋتسياسى ءبارىن وزگەرتىپ جىبەردى. جاڭا رەجيم پراگماتيزمگە ەمەس، رەۆوليۋتسيالىق يسلام يدەولوگياسىنا نەگىزدەلدى. اياتوللا رۋحوللا حومەيني اقش-تى «ۇلكەن شايتان»، ءيزرايلدى — «كىشى شايتان» دەپ اتادى.

اياتوللا حومەيني يراندى شيتتەردىڭ دە، سۇننيتتەردىڭ دە، ياعني بارشا مۇسىلمانداردىڭ كوشباسشىسى ەتۋگە تىرىستى. بۇل ءۇشىن ەڭ ءتيىمدى جول — ءيeرۋساليمدى ء(ال-قۇدىس) يسلام الەمىندەگى مەككە مەن مەدينادان كەيىنگى ەڭ قاسيەتتى ورىن رەتىندە ازات ەتۋ دەپ ءتۇسىندى. يزرايلگە قارسى كۇرەس يرانعا ءوز-وزىنە «مۇسىلمانداردىڭ قورعاۋشىسى» رەتىندە بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدە ارتىقشىلىق بەردى. سىرتقى جاۋ ىشكى پروبلەمالاردى ۇمىتتىرا وتىرىپ، اۆتوريتارلىق رەجيمدى «قاسيەتتى سوعىس» ارقىلى اقتاماق بولدى.

رەۆوليۋتسيادان كەيىن يران يزرايلمەن ديپلوماتيالىق بايلانىستى توقتاتتى.

تەگەراندا يزرايل ەلشىلىگىن جاۋىپ، ونىڭ عيماراتىن ياسير ارافاتتىڭ پالەستينا ازات ەتۋ ۇيىمىنا بەردى.

جىل سايىنعى انتيزرايلدىك شەرۋ ۇيىمداستىراتىن «ءال-قۇدىس كۇنىن» جاريالادى.

يزرايل يراننان تەحنولوگيالىق جاعىنان الدەقايدا وزىق ەكەنىن تۇسىنە وتىرىپ، «وت ساقيناسى» (Ring of Fire) ستراتەگياسىن جاسادى. ونى يران يسلام رەۆوليۋتسياسى كورپۋسىنىڭ «قۇدىس» ءبولىمىنىڭ بۇرىنعى كومانديرى، گەنەرال قاسىم سۇلەيمانيدىڭ ءوزى قۇراستىردى. ونىڭ ماقساتى – تىكەلەي سوعىسپاي، جۇمساق كۇشتەر  ارقىلى ارەكەت ەتۋ.

«وت ساقيناسىنىڭ» بەس نەگىزگى سەكتورى:

سولتۇستىك مايدان — ليۆانداعى حيزباللا

– بۇل ستراتەگيالىق ماڭىزدى قۇرىلىم، يراننىڭ نەگىزى سەرىگى.

– قورىندا 150 000–200 000-عا دەيىن بالليستيكالىق قارۋلار - زىمىران مەن سنارياد بار دەلىنەدى.

ونىڭ ۇستىنە سيرياداعى شايقاستاردا جيناعان تاجىريبەسى بار.

وڭتۇستىك مايدان — حاماس پەن پالەستينالىق يسلامدىق دجيحاد (گازا)

– ءيزرايلدىڭ وڭتۇستىك شەكاراسى بويىنا ۇنەمى قىسىم كورسەتەدى.

– ارسەنالى حيزباللاعا قاراعاندا كىشى بولسا دا، مىڭداعان زىمىرانداردان تۇرادى. 2023 جىلعى 7 قازانداعى شابۋىل مەن ۇلكەن جوسپارلانعان جەرۇستى وپەراتسيالارىن كورسەتتى. دجيحاد توبى ءتىپتى حاماس-تان دا جاقىن.

شىعىس مايدان — سيريا مەن يراكتاعى شيت سەپاراتيستىك توپتار يراننىڭ قارۋىن ليۆانعا جانە سيرياعا جەتكىزەتىن «قۇرلىقتاعى كوپىر».

– كاتايب حيزباللا، حاراكات ان-نۋدجابا سياقتى ۇيىمدار يزرايلگە دروندار مەن راكەتالار باعىتتاي الادى، بۇل ءيزرايلدىڭ اۋە قورعانىسىن بولۋگە ءماجبۇر ەتەدى.

قيراتتاردىڭ وڭتۇستىگى — يەمەندەگى حۋسيتتەر (انسار اللاح قوزعالىسى)

– ءيزرايلدىڭ الدىنان 2 000 كم قاشىقتىقتا، بىراق يراننان قولداۋ الىپ، بالليستيكالىق زىمىراندار مەن شابۋىلداۋشى دروندارعا قول جەتكىزگەن.

– ەيلات قالاسىنا قارسى شابۋىلداردان جانە قىزىل تەڭىزدەگى كەمەلەر قاۋىپتەنىپ وتىر.

ىشكى مايدان (پوتەنتسيالدى): ءيزرايلدىڭ ىشكى مازاسىزدىعى

– يزرايلدەگى ارابتار مەن سولتۇستىك ءۇردىس جاعالاۋداعى جاعدايدى قوزدىرۋ ارەكەتى.

باستى ماقسات — يزرايل مەملەكەتىنىڭ جويىلۋى. بۇل ينفراقۇرىلىمدى قولداۋ ءۇشىن يران جىل سايىن ميللياردتاعان دوللار جۇمسايدى. ال يزرايلدە وسى «ساقينالاردى» بىرتىندەپ جويۋ شارالارى جۇرگىزىلۋدە.

ءومىر شىنىبەكۇلى.

Abai.kz