Назарбаев оппоненттерінің проблемасы біріккен оппозицияның жалпыұлттық лидерінің жоқтығында болып отыр

- Сіз билікті белсене сынап жүрген бұқаралық ақпарат құралдарымен соңғы уақытта көп жұмыс істеп жүрсіз. Мен оларды ешқашан оппозициялық деп айтпас едім, өйткені билікті бөлу - саясат­шылардың ісі, ал журналистер қазақ­стан­дық саясатшылар арасында қандай көңіл күй бар екенін оқырмандарға жеткізуге тиіс. Сіздің бұл таңдауыңыздың себебі неде?

Назарбаев оппоненттерінің проблемасы біріккен оппозицияның жалпыұлттық лидерінің жоқтығында болып отыр

- Сіз билікті белсене сынап жүрген бұқаралық ақпарат құралдарымен соңғы уақытта көп жұмыс істеп жүрсіз. Мен оларды ешқашан оппозициялық деп айтпас едім, өйткені билікті бөлу - саясат­шылардың ісі, ал журналистер қазақ­стан­дық саясатшылар арасында қандай көңіл күй бар екенін оқырмандарға жеткізуге тиіс. Сіздің бұл таңдауыңыздың себебі неде?

- Ашығын айтқанда, бәзбір баспалық басылымның пайдасына мен саналы түрде таңдау жасаған емеспін. Себебі қарапайым ғана: мен Ақпарат министрі лауазымынан кеткеннен бері ресми БАҚ маған деген қы­зығушылығын байқат­пай­ды және, кері­сін­ше, билікті сынайтын газеттер белсенді қы­зы­ғушылық танытуда. Мен таңдау жасаған емеспін, мені таңдап алды: қоңырау шалады, сұхбат беруімді, кезекті бір оқиғаға түсінік­теме жа­сауымды, өзекті сұрақтарға жауап қай­таруымды сұрайды. Мен сіздің жур­на­листиканың саясатпен байланысына қа­тыс­ты пікіріңізбен сондайлық келісе қоймай­мын. Бізде ресми деп атайтын га­зеттер бар. Сондай-ақ идеологиялық құн­ды­лықтардың нақтылы бір жүйесін ұста­натын оппози­ция­лық сипаттағы газеттер бар. Билікке де, оп­по­зицияға да тәуелді емес газеттер де бар. Белгілі бір олигарх­тардың күтіміндегі газет­тер бар. Қысқасы, плюрализм деген осы. Бастысы, олар өздерінің негізгі міндеттерін - қазақ­стандық оқырмандарды біздің елімізде болып жатқан барлық оқиғалар туралы адал, шынайы және сенімді хабардар етуді ұмыт қалдырмасын.

- Елімізде әлеуетті құрылымдардың жетекшілері түсінік берген көптеген оқи­ғалар болды. Бұл ретте қоғамда бәзбір "генералдар соғысы" деген жәйт ашық тал­қылануда, ал олар мұны жоққа шығарады. Сіз қазіргі ахуал тым тереңдеп кетті, бұл оқиғаларға саяси баға беру қажет деп санамайсыз ба?

- Құқық қорғау органдары (ҰҚК, ІІМ, Қаржы полициясы) сыбайлас жем­қорлыққа қарсы күресте үлкен жұмыс атқаруда. Бірақ та, өкінішке орай, құқық қорғау орган­дарында да заңдылықты бұзу жолына түскен адамдар бар. Кейбір жекелеген жәйттер нақ осыған байланысты туындаған, олар жұрт­шылыққа "генералдар соғысы" туралы сөз қозғауға мүмкіндік берді. Құқық қорғау ор­гандарының арасында ешқандай да жүйелі әрі саналы соғыс жоқ. Жекелеген жәйт­терден жаһандық тұжырымдар жасаудың, оның үстіне қандай да бір саяси баға берудің қажеті шамалы. Кеңестік кезеңде де МКҚ мен ІІМ арасында қақтығыстар болып жататын, өйткені, екеуінде де билік болды, бірақ функциялары әрқилы еді.

- Түрлі елдерде әлеуетті құрылымдар қызметін реттеудің түрліше модельдері - барынша кең қоғамдық бақылаудан оны тіпті мемлекеттік органдар үшін де қатаң шектеуге дейін баратын модельдері қолданылады. Біз біртіндеп және кезең-кезеңмен демокра­тия­лық реформалар жүргізе отырып, күшті пре­зиденттік республика құрып жатқан жағ­дайымызды ескеріп, сіз Қазақстан үшін қандай модельді қолайлы деп білесіз?

- Бізде Конституция және құқық қорғау органдарының қызметі бойынша тиісті заңдар бар. Конституцияда заңдылықты қа­да­ғалау жөніндегі жоғары инстанция ҰҚК де, Қаржыпол да емес, Бас прокуратура болып табылатыны нақты жазылған. Ал енді қоғамдық бақылауға келетін болсақ, барлық өркениетті елдерде мұндай бақылау пар­ламенттік комиссиялар арқылы жүзеге асы­рылады. Велосипедті қайта ойлап таппайық.

- Сіздіңше, 2012 жылғы сайлаудың нәтижелері қандай болмақ? Қазіргі Мемлекет басшысының жеңісіне ешкім де күмән кел­тір­мей­тіні белгілі, алайда оппозиция бұрынғы нау­қандар кезіндегіге қарағанда біршама тұшымды нәтижелерге қол жеткізе алар ма екен?

- Назарбаев оппоненттерінің пробле­ма­сы біріккен оппозицияның жалпыұлттық лидерінің жоқтығында болып отыр. Билікке басты ұмтылушы рөлінен үміткер он шақты, одан да көп лидерлер бар. Бұл 1999 және 2005 жылдарғы президенттік сайлауларда болғанындай, күштің ыдырауына және қар­сылықты электораттың шашырандылығына сөзсіз ұрындырады. Биліктің жоғары эше­лонында, биліктің бүкіл тіктеме жүйесінде, "Нұр Отан" партиясында ахуал мүлдем басқаша екені белгілі. Сондықтан да сіз президенттік сайлаудан көп бұрын-ақ қазіргі Президенттің жеңісіне күмәнданбай, іс жүзінде дұрыс істеп отырсыз. Тағы бір маңызды жағдай мынада болып отыр: қаржы дағдарысына және экономикадағы рецес­сияға қарамастан, Мемлекет басшысының рейтингі мен беделі 2005 жылғы 4 жел­тоқ­сандағы деңгейінде қалды. Халық дағда­рысқа қарсы шараларды да, банк секторын, шағын және орта бизнесті қолдау, жаңа жұмыс орындарын ашу және сол сияқтылар жөніндегі Президенттің бұрын-соңды болмаған барлық қадамдарын бағалап отыр.

Егер әр нәрсені өз атымен атайтын болсақ, Президент Назарбаев әлі шындап күреске кіріскен де жоқ. 1999 жылы да, 2005 жылы да оның бәсекелестері әлсіз болды. Ол қиындықсыз жеңіске жетті. Егер лайық­ты бә­секелес пайда болса, онда біз бәріміз Прези­дентті мүлдем жаңа қырынан көретін бола­мыз. Сондай-ақ, тиісінше, Президенттің бүкіл төңірегіндегілер де жұмылып, топтала түседі.

- "Азат" Ұлттық бірлік доктринасын қабылдауға қарсылық білдірген Мұхтар Шахановтың акциясына қолдау жасады. Сіздіңше, бұл қағидатсыздықтың көрінісі ғана ма, әлде оппозицияның жаңа тактикасы, саяси тұғырнамалары мен сенімдеріне қарамастан, Президент Назарбаевтың барлық қарсыластарын біріктіру әрекеті ме?

- "Азат" парламенттік сайлаудан көп бұ­рын-ақ стратегиялық қателік жіберді. Бұл қателік болашақ сайлауларда оның алдынан шығады. Қалай болғанда да біз, нұр­отан­дықтар, бүкіл көп ұлтты Қазақстан халқына олардың жасаған демарштарының мәнін тү­сіндіріп, әр сайлаушыға дейін жеке-жеке жеткізетін боламыз. Біз "Азаттың" ұлттық бір­лікке қарсы, ортақ мемлекетті бірлесіп құ­ру­ға қарсы, толеранттылыққа және ортақ азаматтық өзін-өзі біріздендіру мен міндетті түрде мемлекеттік тілді білуге қарсы бол­ға­нын айтамыз. Нақ осы өзекті құндылық­тарды Президент Назарбаев Ұлт­тық бірлік доктринасында ұсынған болатын. Біз осы жол­мен 18 жыл жүріп, жасырын да мүмкін болатын көптеген қақ­ты­ғыстарға ұрын­бадық. Біз ұлт­тық бірлік болмаса, толерант­тылық және өзара түсіністік болмаса, ешқашан тиімді нарық реформаларын жүзеге асыра алмас едік.

"Азат" жетекшілерінің іш­те­рі өз шалыс қадамдары жөнінде ұлып жатқанына сенімдімін. Сізге факті келтірейін. Петр Своик 3 желтоқсандағы баспа­сөз мәсли­ха­тында "Құжатты (Ұлттық бірлік доктри­насы) күн тәртібінен алып тастап, тал­қы­ламау керек деп есептейміз", деп мәлім­деген. Ал 5 желтоқ­сан­да "Время" газетіндегі сұх­батында ол былай дейді: "Әр сө­зі­нің астына қол қоюға әзір­мін". Екі күннің ішінде не бола қалыпты? Болғаны мынау, ол және "Азаттың" өзге жетекші­лері ҚХА-ның 15-ші сессия­сын­дағы Президенттің сөзін де, док­трина жобасының өзін де мұ­қият оқып шығуға уақыт тап­қаны ғой. Бірақ та қазақстандық электораттың зердесінде олар­дың барып тұрған популистік демаршы туындатқан мүлдем ке­леңсіз кірбің ұзақ уақыт қалатын болады. "Азат" партиясының мысалы арқылы оқушылар мен студенттерге "сындарлы емес оппозиция" деген ұғымды анықтауды үйретуге болады.

- Ал бізде сындарлы оппозиция бар ма?

- Әрине! Мәселен, Мақсұт Нәрікбаев басқаратын "Әділет" партиясы. Жуырда ол Қоғамдық палатаның отырысында "Ұлттық бірлік доктринасын іске асырудың құқық­тық негіздері" деген баяндама жасады. Ол доктрина қағидаттары заңнамада ғана емес, сонымен бірге құқық қолдану практика­сында бейнеленуі тиіс деген нақты ұсыныс ен­гізді. Мақсұт Нәрікбаев "ҚР-дағы мемле­кеттік тіл туралы" заң қабылдауды ұсынып қана қойған жоқ, сонымен қатар белгілі профессорлармен және ғалымдармен (А.Ай­талы, М.Баймаханов, Ә.Бәкір, Ж.Әбуов) бірлесіп заң жобасын әзірлеп те қойыпты. Заңның жобасы "Ана тілі" газетінде жа­рияланып, қазақ тілінің патриоттары, БАҚ, қоғамдық ұйымдардың өкілдері қатысқан "дөңгелек үстелдерде" талқыланды. Өзгеріс­тер мен толықтырулар енгізілген. Міне, сізге сындарлы оппозицияның мысалы! Еш­қандай демарш жоқ, ешқандай популизм жоқ, ешқандай "Жойылсын!" дейтін жада­ғай ұрандар жоқ. Тек ыждаһатты да күн­делікті жұмыс, тұрғындардың кең әлеуметтік топтарымен байланыс, халықпен үнқатысу, сарапшылар мен мамандарды тарту керек. Мемлекеттік тіл туралы арнаулы заң қабылдау "кейбір саяси күштердің қоғам тұрақтылығын шайқалту мақсатында осы мәселенің саясаттандырылуы аяқталуының бастауы болады" дейтін Нәрікбаевпен, ке­лісемін. Иә, өкінішке орай, бізде тұрақты­лық жұтқыншақтарына тұрып қалған сүйектей көрінетін белгілі бір оппозициялық күштер бар, оларға жағдайды шайқалтатын кез келген себеп керек-ақ.

- Солай болсадағы Своик және басқа жетекшілер 17 желтоқсаннан кейін Шаханов­пен бірге аштық жариялауға қосылуға әзір тұрған секілді ғой?

- Шаханов идеялық (бұл жолы қате) тү­сініктен бұл акцияны бастауға әзір. Своикқа келетін болсақ, ол Поль Брэггтің "Аш­тықтың кереметі" деген кітабының әсерінде жүр деп ойлаймын. "Аштық - саяси түсінік бойынша өзін-өзі емдеу" дейді ғой.

Ал егер байыптап айтар болсақ, онда бай­ыпты саясат жүргізу керек. Және, ең ал­ды­мен, доктринаны мұқият оқып, нақты ұсы­ныстар енгізу, ыңқылдау мен қиқу­лау­дың, қатерлер мен ультиматумдардың не­гі­зін­де емес, ойлы талдау мен үнқатысудың не­гізінде, қоғамдық сараптама жүргізу қажет.

- Сіздің Ұлттық бірлік доктринасына көзқарасыңыз қандай? Жарияланған жобаны орнықты деп санайсыз ба?

- Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақстан халқы Ассамблеясының XV сес­сиясындағы сөзі - Мемлекет басшысының тәуелсіздіктің 18 жылында көпшілік алдында сөйлеген ең күшті де айтулы сөздерінің бірі деп санаймын. Нақтысын айтқанда, оның сөзі де, ұсынылған Қазақстанның Ұлттық бірлік доктринасы да - бұл тәуелсіздік жа­рияланған сәттен бастап өткен жолымыздың өзіндік бір түйіндемесі. Этносаралық және конфессияаралық келісім болмаса, Қазақ­станда ешқандай табысты әлеуметтік-эко­номикалық және саяси реформалар бол­мастығы бесенеден белгілі. Посткеңестік елдерде нақ осы ұлтаралық қақтығыстар мен конфессияаралық қатынастардағы түсініс­тіктің жоқтығы бұл елдердегі дамуды тежеп, тұтастай алғанда жаңаруға келеңсіз табын қалдырғанының көптеген мысалдарын келтіруге болады. Әлемдік қаржы дағдарысы мен жаһандық экономиканың күйреп түсуі қазіргі кезде осынау аса маңызды сала­лар­дағы проблемаларды ушықтырып жіберді.

Біздің оппоненттер, шамасы, Ұлттық бір­лік доктринасын мұқият зерттемеген, әлде осынау аса маңызды бағдарламалық құжатты қолдарына тіпті де алмаған секілді. Біріншіден, Мемлекет басшысы "оны мұқият талқылап, саяси партияларды, этно­мәдени орталықтарды, ҮЕҰ-ларды қатыс­тыра отырып, егжей-тегжейлі қоғамдық сараптама жүргізу керек", деп атап көр­сеткен болатын. Екіншіден, бұл доктрина догма емес және қандай да бір реттеуші құжат болып табылмайды. Бұл - жоба және осы жобамен мамандар, сарапшылар, ғалымдар байыпты жұмыс істеген. Азамат­тық бірізділік, патриотизм, қоғамдағы этно­саралық және конфессияаралық келісім негізінде Қазақстанда ұлттық бірлікті қам­тамасыз етудің басымдықтары мен тетік­терін анықтау мақсаты болып табылатын доктринаға қалай қарсы шығуға болатынын түсінбеймін. Доктрина этностық тұрғыда ұлттарды бол­дыр­майды деген әңгімелердің бәрі - жалғандық, бұрмалаушылық, жалдаптық. Әңгіме біртұтас МЕМЛЕКЕТ құрамында этноұлттардың тұтастықта болуы ретіндегі ұлттық бірлік туралы, ел азаматтарының нақ Қазақстан Республикасымен өзін-өзі біріздендіруінің жоғары деңгейі туралы болып отыр.

- Сізге "ұлт", "халық", "ұлттық мем­лекет" ұғымдары бізде әрқилы түсінілетін болып көрінбей ме? Былайша айтқанда, ұғымдық аппарат шайылған емес пе?

- Келісемін. "Ұлт" (нация) латыннан "халық" болып аударылады. Батыста "ұлт", "халық", "мемлекет" ұғымдарының арасына іс жүзінде теңдік белгісі қойылады. Мен Мұх­тар Шахановқа және "Мемлекеттік тіл" қозғалысының басқа белсенділеріне құр­метпен қараймын, бірақ та маған олар "ұлт", "халық", "мемлекет" секілді ұғым­дар­ды дұрыс анықтамайтын болып көрінеді. Олар үшін қазір бір ғана нәрсе маңызды - этностық деңгейде қазақ ұлтын ғана қал­ды­ру керек. Сонымен бітті. Өздеріңіз ойлап кө­ріңіздер. Жанболат Мамай былай деп мәлімдейді: "Ешқандай қазақстандық ұлт жоқ, титулдық қазақ ұлты бар". Егер мұны ғылыми тілге аударар болсақ, онда аударма былай болып шығады: "Ешқандай Қазақ­стан мемлекеті жоқ, тек қазақтар бар". Бұл енді мағынасыздық қой. Ұлт, халық - бұл этностық қатыстылығына қарамастан, мем­лекеттің барлық азаматтарының жиынтығы. ЕҚЫҰ-ға кіретін 56 елдің барлық азамат­тары­ның төлқұжаттарында "natіonalіty" деп жазылған және "азаматтық" ретінде ауда­рылады. Тіпті болмаса қолданыстағы Конс­титуцияны алып қараңыз, ол "Біз Қазақстан қазақтары" деп емес, "Біз Қазақстан халқы..." деген сөздермен басталады.

Осы қозғалыстың ендігі бір белсендісі Жангелді Шамшықов былайша мәлімдеген: "Қазақ ұлтын алып тастағылары келеді". Бұл, әрине, бос сөз. Тіпті түсініктеме беруге де тұрмайды. Оның Ұлттық бірлік доктринасын байыппен зерттеп алғаны жөн.

- Шаханов пен оның жақтастары Пре­зидент ҚХА сессиясындағы өз баяндамасында мысалға келтірген АҚШ пен Бразилияға көп назар аударып отыр. Бұл мысалдар Қазақстан үшін келмейді дейтін көрінеді.

- Шаханов Францияны, Австралияны, Малайзияны, Сингапурды, Үндістанды неге атамайды? Бұл елдерді де Президент өз сөзінде атап өтті ғой. Қазіргі Францияны алып көрейік. Ол да көп ұлтты елге ай­нал­ды, бірақ мұндағылардың бәрі өздерінің этностық қатыстылығына қарамастан, өз­де­рін француздар дейді. "Доктрина қазақ ұлтын құртады" деген байбалам - бұл сан­дырақ, жалғандық және ақиқатты бұрмалау. Ешкім және ешуақытта қазақ ұлтын құрта алмайды, оны біркелкілей алмайды. Егер мұны кеңестік тоталитаризм істей алмаса, не туралы айтпақпыз? Қазақ ұлты болған, бар және бола береді. Егер 1991 жылдан алатын болсақ, мәдениет және тіл саласындағы барлық бюджеттік қаржыландырудың басым үлесі нақ осы қазақ мәдениеті мен қазақ ті­лін қалпына келтіруге және дамытуға ба­ғыт­талған болатын. Бұл үдеріс жалғаса беретін болады. Біздің оппоненттер бұл туралы жұмған ауыздарын ашпайды. Ал Президент АҚШ пен Бразилияны мысалға келтіргенде, Мемлекет басшысы ең алдымен және басты негізде бір елде тұратын этностық, діни және басқа әлеуметтік-мәдени топтардың топтасқандығын ескерген болатын. Мұның жаманшылығы бар ма? Тәуелсіздіктің бүкіл 18 жылында біз осы жолмен жүрмедік пе?

Біздің оппоненттер болмысты әдейілеп бұрмалап көрсетеді және тұрақсыздықты қалайтын болуы керек. Мәселен, Жармахан Тұяқ­бай ашулы кейіпте: "Сонда жаңа ұлт қай тілде сөйлейтін болады?" деп сұрақ қоятын көрінеді. Бейне бір "жаңа ұлт" бекітіліп қойып, ертеңгі күннен бастап бәзбір декреттің негізінде бәріміз бір тілде ғана сөйлеуге тиісті секілдіміз. Түпнұсқадан, Президенттің ҚХА сессиясында сөйлеген сөзінен дәйексөз келтірейін: "Қазіргі әлемде ұлттық бірлік ортақ мемлекетті бірлесіп құру, толеранттылық, азаматтық және мем­лекеттік тілді міндетті түрде білу секілді жағдайлармен анықталады. Біз осы жолмен жүруге тиіспіз. Бірақ та бұл үшін уақыт керек. Бізге асығуға болмайды".

Сонымен, уақыт керек және асығуға болмайды. Бұл маңызды сәт. Сондықтан, жағдайды пайдаланып, Мұхтар Шахановқа және оның жақтастарына сөз арнағым келеді: асығуға болмайды, уақыт керек.

- Солай болсадағы Болат Әбілов док­три­на жөнінде бұл "шикі, популистік, байыптылығы жоқ құжат. Тіпті билік осы доктринаны қабылдаса да, ол жұмыс істе­мейтін болады" деп мәлімдеді ғой.

- Иә, бұл доктринаның қағидаттары іс жүзінде Қазақстанда тәуелсіздік жариялан­ған сәттен бастап жұмыс істеуде! Егер осы қағидаттар болмаса, Нұрсұлтан Назарбаев ешқашан сондайлық табысты болған нарық реформаларын жүргізе алмас еді. Қазақ­стан­дық қоғамға ендірілген нақ осы қағидаттар Мемлекет басшысының баураушылық және ұйымдастырушылық қабілеттерімен бірлесіп, Қазақстанның ТМД-дағы нарық реформа­ларының көшбасшысы болуына, әлемдік қоғамдастыққа енуіне және бүкіл әлемдік құрметке ие болуына мүмкіндік берді.

Болат Әбілов шикі, популистік және тым байыпсыз мәлімдемелер жасаудан тыйылуы керек.

- Жуырда ол алдағы президенттік сайлауға қатысатынын мәлімдеді. Оның осы мәлімдемесін сіз қалай сипаттар едіңіз?

- Кез келген азаматтың, соның ішінде Болат Әбіловтің де, президенттікке түсуге құқы­ғы бар. Айта кетейік, елеулі жәйт бар: Әбілов мұны саяси партияға сілтеме жасамастан, тікелей өз атынан мәлімдеді. Ал енді Тоқтар Әубәкіров, ол да "Азат" БСДП мүшесі, "Свобода слова" газетіне берген сұхбатында "егер партия президенттіктен үміт­керлікке ұсынатын болса, бұл қадамға мен әзірмін", деді. Осылайша, бүгінгі күні бір партиядан президенттіктен екі әлеуетті үміткерді көріп отырмыз. Менің жуырдағы "Азат" партиясындағы лидерлік үшін күрестің болмай қоймайтындығы туралы болжамым таңғаларлық тездікпен ақиқатқа айналды. Тіпті зеріктірерлік екен.

- Ал олардың қайсысы күштірек және болашағы бар?

- Балташ Тұрсынбаев. Оның мемлекет­тік қызметтегі (министр, үкіметте вице-премьер, облыс әкімі, Қауіпсіздік кеңесінің хатшысы болған) тәжірибесі көп. "Азат" партиясында бірбасшылық жоқ, тәртіп жоқ, ұйым жоқ және, соған орай, Назарбаевпен нақты бәсекелесе алатын кандидат жоқ. Егер бір кандидаттың бойында Тұрсын­баев­тың мемлекеттік жұмыс тәжірибесін, Қоса­новтың мүлтіксіз қос тілділігін, Әбіловтің шешендік өнерін, Тұяқбайдың табандылы­ғын және Әубәкіровтің танымалдылығын жинақтай алса, онда жақсы кандидат шығар еді. Жекелеп алғанда олардың әрқайсысы 2005 жылғы 4 желтоқсандағыдай Назарбаев­қа ұтылып қалады. "Азат" партиясынан 2012 жылы президенттік сайлау науқанына 5 үміткер қатысады деп ойлаймын. Яғни Әбілов, Тұяқбай, Қосанов, Әубәкіров және Тұрсынбаев.

- Қазақстанның қазіргі партиялық-саяси алаңы қандай деп ойлайсыз? Келесі парламенттік сайлауда "Нұр Отаннан" кейін қай партия келеді?

- Бірінші орында "Нұр Отан" тұрады. Қазір де, болашақта да бірде-бір партия біз­дің партиямен бәсекелесетіндей жағдайда емес. Өйткені бізде идея бар, тәртіп бар, ли­дер бар, оның үстіне ол Мемлекет басшысы болып табылады. Екінші орынға Мақсұт Нәрікбаев бастаған "Әділет" партиясы шыға алады деп ойлаймын. Бұл партия артық пиарсыз және даурықпа даңғазасыз-ақ үнемі және ауқымды түрде жұмыс істеуде. Егер "Әділет" қайтадан "Ақ жолмен" (Ә.Байме­нов) бірігетін болса, онда олар "Азатты" ай­тарлықтай ығыстыра алады. "Әділет" пар­тиясына Патриоттар партиясы (Ғ.Қасымов), "Руханият" (А.Жағанова) және "Ауыл" (Ғ.Қалиев) қосылуы мүмкін. Жекелей бұл партиялардың бірде бірі жеті пайыздық тосқауылды еңсере алмайды. Қазақстанда саяси партиялардың ірілену үрдісі сөзсіз жалғасады. Бұл факторға нақ сол жеті пайыз­дық тосқауыл ықпал ететін болады. Және бұл оң үрдіс. Бізге кейін Парламентте сайлауалды уәделерін орындай алмайтын ергежейлі партиялар қажет емес.

Серікболсын Әбділдин бастаған Ком­пар­тия өзінің соңғы сөзін айтқан жоқ деп ой­лай­мын. Бұл партия соңғы кезде тір­кел­ме­ген "Алға" партиясымен тығыз одақ­тастықта жұмыс істеуде. Олар сайлауда "Азат­ты" артқа тастайды деп ойлаймын, бірақ та Пар­ламентке өте алатынына сенімді емеспін.

Кез келген жағдайда болашақ парла­мент­тік сайлау қызықты болады. Бірақ та байыпты сайлауалды стратегиясы сайлаудан көп бұрын түзіледі. Сайлауға дейінгі екі айда емес, одан көп бұрын, кейде парламенттік жарысқа дейін үш жыл бұрын түзіледі. Айта кетейін, "Нұр Отан" партиясындағы жуыр­дағы ауыстырулар осымен түсіндіріледі, мен еліміздің ең күшті менеджерлерінің бірі Нұрлан Нығматулиннің келуін айтып отырмын.

- Сіздің алдағы жылға және 2012 жылға дейінгі жоспарларыңыз қандай?

- Алдағы жылы Қазақстан ЕҚЫҰ-ға төрағалық етеді. Бұл Қазақстан үшін ғана емес, сонымен бірге бүкіл Еуразия үшін ірі оқиға. Президент ЕҚЫҰ-ға біздің төраға­лығымызды "жалпыұлттық стратегиялық жоспар" деп атады. Маған "Нұр Отанға" елі­міздің барлық саяси партияларымен, ҮЕҰ-лармен және қоғамдық қозғалыстармен белсенді үнқатысуға түсуі қажет болып көрінеді. Реформаларды жалғастыру үшін бізге тұрақтылық қажет, саяси жаңаруды да барынша жалғастыру үшін бізге топтас­қан­дық қажет. Біз жуырда Варшавада 2009-2012 жылдарға арналған адам құқықтары жөнін­дегі жалпыұлттық жоспардың тұсаукесерін өткіздік. 2010 жылы Қазақстанда да, Еуро­пада да өте көп түрлі шаралар белгіленген. Ең шарықтау шарасы Астанадағы ЕҚЫҰ саммиті болатыны сөзсіз. Жыл бойы белсенді жұмыс істеуге тура келеді.

2012 жылға келетін болсақ, ешқандай жасырып-жабусыз айтарым, өзімнің бүкіл күш-қуатымды біртұтас президенттік командада Нұрсұлтан Назарбаевтың сайлаудағы жаңа жеңісі үшін жұмсамақпын. Бұл тікелей Назарбаев үшін емес, бұл ұзақ мерзімді және тұрлаулы даму тұрғысынан халыққа және елге қажет.

Авторы: Әңгімелескен Петр КАРАВАЕВ, Алматы.

«Егемен Қазақстан», №413-415 (25812) 11 ЖЕЛТОҚСАН ЖҰМА 2009 ЖЫЛ