Қазақстан Республикасының Үкіметіне

                                                                                    Премьер-министрдің орынбасары

                                                                                    Тасмағамбетов И.Н. мырзаға

Құрметті Иманғали  Нұрғалиұлы !

Биыл көктемде президент «Нұрлы жер» атты бағдарлама дайындау туралы Үкіметке тапсырма беріп еді, өкінішке орай  әзірше бұл бағытта ешбір қозғалыс жоқ тәрізді,  мүмкін  жақын арада болмайтын да шығар.

Осыған байланысты ең бірінші Сізге түсінікті болу үшін  кезінде 7 жыл көлемінде президентке, Үкіметке, парламентке, Самырұқ-Қазына және т.б. мемлекеттік органдарға жіберілген (өкінішке орай жауапсыз қалған), мемлекеттік «Қолжетімді баспана» (Доступное жилье) бағдарламасына толықтыру есебінде жазылған  «Халықтық баспана» атты  балама тұжырымдамадағы кейбір ойлардан үзінді келтірсем деп едім:

• Мемлекеттік бағдарламаның басты кемшілігі - қолжетімді баспанаға жетудің негізгі механизмін  ипотека деп белгілеу – қателік, себебі ипотека - бұл банктер мен құрылыс компанияларының ақшаны тез игеруге ұмтылған  ниетінен шығатын,  халықты қанауға арналған «қолшоқпары», ал халық үшін «құлдық өмір».
• Біздің ойымызша, қолжетімді баспанаға жетудің негізгі жолы – халыққа 

      ұсынылатын баспаналардың бірнеше түрі болуы, оның ішінде әлбетте, арзан және

      сапалы, өз қолымен сала алатын « жеке жер үйлердің»  болуы. Мұның бәріне тек индустриалды

            тәсілмен жасалатын, зауыттан шыққан арзан әрі сапалы дайын үйқұрамдарын қолдану арқылы

            жетуге болады...

Көріп отырғандай, болашақ «Нұрлы жер» бағдарламасына да осы «Халықтық баспана» тұжырымдамасындағы ойлардың ортақтығы бар, сондықтан мүмкін пайдасы тиер деген оймен Сізге осындай бір ұсыныс істеуге шешім қабылдадым.

Халыққа жер беру  Үкімет тарапынан тек тағы бір жай формалды шара болмаса екен деген ниетпен, көкейде жүрген үлкен бір ойларымды айтсам деймін.

«Нұрлы жер» бағдарламасында Үкімет халыққа 10 жүздіктен жерді жай бөліп бере салмай, жер беру шараларын жоспарлы жүйеге қойып, шын мәнінде осы шараларды қалай халықтың, елдің игілігіне айналдыра аламыз деп  қарастыруы керек  тәрізді.

Менің ойымша, осы бағдарлама арқылы елдегі  орын алып отырған әлеуметтік және рухани  кемшіліктерді  де бірге шешіп алуға болар еді және осы арқылы:

• елдегі өнеркәсіп пен ауылшаруашылықты бірмезгілде көтеруге болады ма ?
• қазақ халқының рухани күшін  қалай күшейтуге  болады ?
• бұндай шараларды жүргізіп, оларды іске асыруға қанша уақыт керек ?

деген сұрақтарға да жауап берер едік.

«Нұрлы жер» бағдарламасын осындай бағытта жүргізу үшін  оың негіздерінде  міндетті түрде төмендегідей біздің ұсыныстардың  болуы абзал деп ойлаймын:

1. Халыққа жер беру мәселесін елді жаңаша дамытудың көзі ретінде қарастыру. Басты мақсат – халыққа жер телімдерін беру арқылы ауылшаруашылықты көтеру, сол арқылы болашақта ел экономикасына өзгерістер енгізу, болашақта қазақ елінің дамуын шикізат көздері арқылы  емес - ауылмен дамытуға негіз бола алатын, осы бағытты тиімді дамытуға жол ашатын механизмдерді қалыптастыру.
2. Барлық обылыс орталықтары мен Алматы, Астана қааларының жанынан ауылдық жерден 15-20 га жерге Индустриалды үйқұрылысы кешендерін (ИҮК) салуға жер бөлуді жоспарлау қажет. ИҮК- бұл әлемдек деңгейдегі технологиялармен жабдықталған, соның арқасында ең жаңа құрылыс материалдарын шығара алатын, өте  сапалы, арзан баспана салуды  индустриалды тәсілмен жүргізетін кәсіпорын. Бұл қазақ елінің құрылыс саласындағы инновациясы - өте ыңғайлы, арзан, экологиялық таза материалдардан тез салынатын  қазақи баспаналарды шығару.
3. ИҮК – бұл жаңа идеялар мен техникалық шешімдерді дереу тауар мен қызмет көрсету түрлеріне айналдыратын және инновацияларды (жаңа жетістіктерді) нарыққа тікелей қосатын орталық. Бұндай кешендер болашақта қазақ елін ауыл арқылы біз айтып жүрген индустриалды-инновациялық дамудың негізі ете алады.

ИҮК айналасына ауылды дамыту үшін басқа да ауылшаруашылық кәсіпорындарын топтастыру арқылы ауылды жоғары деңгейге дамытып, жандандыруға болады. Қазақ елінде ауылды дамытудың болашақ моделін  біз ұсынып отырған  құрылым – ИҮК негізінде қалыптасатын өнеркәсіпті-ауылшаруашылық кешендері (ӨАК)  арқылы  ауылды бірте-бірте кішігірім жаңа типтес қалашықтарға айналдырамыз.  Болашақта осы ӨАК арқылы халықтың әлеуметтік–рухани мәселелерін шешуге болады әрі  ауылшаруашылық пен өнеркәсіпті бірдей дамыта аламыз.

1. Үй салу мәселесінде үйдің негізгі формасы ретінде күмбезді үйді алу қажет, осы арқылы қазақтың ұлттық баспанасын белгілеп, 22 ғасырға лайықты «қазақ үйлерді» индустриалды түрде салу керек, ал күмбезді қазақ үйлерді салу индустриясын жасаудың  елімізге тигізер пайдасы өте зор:

• Біріншіден – күмбезді үйлерде тек кең байтақ жері бар елдер ғана өмір сүре алады, бұл үйлердің ең басты қасиеті- өте хауіпсіз әрі экономикалық тұрғыдан өте пайдалы  үйлер. Бұл біздің ойдан шығарып отырған зат емес, өте дамыған Америка мен Канада елдеріндегі орын алып отырған үрдіс, солардың дәлелдері: күмбезді үйлер - 4-бұрышты үйге қарағанда құрылыс материалдары мен жұмыстары 40%-ке дейін аз, жылуды 80%-ке дейін үнемдейтін, Рихтер бағамы бойынша 9-12 баллдық зілзәләда, 250 км/сағ. дауылдарда аман қалатын және кез келген климаттық белдеулерде ең қатаң ауа-райының ауыртпалығын көтеретін үйлер.
• Екіншіден – ішінде өмір сүретін адамдардың денсаулығына өте пайдалы  синергиялық нәтиже беретін (Күн мен Жердің қуатын сіңірудің арқасында) –немесе ішінде күшті микроелиматы бар, күшті өмір, күшті ұрпақ беретін - қазақ халқының болашақ генетикалық қорын жақсартатын баспана. Ал ауылда бірінші қабатында бағы бар «қазақ үйлерді» салу - бұл қазақ отбасын тек азық-түлікпен ғана қамтамасыз ету жолы емес, бұл балаларды жастайынан еңбекке баулап тәрбиелеу жолы, олардың рухани таза тәрбие алатын ортасын қалыптастыру жолы.
• Үшішіден – өмір сүруге барлық жағдайы жасалған бұндай үйлерде тұратын ауыл жастарының қалаға кетулері  немесе ішкі миграцияға қатысулары азаяды.
• Төртіншіден– қазіргі дүниежүзілік жаһандандыру заманында бұндай «қазақ үйлер»  еліміздің, халқымыздың өзіндік ерекшілігін сипаттайтын қазақтың дүниежүзілік «тауар белгісі» ролін атқарады.

 (Толығырақ «Халықтық баспана» тұжырымдамасынан білуге болады)

1. Осындай қағидатты басшылыққа алсақ, болашақта ауылшаруашылықты  дамыту  арқылы мұнай мен шикізатқа тәуелділікті жойып, елдің экономикасын диверсификациялауға жағдай жасайтын боламыз, мүмкін келешекте еліміз бұл жобаны тіпті  ұлттық әлеуметтік жаңа саясат ретінде қабылдауына да болады.

Бұрынғының бір ақылды адамы :

«Баспана-мемлекеттің мәдениеті, саясат пен саяси мәдениеттіліктің негізі, баспана-адамзаттың жетістіктерінің бастауы, себебі - тек баспана мәселесі жақсы шешілген адам ғана еліне өркейту береді, ал халқы - мықты мемлекет құра алады» деген екен.

Ізгі ниетпен, Орал Байтүмен ағаңыз

Abai.kz