Қызырхан Шолпан, Австриядағы қазақ мәдени орталығының жетекшісі.

Австриядағы қазақ мәдени орталығының жетекшісі Қызырхан Шолпан Азаттық радиосына айтып бергендей, президент Назарбаевтың бұрынғы күйеу баласы Австрияда елші болып тұрғанда осындағы қазақ диаспорасына жөнімен көңіл бөлмеген. Вена қазақтары бұл мәселеде бейтарап болып отырған сыңайлы.

«ҚҰРЫЛТАЙЛАР ҰЛТТЫҚ САНАМЫЗДЫ СЕРГІТТІ»

Қызырхан Шолпан, Австриядағы қазақ мәдени орталығының жетекшісі.

Австриядағы қазақ мәдени орталығының жетекшісі Қызырхан Шолпан Азаттық радиосына айтып бергендей, президент Назарбаевтың бұрынғы күйеу баласы Австрияда елші болып тұрғанда осындағы қазақ диаспорасына жөнімен көңіл бөлмеген. Вена қазақтары бұл мәселеде бейтарап болып отырған сыңайлы.

«ҚҰРЫЛТАЙЛАР ҰЛТТЫҚ САНАМЫЗДЫ СЕРГІТТІ»

Вена қаласында бүгінде 50-дей қазақ отбасы тұрады. Австриядағы қазақ мәдени орталығының жетекшісі Қызырхан Шолпанның айтуына қарағанда, Венаға Түркия арқылы барған қазақтар 25 отбасын құрайды екен. Соңғы жылдары Қазақстаннан түрлі қызмет бабымен барып сонда тұрақтап қалғандар саны да осыншалықты болады.
Қызырхан Шолпан Венада такси жүргізеді. Ал, осында туып ержеткен екінші буын ұрпақтары университеттерде білім алып, шағын және орта бизнеспен айналысып, ірі компанияларда жұмыс істей бастаған екен. Тіпті, мемлекеттік қызметте кішігірім лауазымға ие жастар да баршылық көрінеді.
– Солардың ішінде Siemens, Telecom секілді фирмаларда істейтін жігіттер бар. Бірнеше қызымыз халықаралық пошта бөлімінде істейді, - дейді Қызырхан Шолпан.
Венадағы қазақ мәдени орталығы Еуропадағы қазақ қоғамдары федерациясының мүшесі. Қызырхан Шолпан бұл қоғамның тек 2003 жылы ғана ресми тіркеуден өткендігін айтады.
– Оған дейін арнайы қазақ қоғамы болмаса да, Еуропадағы қазақ жастары бас қосып, Наурыз мейрамы, Құрбан айт, Ораза айт тойларын өткізіп келді, – дейді ол.
Ал биылғы жылғы мамырдың 29-31 аралығында Лондонда Еуропа қазақтарының кіші құрылтайы болып өтті. Қызырхан Шолпан шетел қазақтары үшін осындай құрылтайлардың маңызы туралы былай дейді:
– Біріншіден, Еуропадағы қазақ жастарының өзара қарым-қатынасының нығаюына, бірін-бірі танып, білуіне зор мүмкіндік жасалады. Еуропадағы қазақ жастары өзара араласуға мүмкіндік алды, тіпті, таныстықтың соңы неке қиып, отау құруға жеткізгендері баршылық. Егер, бұлай болмаса, біздің ұрпағымыз қазақ екендігін ұмытып кетуі де мүмкін еді, - деген ол бүгінгі ұрпақтың осы құрылтайлардың арқасында қазақ екендігін түйсіне бастағанын айтты:
– 1992 жылы Қазақстанда Әлем қазақтарының І дүниежүзілік құрылтайы болып өткені белгілі. Сол құрылтай Еуропадағы қазақтардың ұлттық сана-сезіміне ерекше әсер етті. Біздің жас ұрпақ Еуропадағы кіші құрылтайлардың арқасында өзінің қазақ екенін түсіне білді.
Біздің ата-бабамыз Қытайдың Шыңжаң ұйғыр автономиялы районының Алтай өлкесінде туып өскен. Одан Түркияға босып жетті. Түркиядан Еуропа елдеріне тарап кеттік. Сөйтіп, әр кезеңде бірнеше тілде сөйлеп, бірнеше мәдениетті қатар алып жүрдік. Бұл өз кезегінде қазақтың жас буынына кері әсерін тигізгені анық.
Тәуелсіздіктен кейін Қазақстанда дүниежүзі қазақтарының бірнеше құрылтайы болып өтті. Олар: 1992, 2002 және 2005 жылдары. Ал, 1995 жылы ұлы Абайдың 150 жылдығы ЮНЕСКО көлемінде аталып өтті. Осының бәрі біздің сана-сезіміміздің сергуіне септігін тигізді. 1995 Абай жылында тұңғыш рет Алматыда әлем қазақтарының футбол жарысы өтті. Бұл чемпионатқа Париж, Мюнхен, Вена және Түркиядағы қазақ жастары қатысты.

«КАСПИОНЕТТЕ ОЙЫН-САУЫҚ БАҒДАРЛАМАЛАРЫ КӨБІРЕК ҚАМТЫЛСА»

Әрине, Еуропаның өзге мемлекеттері секілді Австриядағы қазақтардың да басты проблемасы – тіл мәселесі. Мұндағы қазақ жастары қазақ тілінде мүлдем сөйлемейді.
– Дүниежүзі қазақтары қауымдастығы біздерге арнайы DVD жіберген. Сонда бейнекөріністер арқылы қазақ тілін үйрету курстары қамтылған. Ал, Еуропаның өзге қалаларында Қазақстан елшілігі жанынан арнайы қазақ тілі курстары ашылғанынан хабарымыз бар. Мен осыған орай Австриядағы Қазақстан елшілігімен бірнеше рет әңгімелесіп көрдім. Иншалла, келешекте біздің де қолымыз бұл мүмкіндікке жетер.
Егер, баланың қазақ тілін үйренуге деген өз ынтасы болса, тілді үйрену де тым қиынға түспейді екен. Менің үлкен балам Алматыда 14 күн болып оралды. Соңғы үш жылда біз отбасында тек қазақша сөйлесуді дәстүрге айналдырғанбыз. Бәлкім соның әсері де болар, балам қазақша әжептәуір сөйлейді.
Еуропада қазақстандық спутниктік Каспионет телеарнасы көрсетеді. Қызырхан Шолпан тәулік бойы хабар тарататын бұл арна жарты сағат бойына қазақ, орыс, ағылшын тілдерінде қазақстандық ресми жаңалықтарды қайталай беретінін айтады.
– Бізге Каспионеттің демалыс күндері беретін бағдарламалары ұнайды. Онда «Хабар» телеарнасындағы «Бармысың, бауырым!», «Таң қалмаңыз» секілді көңілашар бағдарламалары көрсетіледі. Кейде жақсы концерттік бағдарламалар мен айтыстар беріледі, – дейді ол.
Австриядағы елшілік Наурыз мейрамы және Тәуелсіздік күні қарсаңында қазақтардың басын қосып, жиын өткізіп тұрады екен.

АВСТРИЯ ҚАЗАҚТАРЫ РАХАТ ӘЛИЕВ ТӨҢІРЕГІНДЕГІ ОҚИҒАЛАРДАН ХАБАРДАР

Сондай-ақ, Қызырхан Шолпан бүкіл әлемнің назарын аударған Рахат Әлиев мәселесінің Венада да қызу пікірталас тудырғандығын айтады.
– Рахат Әлиев сырт елдегі қазақ диаспорасымен тым жақын байланыс ұстамаған адам. Венада Қазақстанның төтенше және өкілетті елшісі қызметін атқарып тұрғанда да қазақтармен байланысы болған жоқ.
Австрияда сот биліктен тәуелсіз. Өзге елдің азаматын еліне қайтарған жағдайда, оның өлтірілуі мүмкін болса, қайтарылмайды. Бұл оқиға бастала қалғанда Вена газеттерінде «Қазақстанның Австриядағы бұрынғы елшісі Рахат Әлиевтің сайқымазақ театры» деген мазмұнда мақалалар жарияланды. Бұндағы қазақ қоғамы Рахат Әлиевтің Қазақстанның ресми билігін сынауына онша сеніп отырған жоқ, - дейді Қызырхан Шолпан.
«Кезінде осы биліктің жоғары эшелонында сен де жүрдің емес пе? Сол кезде қайда қарап қалдың?» деген мағынада мақалалар жарияланды. Сондай-ақ, ресми Вена қазақ билігінің де Рахат Әлиевке таққан айыптарын қабылдай бермейді.
Австрияда небәрі 8 миллион халық бар. Ал, күніне 5 миллион газет-журнал сатылады. Яғни, ондағы халық биліктің я болмаса өзге де күштердің айтқандарына ауызын ашып сене бермейді. Әр нәрсені өздері таразыға салып, екшейді, – дейді ол.

Есенгүл КӘПҚЫЗЫ 10 маусым 2009 жыл
«Азаттық» радиосы