قارجى مينيسترلىگى ەندى قاراپايىم ازاماتتاردىڭ اقشا اۋدارىمدارىن تەكسەرەتىن بولادى. مينيسترلىكتىڭ بۇل ۇسىنىسىن دەپۋتات ازات پەرۋاشەۆ مىرزا ماجىلىستە ماسەلە ەتىپ كوتەرىپ، مينيستر سمايىلوۆقا دەپۋتاتتىق ساۋال جولداپتى.

«اق جول» پارتياسى فراكتسياسىنىڭ دەپۋتاتتىق ساۋالىن جەتكىزگەن پارتيا توراعاسى ازات پەرۋاشەۆ، قارجى مينيسترلىگىنەن «ازاماتتاردىڭ بانك كارتالارى ارقىلى جاسالاتىن اقشا اۋدارىمدارىنا سالىناتىن سالىق جوباسىن» توقتاتۋدى تالاپ ەتىپتى. ءبىز اۋەلى ازات تۇرلىبەكۇلىنىڭ پىكىرىن سۇرادىق...

ازات پەرۋاشەۆ، ءماجىلىس دەپۋتاتى، «اق جول» پارتياسىنىڭ توراعاسى:

- ۆيتسە-ءمينيستردىڭ مۇنداي شەشىمى ەكى ماقساتقا نەگىزدەلگەن ەكەن. ءبىرىنشىسى، كاسىپكەرلەردىڭ جاسىرىن تابىسىن انىقتاۋ، ەكىنشىدسى – بيۋدجەتكە تۇسەتىن سالىقتى ارتتىرۋ. الايدا بۇل مالىمدەمە قوعامدا سىنعا ۇشىراپ، قىزۋ پىكىر-تالاس تۋدىرۋدا.

ەستەرىڭىزدە بولسا، پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ ءوزىنىڭ حالىققا جولداۋىندا ۇكىمەتكە 2020 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ شاعىن بيزنەستى سالىق تولەۋدەن 3 جىلعا دەيىن بوساتۋ تۋرالى تاپسىرما بەرگەن بولاتىن. سونداي-اق، 3 جىل كولەمىندە ورتا جانە شاعىن بيزنەستى تەكسەرۋگە موراتوري ەنگىزىلگەن.

حالىق ميلليونداپ اقشا اۋدارىپ جاتىر دەگەنگە كىم سەنەدى؟

شاعىن جانە ورتا بيزنەستىڭ كىرىس سالىعىنا وزگەرتۋلەر ەنگىزىلىپ، جەرگىلىكتى بيۋدجەتكە بەرىلگەن. سوندىقتان، بۇل ماسەلە بويىنشا جەرگىلىكتى جاعدايلارعا قاراپ بارىپ، شەشىم شىعارعان ءجون.

ازاماتتار جەكە كارتالارى ارقىلى ميلليونداپ اۋدارىم جاسايدى دەگەنگە سەنۋدىڭ ءوزى قيىن. كوپشىلىك جۇرتتا مۇنداي اقشا جوق تا.  ازاماتتار بانك كارتالارى ارقىلى تولەم جاساسا، سول – ازىق-تۇلىك، ءدارى-دارمەك، بالالار تاۋارلارىن، شاشتاراز قىزمەتتەرى مەن كولىكتەردى تەحنيكالىق تەكسەرىستەن وتكىزگەندە عانا جاسايدى.

راس، اناۋ «زولوتوي تەلەنوكتاعى» كورەيكو سەكىلدى ءبىرلى-جارىم جاسىرىن ميلليونەرلەر بار شىعار، الايدا ولاردىڭ ۇلەسى جالپى جۇرگىزىلگەن وپەراتسيالاردىڭ 1%-ىن عانا قۇراۋى مۇمكىن.

0,4% ءۇشىن قالعان ازاماتتاردىڭ 99%-ىن جامان ەتىپ كورسەتۋدىڭ قاجەتى جوق

KPMG-ءنىڭ مالىمەتى بويىنشا، قازاقستاندىقتاردىڭ تەك 0,4%-ى عانا جىلىنا 100 مىڭ دوللار تابىس تابادى. ال 97%-ىنىڭ جىلدىق تابىسى 10 مىڭ دوللاردىڭ اينالاسىندا. جاڭاعىنداي ميلليونداپ تابىس تابىس تاباتىندار بار بولعانى 0,001%. ياعني، 162 ادام عانا. قازاقستاننىڭ جارتى بايلىعىن يەمدەنىپ وتىرعاندار سولار. سول، 0,4% ءۇشىن قالعان ازاماتتاردىڭ 99%-ىن جامان ەتىپ كورسەتۋدىڭ قاجەتى جوق.

كارتا يەلەرىنىڭ كوپشىلىگى نەسيەگە ءومىر سۇرەدى. بۇل ساتىپ الۋشىلارعا دا، كاسىپكەرلەرگە دە قاتىستى. سوندىقتان، جاسىرىن ميلليونەرلەردى تولەم كارتالارىن تەكسەرۋ ارقىلى ىزدەۋدىڭ قاجەتى جوق. بۇل ادامدار مەملەكەتتەن ەشتەڭە سۇراماي، ءوز بەتىمەن كۇن كورىپ، نان تاۋىپ جۇرگەن ازاماتتار.

ودان دا، ميللونداپ پارا الاتىنداردى، وففشورعا ميلاردتاپ اقشا اۋداراتىنداردى ىزدەگەن ءجون.

ەگەر ەلىمىزدە جالپىعا بىردەي تابىستى دەكلاراتسيالاۋ جۇرگىزىلسە، وندا جاڭاعى كارتالاردى تەكسەرسە قۇپ. سوندا عانا فاكتىلەردى، شىعىنداردى سالىستىرا وتىرىپ، جاسىرىن اينالىمداعى اقشالاردى انىقتاۋعا بولادى. بىراق، جالپىعا بىردەي تابىستى دەكلاراتسيالاۋ 2025 جىلعا شەگەرىلگەن. سوندىقتان، مينيسترلىكتىڭ بۇل باستاماسى قازىر قيسىنسىز.

وتكەندە عانا پارلامەنت دەپۋتاتتارى تابىستى ارتتىرۋ مەن مەملەكەتتىك مەكەمەلەردىڭ ءتيىمسىز شىعىندارىن قىسقارتۋ تۋرالى بيۋدجەتكە ۇسىنىستار ەنگىزدى.

ولار ءوز كۇشتەرىمەن كاسىپ اشىپ وتىرعان ادامدار

مىسالعا ايتايىق، «بيزنەس باستاۋ» دەيتىن باعدارلاما بار. وعان جىلىنا 6 ميلليارد تەڭگە بولىنەدى. مىنە، سول شىعىندى قىسقارتۋدى ۇسىندى. نەگە دەسەڭىز، جاڭاعى باعدارلاماعا قاتىسۋشىلاردىڭ 4/1-ءى عانا بيزنەسكە نەسيە الادى ەكەن. ال ۆيتسە-مينيستر كارتالارىن تەكسەرۋ ارقىلى سالىق سالعىسى كەلەتىن ازاماتتار شاعىن بيزنەس وكىلدەرى. ولار ەشبىر مەملەكەتتىك باعدارلامانىڭ كومەگىنسىز-اق، ءوز كۇشتەرىمەن كاسىپ اشىپ وتىرعان ازاماتتار. سوندىقتان، ولاردى سالىقپەن توپەلەگەنشە، اياققا تۇرىپ كەتۋلەرىنە مۇمكىندىك جاساعان دۇرىس.

ەگەر، مينيسترلىك پرەزيدەنتتىڭ شاعىن جانە ورتا بيزنەستى 3 جىلعا دەيىن سالىقتان بوساتۋ تۋرالى تاپسىرماسىن ورىنداعىسى كەلمەسە، وندا سالىقتى شىعىنى جىلىنا 4 ميلليارد تەڭگەنى قۇراپ وتىرعان «بيزنەس باستاۋدىڭ» 75% ءتيىمسىز قارجىسىنا سالعان دۇرىس.

ال ەگەر سالىقشىلار سول سالىقتى ارتتىرۋدى كوزدەسە، وندا سالىق تولەۋشىلەردىڭ قارجىنى ءتيىمدى ەسەپپەن شىعىنداۋى تۋرالى سۇراقتى ماسەلە ەتىپ كوتەرۋى كەرەك ەدى. بىزدە قارجى قانشالىقتى ءتيىمدى جۇمسالىپ جاتىر؟ بۇل ماڭىزدى ماسەلە.

ءبىز، «اق جول» پارتياسى شەنەۋنىكتەردىڭ تويىمسىز تابەتى مەن بيۋدجەت ەسەبىنەن شالقىپ ءومىر سۇرۋگە دەگەن قۇلشىنىسىن بىرنەشە مارتە سىناعان ەدىك. «داڭعازا ءىس-شارالاردى قىسقارتىپ، قاراپايىم كولىكتەر مەن كابينەتتەرگە اۋىسىڭىزدار – سوندا قارجى دا جەتەدى، ادامدار دا سالىقتىڭ دۇرىستىعىنا سەنەتىن بولادى» دەدىك.  

جۇرت قايتادان قولما-قول تولەمگە كوشپەسىنە كىم كەپىل؟

قازىردىڭ وزىندە، 100 مىڭعا جەتپەيتىن سۋبەكتى قوسىمشا قۇن سالىعى بويىنشا داۋلاسىپ ءجۇر. ىستەرى ءتىپتى سوتقا جەتىپ جاتىر. ال ەندى 30 ميلليوننان استام كارتا ارقىلى كۇندەلىكتى جۇرگىزىلەتىن 1 ميلليون 300 مىڭ ترانزاكتسيالارعا سالىق سالۋدىڭ سوڭى نە بولماق؟

سوسىن، مينيسترلىك بۇل ماسەلەدە قاراپايىم حالىقتىڭ پىكىرىن ەسكەرمەگەن. قازىر، سول بانك كارتالارىمەن تولەم جاساۋ جۇيەلى تۇردە جولعا قويىلدى. تولەم جاساۋ ەلەكتروندى فورماتقا كوشىپ، كولەڭكەدەن شىعارىلدى. ال ەندى مينيسترلىكتىڭ بۇل باستاماسىنان كەيىن، جۇرت كارتالاردى پايدالانۋدان باس تارتىپ، بۇرىنعىداي قولما-قول تولەم جاساۋعا كوشەتىنى ايدان انىق. زاماناۋي تولەم جۇيەسىنە دەگەن سەنىم جوعالادى. قارجى وپەراتسيالارىنىڭ كوبى قولما-قول جۇرگىزىلەتىن بولادى. مۇنداي قاۋىپتىڭ بار ەكەنى شىندىق.

سوندىقتان، ءبىز قارجى ءمينيسترى ءاليحان سمايىلوۆتىڭ اتىنا دەپۋتاتتىق ساۋال جولداپ، مينيسترلىكتىڭ بۇل باستاماسىن توقتاتۋدى سۇرادىق.

(قارجى ءمينيسترى ءاليحان سمايىلوۆ)

سونىمەن ساراپتايىق...قازاقستاننىڭ ءاليحان سمايىلوۆ تىزگىنىن ۇستاعان قارجى مينيسترلىگى ەندى قاراپايىم ازاماتتاردىڭ اقشا اۋدارىمدارىن تەكسەرەتىن بولادى. ياعني، كۇندەلىكتى تۇرمىستاعى بانك كارتالارىنان جاسالاتىن تولەمدەرگە تەكسەرىس جاسالادى. نە ءۇشىن دەيسىز عوي. سالىقتان جالتارىپ جۇرگەن كاسىپكەرلەردى اشكەرەلەۋ ءۇشىن ەكەن. بۇل تۋرالى جاڭاعى سمايىلوۆ مىرزانىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى بەرىك شولپانقۇلوۆ ايتىپتى. ايتقاندا دا، بانك كومەگىمەن ىسكە اسىرىلاتىن اقشا اۋدارىمدارىنا سالىق سالىنۋى كەرەكتىگىن ايتقان. نەگە دەسەڭىز، الگى اقشا اۋدارىمدارىنان ازاماتتارعا تابىس تۇسەدى ەكەن.

(قارجى ءمينيسترىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى بەرىك شولپانقۇلوۆ)

«بارلىق تولەم تۋرالى ايتۋدىڭ كەرەگى جوق. بالانسىڭىزدى تولتىرعان بولساڭىز نەمەسە جاقىندارىڭىزعا كومەك بەرگەن بولساڭىز، بۇل ەسەپتەلمەيدى. ءبارى جەكە قاراستىرىلادى. بۇل بارلىق ەلەكتروندى ترانزاكتسياعا قاتىستى. كوممۋنالدىق قىزمەت اقىسىن تولەسەڭىز نەمەسە ۇيالى تەلەفون باللانسىن تولتىرساڭىز، ول سوماعا سالىق اۋەلدەن سالىنعان. جەكە اۋدارىمداردى، قاراجاتتى الۋشى بار. ونى سالىق قىزمەتى باقىلايدى. بۇل بارلىق بانككە قاتىستى. سالىقتى تابىس تاۋىپ وتىرعاندار عانا تولەيدى»، دەپتى شولپانقۇلوۆ مىرزا سەناتتاعى ءبىر جيىندا.

سونىمەن، بۇل اقپاردىڭ تاراعانىنا دا اپتاعا جۋىقتادى. مينيسترلىكتىڭ مۇنىسىن جۇرت «ءجون ەكەن» دەپ قابىلدادى دەسەك جانە وتىرىك. دۇرىس قوي، جەكە بانكتىك كارتاڭداعى اقشانى قايدا جاراتقانىڭدى، كىمگە نەمەسە نەگە جاراتقانىڭدى بۇيرىق ۇستاعان بوتەن بىرەۋ باقىلاپ وتىرادى دەسە، كىم قوشتاسىن؟.. جۇرت تا قولداعان جوق.

(قارجى ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى رۋسلان ەڭسەباەۆ)

تاقىرىپقا تۇزدىق. ءاليحان سمايىلوۆ مىرزانىڭ تاعى ءبىر ۆيتسە-ءمينيسترى رۋسلان ەڭسەباەۆ تا وتكەندە وسى تاقىرىپ توڭىرەگىندە اڭگىمە جاساپتى.

«كاسپي گولدپەن تولەم جاساۋ بۇگىندە كەڭ قولدانىستاعى مەحانيزم. تولەم جۇيەسى تۋرالى زاڭ جونىنەن ول بارلىق تالاپتارعا ساي. ال ەندى سالىق كودەكسى مەن فيسكاليزاتسيا جونىنەن تالاپقا ساي ەمەس. بۇل وپەراتسيالار باقىلانبايدى. ءبىز اۋەلدە، مۇلدە تىيىم سالۋ تۋرالى ويلانعانبىز. بىراق، بۇل –ەكونوميكاعا كەسىرىن تيگىزەدى.

سونداي-اق، بۇل قۇرال تۇتىنۋشىلارعا ءتيىمدى. سوندىقتان، مۇنداي مەحانيزمگە تولىق تىيىم سالۋ لوگيكاعا قايشى ءارى قاتە شەشىم بولار ەدى. الايدا، كاسىپكەرلەر وسىنداي تولەمدەر ارقىلى تولەم قابىلداعاندا فيسكالدىق چەك بەرمەيدى. وسىلايشا، تۇتىنۋشىلاردىڭ قۇقىن بۇزادى»، دەپتى.

ءسويتىپ، ءسوز توركىنى «كاسپي گولدقا» كەلىپ تىرەلدى. مينيسترلىكتىڭ شۇيلىگىپ وتىرعانى دا وسى «كاسپي گولد» ارقىلى جاسالاتىن تولەمدەر ەكەن. وزدەرى اشىق ايتقان، انە. راس، «كاسپي گولد» ەل-حالىقتىڭ اراسىندا كوپ قولدانىلاتىن تولەم كارتاسى. بىلايعى جۇرت كۇندەلىكتى دۇكەنگە، تاكسيگە نەمەسە باسقا دا تۇرمىستىق قاجەتتىلىكتەن تۋعان تولەمدەردى جاسايدى.

رەسمي دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، قازىرگى ۋاقتا اتالعان «كاسپي گولد» تولەم كارتالارىن قازاقستاندا 5 ميلليونعا جۋىق ادام قولدانادى ەكەن. وندا دا دۇكەن مەن تاكسي قىزمەتى سەكىلدى تۇرمىستىق قاجەتتىلىكتەن تۋىنداعان تولەمدەر ءۇشىن.

كەزەك «كاسپي بانككە» كەلدى مە؟

ال جاڭاعى مينيسترلىكتىڭ «سالىق تولەمەيتىن كاسىپكەرلەرى» وسى دۇكەنشىلەر مەن تاكسي جۇرگىزۋشىلەرى بولسا كەرەك. ايتپەسە، ميلليونداپ تابىس تاۋىپ جاتقان تاكسيستتى ەستىگەندەرىڭىز بار ما؟ ءيا، كاسىپكەرلەردىڭ اراسىندا ءبىرلى-جارىم ادام شىعىپ قالار، قارجىسىن جاسىرىپ جۇرگەن. بولسا دا، ولاردىڭ ۇلەسى 0,4 پايىز. سول 0,4 پايىز ءۇشىن قاراپايىم حالىقتىڭ قالتاسىن ءتىنتۋ قانشالىقتى ادىلەتتى؟

الدە، كەزەك «كاسپيگە» كەلدى مە؟ وسىعان دەيىن بىرنەشە بانكتى بىرىكتىرۋ وپەراتسيالارى جۇرگىزىلگەنىن كوزىمىز كوردى. اتتارىن اتاپ، تۇستەرىن تۇستەمەسەك تە، جۇرت جاقسى ءبىلىپ وتىر. ويتكەنى، «كاسپي بانك» قازىرگى تاڭداعى ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەر ىشىندەگى ەكىنشى ساتىدا تۇرعان بانك. تۇتىنۋشىلارى دا از ەمەس. بىزدىكى بولجام عانا.

ايتپاعىمىز، ونسىز دا ولمەستىڭ كۇنىن كەشىپ جۇرگەن جۇرتتىڭ قالتاسىن اقتارىپ، قارجىسىن ءتىنتۋ – قوعامداعى نارازىلىقتى ودان سايىن ۇدەتپەسە، «ءۇي، بارەكەلدى» دەگىزبەيتىنى انىق!

قوعامداعى قازىرگى پروتەستتىك كوڭىل-كۇيدى، ۇكىمەت تە، اقوردا دا كورىپ، ءبىلىپ وتىر. بۇرىنىراقتا مۇرات تەلىبەكوۆ دەيتىن ادام «ەرلى-زايىپتىلاردىڭ جىنىستىق قاتىناسىنا دا سالىق سالايىق» دەپ ۇكىمەتتىڭ شەكتەن تىس سالىقتىق ساياساتىن كەكەسىنگە الىپ، كەلەمەج ەتىپ ەدى. بارا-بارا سول كۇنگە دە جاقىنداپ قالعان ەكەنبىز، انە...

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz