كونستيتۋتسياعا قارسى ارەكەتتەر توقتاتىلسىن! (اشىق حات)
كونستيتۋتسياعا قارسى ارەكەتتەر توقتاتىلسىن!
قازاق حالقىنا
جانە
رەسپۋبليكامىزدى مەكەندەيتىن وزگە ۇلت وكىلدەرىنە
كوشىرمەسى:
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى ن.نازارباەۆقا
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەمەر ءمينيسترى ك.ماسىموۆكە
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پارلامەنت سەناتىنىڭ توراعاسى ق.ماميگە
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ توراعاسى و.مۇحامەدجانوۆقا
«15 جىلدان بەرى مەملەكەتتىك ءتىلدى ايۋ دا
ۇيرەنىپ الاتىن ۋاقىت بولدى...»
نۇرسۇلتان نازارباەۆ،
قر پرەزيدەنتى
«ايۋعا ناماز ۇيرەتكەن - تاياق»
حالىق دانالىعى
كونستيتۋتسياعا قارسى ارەكەتتەر توقتاتىلسىن!
قازاق حالقىنا
جانە
رەسپۋبليكامىزدى مەكەندەيتىن وزگە ۇلت وكىلدەرىنە
كوشىرمەسى:
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى ن.نازارباەۆقا
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەمەر ءمينيسترى ك.ماسىموۆكە
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پارلامەنت سەناتىنىڭ توراعاسى ق.ماميگە
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ توراعاسى و.مۇحامەدجانوۆقا
«15 جىلدان بەرى مەملەكەتتىك ءتىلدى ايۋ دا
ۇيرەنىپ الاتىن ۋاقىت بولدى...»
نۇرسۇلتان نازارباەۆ،
قر پرەزيدەنتى
«ايۋعا ناماز ۇيرەتكەن - تاياق»
حالىق دانالىعى
تاياۋدا قر مادەنيەت مينيسترلىگى دايىنداعان «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرىنە مەملەكەتتىك ءتىل ساياساتى ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» زاڭ جوباسى باسپاسوزدە، ينتەرنەت بەتتەرىندە جاريالاندى. اتالمىش جوباعا «مەملەكەتتىك ورگاندارعا مەملەكەتتىك تىلدە جۇگىنۋگە مىندەتتى» دەگەن نورما ەنگىزىلگەن بولاتىن. الايدا، وسى كونستيتۋتسيالىق نورماعا قارسى شىققان رەسەيلىك جانە وتاندىق كەيبىر ورىس ءتىلدى باسىلىمدار «ءتىل توڭكەرىسى»، «مەملەكەتتىك توڭكەرىس» بولادى دەپ سەس كورسەتىپ، ايقاي-شۋ كوتەردى.
رەسەيلىك اقپارات قۇرالدارىنان سەسكەنگەن قر مادەنيەت مينيسترلىگى بولسا وسى «مەملەكەتتىك ورگاندارعا مەملەكەتتىك تىلدە جۇگىنۋگە مىندەتتى» دەگەن نورمانى جانە مەملەكەتتىك ءتىلدى مىندەتتەگەن وزگە دە باپتاردى زاڭ جوباسىنان الىپ تاستادى. بۇل تۋرالى قر مادەنيەت ۆيتسە-ءمينيسترى ع.تەلەباەۆ «مەگاپوليس» گازەتىنىڭ 2011 جىلعى 15 تامىزداعى سانىندا حابارلادى. «مەملەكەتتىك ورگاندارعا تەك مەملەكەتتىك تىلدەگى وتىنىشپەن جۇگىنۋدى قاراستىراتىن نورما زاڭ جوباسىنان الىنىپ تاستالدى. ارىز-شاعىمدى تەك مەملەكەتتىك تىلدە قابىلداۋ ماسەلەسى بولماعان جانە بولمايدى دا. ءتىل تۋرالى زاڭ ءوز قالپىنان وزگەرمەيتىنىنە كەپىلدىك بەرەمىن!» - دەيدى ۆيتسە-مينيستر. وسىنىڭ الدىندا عانا مادەنيەت مينيسترلىگىنىڭ جاۋاپتى حاتشىسى جانات قۇرمانعاليەۆا 2013 جىلى بۇكىل مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەر مەملەكەتتىك تىلدە سويلەيتىنىن باتىل دا، ناقتى مالىمدەپ: «ءبىز مەملەكەتتىك ءتىلدى ءبىلۋدى مىندەتتەۋدى الدىمەن وزىمىزدەن، مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردەن باستاپ جاتىرمىز. كونستيتۋتسياعا ساي، ءتىل تۋرالى مەملەكەتتىك باعدارلاما جوسپارى بويىنشا سولاي بولۋى ءتيىس، وعان نەگە سونشاما شۋ تۋدىرۋ كەرەك؟» - دەگەن بولاتىن.
مادەنيەت مينيسترلىگى زاڭ جوباسىنداعى مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردىڭ مەملەكەتتىك ءتىلدى ءبىلۋىن مىندەتتەگەن نورماعا قارسى رەسەيلىك اقپارات قۇرالدارىنىڭ ورە تۇرەگەلۋى - قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىگىن مويىنداماۋ. بۇل دەگەنىمىز، رەسەيدىڭ قازاقستاندى اشىق باسىنۋى، ونىڭ ىشكى ىستەرىنە تىكەلەي ارالاسۋى بولىپ تابىلادى. رەسەيلىك اقپارات قۇرالدارىنىڭ داڭعازاسىنا وراي قازاقستان ۇكىمەتىنىڭ كەرى شەگىنۋى كوڭىلگە قازاقستان رەسەي بودانىنداعى ەل مە دەگەن كۇمان ۇيالاتادى. بۇل تۇرىمىزبەن ەرتەڭ قىتاي اقپارات قۇرالى شۋ كوتەرسە قىتاي تىلىنە دە باسىمدىق بەرەتىن شىعارمىز؟ ەگەر قازاقستان تاۋەلسىز ەل بولسا مەملەكەت قىزمەتكەرلەرىنەن مەملەكەتتىك ءتىلدى تالاپ ەتەتىن، بۇكىلالەمدىك قاعيداعا ساي نورمانى قايتا ەنگىزۋى ءتيىس. ءبىزدىڭ مەملەكەتتىك ساياساتىمىزعا، ىشكى ىستەرىمىزگە ەشكىمنىڭ ارالاسۋعا حاقىسى جوق. وسى جەردە قازاقستاننىڭ ۇلتتىق اقپارات قاۋىپسىزدىگىن ساقتاۋ ماقساتىندا ءتيىستى شارالار جاسايتىن ۋاقىت الدەقاشان كەلگەنىن ايتۋعا ءتيىسپىز!
مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى زاڭ قابىلداۋ ەلىمىزدىڭ 22 جىلدان بەرى اسقان توزىمدىلىكپەن كۇتىپ كەلە جاتقان ارمانى ەدى. تاۋەلسىزدىك العان 20 جىلدا رەسمي قۇجاتتار، كەڭسە ءتىلى، اقپارات كەڭىستىگىمىز، زاڭدىق قۇجاتتار: سوت ءىس-قاعازدارى، نوتاريۋستار، وزگە دە كەلىسىم-شارتتار، سەنىمحاتتار نەگىزىنەن ورىس تىلىندە جۇرگىزىلىپ كەلگەندىگى ەشكىمگە قۇپيا ەمەس. قىسقاسى ورىس ءتىلى مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ قىزمەتىن اتقارىپ كەلەدى. كۇنى بۇگىنىگە دەيىن اتى بار دا زاتى جوق مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ ورنىن تولتىرۋدى ەسكەرگەن مادەنيەت مينيسترلىگىنىڭ زاڭ جوباسىن «ءتىل توڭكەرىسى» دەۋ ەشقانداي شىندىققا جاناسپايدى جانە قىپ-قىزىل جالا، اشىق ارانداتۋ!
ەلىمىزدەگى مەملەكەتتىك تىلگە، مەملەكەتتىك ساياساتقا قارسى شىققان ازاماتتارىمىز زاڭ اياسىندا جاۋاپقا تارتىلۋى ءتيىس. مىسالى، قازاقستاندىق پراۆوسلاۆتار وداعىنىڭ Spgk.kz سايتىندا جارىق كورگەن ف.ميروگلوۆتىڭ ماقالاسىندا: «ورىس ازاماتتارى مۇنداي شەشىمدەرگە سالقىن قاراڭىزدار. وزدەرىنە (زاڭدى) جازا بەرسىن. تىلگە قاتىستى كەز كەلگەن جارلىق پەن زاڭدى كۇلە وتىرىپ وقىڭىزدار، سەبەبى ونىڭ بارلىعى - فانتاستيكا اۋىلىنان تۋىلعان دۇنيە. بۇرىنعىداي نەگىزگى تىلدە، قۇدىرەتتى، ۇلى ورىس تىلىندە سويلەۋدى جانە جازۋدى جالعاستىرا بەرىڭدەر. وعان توسقاۋىل قويۋ ەشكىمنىڭ قولىنان كەلمەيدى...» - دەپ جازىلعان. مىنە، ارانداتۋشىلىق! قيت ەتسە «رەسەيگە كوشىپ كەتەمىز» دەپ قورقىتاتىندار نەگە سول كورشى رەسەيدەگى زاڭ جوبالارىن ەسەپكە المايدى؟ مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ اياسىن كەڭەيتۋگە باعىتتالعان ءاربىر ءىس-ارەكەتكە «نەلزيا سپەشيت!»، «نادو پودحوديت كراينە ۆزۆەشەننو»، «نۋجنو ۆرەميا» دەگەن سىلتاۋمەن قارسىلىق بىلدىرۋدە.
جات ەلدىك اقپارات قۇرالدارىنىڭ ەركىن تارالىپ، ەركىنسۋىنىڭ «جەمىسى» - كوكشەتاۋ قالاسىنان باستالعان «نارودنىي سبور»، بۇكىلرەسەيلىك قوعامدىق قوزعالىس پەن قازاقستاندىق «لاد» سلاۆيان قوزعالىسىنىڭ ۇلتارالىق قاتىناسقا داق تۇسىرەتىن يمپەريالىق لەنتالار تاراتاتىن اكتسيا وتكىزۋى، «ءبىزدىڭ وتانىمىز - رەسەي، پرەزيدەنتىمىز - مەدۆەدەۆ» دەپ كوكىپ، كولىكتەرىنە رەسەي جالاۋىن تاعىپ ءجۇرۋى جانە وزگە دە انتيمەملەكەتتىك مىنەزدەرگە بارۋى ناعىز ماسقارالىق ەمەس پە؟
مەملەكەتتىك تىلگە، ياعني مەملەكەتتىك مۇددەگە قارسى شىققان باق-تاردىڭ، ساياساتكەرلەر مەن قايراتكەرلەردىڭ، جەكە تۇلعالاردىڭ، ۇيىمدار مەن پارتيالاردىڭ اتى-جوندەرى اتالىپ، قاتاڭ ايىپتالۋى كەرەك بولاتىن. بىراق بيلىك مۇنداي شەكتەن شىققان ورەسكەلدىككە جۇمعان اۋزىن اشقان جوق. مەملەكەتتىك باق (قاي تىلدە بولسا دا), اسىرەسە ورىس تىلىندەگى بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى مەملەكەتتىك مۇددەنى قولداۋى نە قولداماۋى بيلىك تاراپىنان قاتاڭ قاداعالانۋى قاجەت ەدى.
نەگە مەملەكەتتىڭ اقشاسىنا شىعىپ جاتقان، نەمەسە ۇكىمەتتەن مول تەندەر الاتىن «كازاحستانسكايا پراۆدا»، «ليتەر»، «مەگاپوليس»، «ۆرەميا»، «كاراۆان»، «ەكسپرەسس ك»، ت.ب. باسىلىمدار مەن ينتەرنەت پورتالدار مەملەكەتتىك ءتىل مۇددەسىن اۋىزعا المايدى؟ سىناۋعا بار دا قولداۋعا جوق. مەملەكەتتىك تىلگە قارسى شىعىپ، ارانداتۋشىلىق ماقالالار باساتىن «مەگاپوليس» سەكىلدى باسىلىمداردى قارجىلاندىرۋدان باس تارتاتىن كەز الدەقاشان جەتتى دەپ بىلەمىز.
ءبىز، ارقاشاندا رەسپۋبليكامىزداعى بارلىق ەتنوستار ءتىلىنىڭ ولاردىڭ سالت-ساناسىنىڭ، رۋحاني قۇندىلىقتارىنىڭ سالتانات قۇرۋىن، وركەن جايۋىن قالايمىز. سول ىقىلاسىمىز، تالابىمىز ەشقاشان وزگەرىسكە تۇسپەك ەمەس. ال، مەملەكەتتىك ءتىل ءالى كۇنگە دەيىن، باسقا ەلدەردەگىدەي ءبارىمىزدى بىرىكتىرەتىن دارا كۇشكە اينالا الماي كەلەدى.
وسىدان ءۇش جىل بۇرىن بيلىك قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى ۇسىنعان «ەل بىرلىگى» دوكتريناسى ارقىلى ەلىمىزدى «قازاقستاندىق ۇلتقا» ەنگىزۋدى جوسپارلادى. «قازاقستاندىق ۇلت» ءوزىنىڭ نەگىزىن «امەريكاندىق ۇلتتان»، ياعني كوپ ۇلتتان ءبىر ۇلت جاساۋ يدەياسىنان الاتىنى بەلگىلى. «قازاقستاندىق ۇلتقا» ەنسەك، بۇكىل ۇلتتىق مۇددەدەن ماقۇرىم قالامىز. ول كەزدە «مەن قازاقپىن»، «مەن ۇيعىرمىن»، «مەن ورىسپىن» دەپ ايتساڭىز، جاۋاپقا تارتىلاسىز. ءبىز، زيالى قاۋىم وكىلدەرى، بۇل ۇلتسىزداندىرۋ شاراسىنا تۇبەگەيلى قارسى تۇردىق. اشتىق جاريالاماقشى بولدىق. رەسپۋبليكا بويىنشا 4 مىڭنان استام ادام بىزبەن بىرگە جاتۋعا نيەت ءبىلدىردى. بيلىك امالسىزدان ءبىزدىڭ تالاپ-تىلەگىمىزگە قۇلاق استى. قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى ۇسىنعان «ەل بىرلىگى» دوكتريناسىنان «قازاقستاندىق ۇلت» تۇبەگەيلى الىنىپ تاستالىندى جانە وعان «قازاقستاننىڭ ءاربىر ازاماتى مەملەكەتتىك ءتىلدى بىلۋگە مىندەتتى» دەگەن سويلەم ەندىرىلدى. بۇل زيالى قاۋىم وكىلدەرىنىڭ دەموكراتيا سالاسىنداعى ەلەۋلى جەڭىسى ەدى. وسىدان ءبىراز ۋاقىت بۇرىن بيلىك تاعى دا بولاشاقتا «قازاقستاندىق ۇلتقا» كوشەتىنىمىزدى ەسكەرتتى. ەندى بۇرىنعى تەكەتىرەس قايتادان باستالماق پا؟
ءبىز ەشقاشان، ەش جەردە قازاق ءتىلىن زورلىقپەن ۇيرەتۋدى جاقتاعان ەمەسپىز. قازاق ءتىلى مەملەكەتتىك مارتەبە يەلەنگەن 1989 جىلدىڭ 22-قىركۇيەگىنەن ەسەپتەسەك، سودان بەرى 22 جىل ۋاقىت ءوتىپتى. وسى مەرەكە قۇرمەتىنە وراي ءبىز جىل سايىن «مەملەكەتتىك ءتىلدى قولداۋ» اكتسياسىن وتكىزىپ كەلەمىز. الايدا، بيلىك بۇل شاراعا ءوز قۇزىرىنداعى قىزمەتكەرلەر مەن جۇمىسشىلاردى، جاستاردى جانە مەكتەپ وقۋشىلارىن قاتىستىرماۋعا كۇش سالىپ، تەرىس كوزقاراس تانىتۋمەن كەلەدى. بيىل مەملەكەتتىك ءتىلدى قولداۋ اكتسياسىن 25-قىركۇيەك كۇنى ساعات 11-دە وتكىزۋ جوسپارلاندى. وسى جىلى بيلىك جىلداعى كوزبوياۋشىلىق مىنەزىن دوعارىپ، تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ 20 جىلدىعى قۇرمەتىنە وتكىزىلگەلى تۇرعان بۇل اسا ماڭىزدى ىستە بىزبەن بىرگە بولادى دەپ سەنەمىز.
ۇكىمەت، ياعني مادەنيەت مينيسترلىگى دايىنداعان زاڭ جوباسىنداعى باپتى مەملەكەتتىڭ ءتىل ساياساتىنا قارسى قايداعى ءبىر «ساراپشىلاردىڭ» ورە تۇرەگەلگەنىنە بولا جوبادان الىپ تاستاۋ - بيلىكتىڭ دە سولارمەن ىمىرالاس ەكەندىگىن باعامداتادى. نەگە مەملەكەتتىك ءتىلدى 22 جىلدان بەرى ادەيى ۇيرەنگىسى كەلمەگەن، تاۋەلسىز قازاقستان مەملەكەتىنە اشىق قارسىلىق تانىتىپ كەلە جاتقان مارات نۇرپەيىس (بۇركەنشىك ات بولۋى دا مۇمكىن) سەكىلدى ءوز ۇلتىنا قارسى شىققان «زاڭگەرلەر» ءۇشىن، كرامارەنكو سەكىلدى «لادتىق» ارانداتۋشىلار ءۇشىن ءبىز، ياعني تۇتاس ەل، مەملەكەتتىك مۇددەدەن باس تارتۋعا ءتيىسپىز بە؟..
ءبىز ۇكىمەتتىڭ - مادەنيەت مينيسترلىگىنىڭ العاشقى زاڭ جوباسىن قۋاتتايمىز. مادەنيەت مينيسترلىگى كونستيتۋتسيانىڭ 7-بابى مەن 93-بابىن باسشىلىققا الىپ وتىر. 93-باپتا: كونستيتۋتسيانىڭ 7-بابىن جۇزەگە اسىرۋ ماقساتىندا ۇكiمەت، جەرگiلiكتi وكiلدi جانە اتقارۋشى ورگاندار، ارناۋلى زاڭعا سايكەس، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ بارلىق ازاماتتارى مەملەكەتتiك تiلدi ەركiن ءارi تەگiن مەڭگەرۋi ءۇشiن قاجەتتi ۇيىمداستىرۋشىلىق، ماتەريالدىق جانە تەحنيكالىق جاعدايدىڭ ءبارiن جاساۋعا مiندەتتi, - دەپ ايقىن جازىلعان.
كونستيتۋتسيانىڭ 7-بابىندا «مەملەكەتتىك ءتىل - قازاق ءتىلى» دەپ بادىرايىپ جازىلىپ تۇرسا دا، ەكىنشى تارماعىنداعى «ورىس ءتىلى رەسمي تۇردە مەملەكەتتىك تىلمەن تەڭ قولدانىلادى» دەگەن ءسوز - «رەسمي ءتىل» دەگەندى بىلدىرمەيتىنىن جانە ورىس ءتىلى ەكىنشى مەملەكەتتىك ءتىل بولا المايتىنىن كونستيتۋتسيالىق كەڭەس دالەلدەپ بەرسە دە، سول ءبىر 7-باپتىڭ ەكىنشى تارماعى جۇرتتى ءالى شاتاستىرىپ، ورىس ءتىلى زاڭسىز مەملەكەتتىك ءتىل ءرولىن اتقارىپ كەلە جاتىر. سوندىقتان كونستيتۋتسيانىڭ 7-بابىنىڭ ەكىنشى تارماعىن الىپ تاستاۋ كەرەك. «15 جىلدان بەرى مەملەكەتتىك ءتىلدى ايۋ دا ۇيرەنىپ الاتىن ۋاقىت بولدى» - دەپ پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ءوزىنىڭ اششى شىندىقتى جايىپ سالعانى دا ورىستىلدىلەردى ويلاندىرا الماسا، نە شارا؟! سونداي-اق ءبىز ءۇش تۇعىرلى ءتىل يدەياسىنىڭ بالاباقشادان باستاپ قولدانىسقا ەنۋىنە دە تۇبەگەيلى قارسىمىز. مۇنداي ءۇستىرت قادام پەداگوگيكالىق، پسيحولوگيالىق زاڭدىلىقتارعا قايشى. ماسەلەن، جاپونداردا بالا 12 جاسقا دەيىن تەك ءوز انا تىلىندە تاربيەلەنىپ، ءوز انا ءتىلى قۋاتىن بويىنا ءسىڭىرۋى قاجەت ەكەن. ودان كەيىن ءجۇز ءتىل ۇيرەنسە دە ءوز ەركى. ءبىز ءتىل ۇيرەنۋدە تەلەديداردىڭ مۇمكىندىگىن پايدالانا الماي كەلەمىز. قازىر رەسپۋبليكالىق تەلەارنالاردىڭ ءبارى دەرلىك ورىس تىلىنە قايتادان باسىمدىق بەرە باستادى. تىلدىك قولدانىس 50 دە 50 بولسىن دەگەن بۇرىنعى ۇستانىمعا دا قول جەتپەي قالدى.
ءبىر سوزبەن ايتقاندا مەملەكەتتىك تىلگە قارسى توسقاۋىلداردىڭ وسىلايشا قويىلا بەرۋىنىڭ باستى سەبەبى - مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى زاڭنىڭ ءالى كۇنگە دەيىن قابىلدانباۋى. سوعان وراي ساياسي جانە قوعامدىق ۇيىمدار مەن زيالى قاۋىم وكىلدەرىنەن قۇرىلعان جۇمىسشى توبى «مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى» زاڭ جوباسىن ازىرلەۋدە. زاڭ جوباسىنىڭ قابىلدانۋىنا بيلىك تە مۇددەلىلىك تانىتۋى قاجەت.
مەملەكەتتiك تiل مۇددەسىنە ورالار بولساق، ەڭ باستى كەمشىلىك باسشىلارعا جۇكتەلەتىنى ايقىن. بۇعان كەزدەسۋلەردە كوبiنەسە تەك ورىسشا سويلەيتiن، مەملەكەتتىك ءتىلدى مەنسىنگىسى كەلمەيتىن، ۇكiمەت وتىرىستارىن ورىس تiلiندە وتكiزۋدi بۇلجىماس داستۇرگە اينالدىرعان، مينيسترلiكتەردەگi iس-قاعازدارىن مەملەكەتتiك تiلدە جۇرگiزۋ باعدارلاماسىن كورنەۋ كوزگە ىسكە اسىرماي وتىرعان بيلىك كىنالى دەپ ەسەپتەيمىز. تiل باعدارلاماسىن جاساۋدا، ءتىل تۋرالى زاڭ جوبالارىنا تۇزەتۋلەر ەنگiزۋدە تياناقتىلىق پەن تاباندىلىق تانىتپاعان مادەنيەت مينيسترلىگىنىڭ بوساڭدىعىنا دا قايرانبىز!؟ ەگەر بيلىك تاياۋ ارادا مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ جاعدايىن تۇزەتۋگە پارمەندi شارالار بەلگiلەپ، ونى iسكە اسىرۋعا ۇيىتقى بولماسا وندا ءبىز قاتاڭ شارالارعا بارۋعا دايىن ەكەندىگىمىزدى ەسكەرتەمىز.
جوعارىدا كوتەرىلگەن ماسەلەلەردى سارالاي كەلە ءبىز، قازاقستاننىڭ ساياسي پارتيالارى مەن قوعامدىق ۇيىمدارى، زيالى قاۋىم وكىلدەرى قازاقستان ۇكىمەتىنە، العاشقى كەزەكتە، مىناداي تالاپتار قويامىز:
1. «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرىنە مەملەكەتتىك ءتىل ساياساتى ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» زاڭ جوباسىنا «2012 جىلدان باستاپ بىرتە-بىرتە مەملەكەتتىك ورگانداردا تەك مەملەكەتتىك ءتىل پايدالانىلىپ، ءىس-قاعازداردى قازاق تىلىندە جۇرگىزىلسىن» دەگەن نورما قوسىلسىن;
2. قر كونستيتۋتسياسىنىڭ 7 بابىنىڭ ورىس تىلىنە بايلانىستى ەكىنشى تارماعى الىنىپ تاستالسىن;
3. قازاقستاننىڭ كەيبىر ساياسي كۇشتەرى مەن قوعامدىق ۇيىمدارىنىڭ قاتىستى-رىلۋىمەن جاسالىپ جاتقان مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى زاڭ جوباسى پارلامەنتتىڭ بيىلعى كۇزگى سەسسياسىندا قارالىپ، 2012 جىلعا دەيىن قابىلدانۋى ءتيىس;
4. بوگدە ەل جانە وتاندىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ ارانداتۋشىلىق ماقالالارى تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ ىشكى ىسىنە نۇقسان كەلتىرۋشىلىك دەپ تانىلسىن! مەملەكەتتىك جوعارعى بيلىك ورگاندارى (ۇكىمەت) تاراپىنان مۇنداي باسىلىمدار قارجىلاندىرىلماسىن. قازاقستاننىڭ ۇلتتىق اقپارات قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتەتىن شارالار تەز ارادا ىسكە قوسىلسىن;
م.شاحانوۆ, «تاۋەلسىزدىكتى قورعاۋ» جانە رەسپۋبليكالىق «مەملەكەتتiك تiل» قوعامدىق قوزعالىستارىنىڭ توراعاسى، قازاقستاننىڭ حالىق جازۋشىسى، قىرعىزستاننىڭ حالىق اقىنى; ءا.نۇرپەيىسوۆ، قازاقستاننىڭ حالىق جازۋشىسى، كسرو مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى; ا. ءاشىموۆ, كسرو جانە قازاقستاننىڭ حالىق ءارتىسى، قر مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى; ت.كاكىشەۆ، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور،قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن عىلىم قايراتكەرى; ش.مۇرتازا، قازاقستاننىڭ حالىق جازۋشىسى، قر مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى; س.قيراباەۆ، اكادەميك، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى; ت.اۋباكIروۆ، كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى، «حالىق قاھارمانى»، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش عارىشكەر-ۇشقىشى; ب.تولەگەنوۆا، ەڭبەك ەرى، كسرو حالىق ءارتىسى; م.الىمباەۆ, قازاقستاننىڭ حالىق جازۋشىسى، قر مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى;د.يسابەكوۆ, جازۋشى، قر مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى; ر.سارسەنباي، قوعام قايراتكەرى، «جاس الاش» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى;ە.حاسانعاليەۆ، قازاقستاننىڭ حالىق ءارتىسى، قر مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى; ق.جۇمادIلوۆ، قازاقستاننىڭ حالىق جازۋشىسى، قر مەملەكەتتiك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى;ت.ابدىكۇلى، جازۋشى، قر مەملەكەتتiك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى;ع.قابىشۇلى، جازۋشى، حالىقارالىق «الاش» ادەبي سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى، قازاقستاننىڭ قۇرمەتتi جۋرناليسi; ت.مەدەتبەك، اقىن، قر مەملەكەتتiك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى; ج.تۇياقباي، «ازات» جسدپ تەڭ توراعاسى; ب.ابIلەۆ، «ازات» جسدپ تەڭ توراعاسى;ع.الدامجاروۆ، ساياساتكەر; س.مامبەتالين, «رۋحانيات» جاسىلدار پارتياسى توراعاسى;ا.پەرۋاشەۆ، «اق جول» قدپ توراعاسى; ا.ايتالى, «اق جول» قدپ اقىلداستار القاسى توراعاسى; ن.ءنۇسىپجانوۆ، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ حالىق ءارتىسى، قر مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى; م.قۇلكەن, جازۋشى، «ولكە» باسپاسى پرەزيدەنتى; ق.سارسەكەەۆ، «قازاق» گازەتiنiڭ باس رەداكتورى; س.قۇتتىقادام، قوعام قايراتكەرى; ە.ايعاليۇلى، «قازاقستان-زامان» گازەتiنiڭ باس رەداكتورى; م.توقاشباەۆ، «پرەزيدەنت جانە حالىق» گازەتiنiڭ باس رەداكتورى، قر مادەنيەت قايراتكەرi;ە.ءباپي، «تاسجارعان» گازەتiنiڭ باس وقىرمانى; س.مۇحتاربەك، «قازاقستان» گازەتiنiڭ باس رەداكتورى; ا.سارىم، ساياساتتانۋشى; د.قۋات، «اباي.kz» اقپاراتتىق پورتالىنىڭ باس رەداكتورى; ا. سولداتباي «masa.kz» ينەترنەت گازەتىنىڭ شەف-رەداكتورى ءو.ابدىحالىق، «اباي.kz» اقپاراتتىق پورتالىنىڭ شەف-رەداكتورى; ش.قۇراقباي، «پراۆدا كازاحستانا» گازەتى قازاق رەداكتسياسى رەداكتورى; ج.قالىباي، «جۇلدىزدار وتباسى» جۋرنالىنىڭ باس رەداكتورى; ق.قۇرمانالI, ش.قالداياقوۆ اتىنداعى ءان فەستيۆالi ديرەكتسياسىنىڭ ديرەكتورى، «ءشامشi» جۋرنالىنىڭ باس رەداكتورى;ا.وسمان, «مەملەكەتتىك تىلگە قۇرمەت» بىرلەستىگى ءتورايىمى; ك.حان، «كورەي دوستىق ورتالىعىنىڭ» ۆيتسە-پرەزيدەنتى; ح.عابجاليلوۆ، «الاش» تاريحي-زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ پرەزيدەنتi; م.تايجان، بولاتحان تايجان اتىنداعى قوردىڭ پرەزيدەنتi, ەكونوميكا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى; د.بابامۇراتوۆ، «بولاشاق» رەسپۋبليكالىق جاستار قوزعالىسىنىڭ ليدەرi; س.باتىرشاۇلى، ەكونوميكا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، استانا قالالىق «مەملەكەتتiك تiل» رەسپۋبليكالىق قوعامدىق قوزعالىسىنىڭ توراعاسى; م.بوتەەۆ، «اللاجار-قولداۋ» قوعامدىق قورىنىڭ توراعاسى; س.سماتاەۆ، جازۋشى، حالىقارالىق «الاش» ادەبي سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى; م.مىرزاحمەتوۆ، فيلولوگيا عىلىمىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور،«باۋىرجانتانۋ» عىلىمي-زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ ديرەكتورىقر مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى; س.عابباسوۆ، جازۋشى، مەديتسينا جانە پەداگوگيكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى،كسرو دەنساۋلىق ساقتاۋ ءىسىنىڭ ۇزدىگى; س.ەلۋباي، جازۋشى, پەن-كلۋبىنىڭ ۆيتسە-پرەزيدەنتى; ا.ءالىم, اقىن، م.ماقاتاەۆ اتىنداعى سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى; ءو.ايتباەۆ, حالىقارالىق قازاق ءتىلى قوعامىنىڭ توراعاسى, ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى; د.كوشىم,«ۇلت تاعدىرى» بىرلەستىگى توراعاسى; ق.يسا، «جاس قازاق ءۇنى» گازەتى باس ديرەكتورى، اقىن، حالىقارالىق «الاش» ادەبي سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى، قر مادەنيەت قايراتكەرi; «اق جول» قدپ پرەزيديۋمى مۇشەسى; ق.ءبIلال، جازۋشى، قر مادەنيەت قايراتكەرi; ي.ساپارباي, اقىن، «تارلان-پلاتينا» سىيلىعى لاۋرەاتى، «اق جول» پارتياسى وك مۇشەسى; ي.يساەۆ, اقىن، «اق جول» پارتياسى وك مۇشەسى; س.تۇرعىنبەكوۆ, اقىن، «اق جول» پارتياسى وك مۇشەسى; ە.تورەحانوۆ، الماتى قالالىق «قازاق تiلi» قوعامىنىڭ توراعاسى; ج.اكىم، ساياساتتانۋشى، بيولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى; ب.ەرعاليەۆا، قازاقستاننىڭ «دەموكراتيا جانە قۇقىق» حالىقارالىق تاريحي-قۇقىق ورتالىعىنىڭ ءتورايىمى; ءا.قالامباەۆ، كسرو حالىق اعارتۋ ءىسىنىڭ ۇزدىگى، سارىاعاش اۋدانىنىڭ قۇرمەتتى ازاماتى; ت.ايتپايۇلى, جازۋشى، «جىل ون ەكى اي» بالالار جۋرنالىنىڭ باس رەداكتورى; م.اسپاندياروۆا، «ازات» جسدپ پرەزيديۋم مۇشەسى;ق.عابدوللا، «جۇماداعى جۇزدەسۋ» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى، تىركەلۋدەگى «قازاق ەلى» قوعامدىق قوزعالىسىنىڭ ۇيىمداستىرۋ توبىنىڭ توراعاسى; ءا.عالي، ساياساتتانۋشى، تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى;ب.سادۋۇلى، «جەلتوقسان اقيقاتى» قوعامدىق بiرلەستiگiنiڭ توراعاسى;م.اباعان، «كەنەسارى حان» قوعامدىق قورى توراعاسى; ت.ىرگەباەۆ، «قابانباي باتىر» اتىنداعى قوردىڭ توراعاسى; ك.قاپتاعاي، «حالىق دابىلى» قوزعالىسىنىڭ توراعاسى;ب.مەرگەنباەۆ، «امانات» قوعامدىق قورىنىڭ توراعاسى; س.سەيىتمان، اقىن، حالىقارالىق «شابىت» فەستيۆالىنىڭ 1-دارەجەلى لاۋرەاتى; ش.ابدىكارىموۆ، اقىن, قىزىلوردا قالالىق «قوعام تۆ» تەلەارناسىنىڭ توراعاسى; ر.ايىپۇلى، «جەبەۋ» رەسپۋبليكالىق قوعامدىق بiرلەستiگiنiڭ اتقارۋشى ديرەكتورى; س.ساپارعالي، «جۇمىسشىلارمەن مەن جۇمىسسىزدار» وداعىنىڭ توراعاسى; ە.راقىشەۆ، «جاس ۇلان» كينوستۋدياسىنىڭ ديرەكتورى; ج.كەنەباي، «تانىم» پiكiرسايىس كلۋبىنىڭ جەتەكشiسi; ءو.اقجىگىت, «جاس قازاق ءۇنى» گازەتى ءبولىم رەداكتورى; د.ەلدەسوۆ، «جاس قازاق ءۇنى» گازەتى ءبولىم رەداكتورى; گ.قىستاۋباەۆ, ۇلت پاتريوتى;ج.اشۋۇلى، قازاقستان ساياسي قۋعىن-سۇرگiنگە ۇشىراعاندار قاۋىمداستىعىنىڭ توراعاسى; ج.ماماي، «رۋح پەن تiل» كلۋبىنىڭ جەتەكشiسi; ي.يمانباي، تاۋەلسىز جۋرناليست ب.بوتەەۆ، «الاش ءۇنى» قوعامدىق بىرلەستىگى توراعاسى; ق.ابەن، «اللاجار» ءفيلمىنىڭ اۆتورى جانە قويۋشى رەجيسەرى; I.بايجانوۆ، شىمكەنت قالالىق «تاۋەلسiزدiكتi قورعاۋ» حدق ۇيىمداستىرۋ كوميتەتiنiڭ توراعاسى; ج.شىمشىقوۆ، ەكونوميكا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى; ءو.كەنجەبەك، جۋرناليست، ساياسي شولۋشى; ا.كوشەرباي، پۋبليتسيات، «ەركىن ينتەرنەت ءۇشىن» قوزعالىسىنىڭ مۇشەسى; س.كەنجەباەۆ، فيلوسوفيا عىلىمىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور; م.احمەتوۆا, زەينەتكەر، بۇرىنعى قازكسر مينيسترلەر كەڭەسى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى; ن.قانافيا، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى; م.كۇلاشبەكۇلى، زەينەتكەر،پۋبليتسيست; ن.وشانبەكوۆ, قوعام قايراتكەرى; ج.داۋلەت، سازگەر، قر مادەنيەت قايراتكەرi; ب.ءابIش، جازۋشى، ع.مۇسiرەپوۆ اتىنداعى سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى; ب.القوجا، اقىن، ت.ايبەرگەنوۆ اتىنداعى سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى; ە.كەنەحان، اقىن، ت.ايبەرگەنوۆ اتىنداعى سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى; و.قاسىم، اقىن، رەسپۋبليكالىق جىر-ءمۇشايرالارىنىڭ جۇلدەگەرى ق.اشانۇلى، جەكە كاسiپكەر; ە.مۇقانعاليەۆ، زەينەتكەر، ءومىرتانۋشى; م.يلياسوۆا، ءانشى، قر ەڭبەك سىڭىرگەن ءارتىسى; ب.سامەدينوۆا، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن ءارتىسى; ۋ.ابدىرايىموۆ، «شانشار» تەاترىنىڭ ديرەكتورى; ز.كوپبوسىنۇلى، ءانشى، كومپوزيتور; ق.بولمانوۆ، «دەمەۋ» پروديۋسەرلەر مەن ورىنداۋشىلار وداعىنىڭ توراعاسى; ك.سۇلتان، ءانشى، «سەرىلەر» توبىنىڭ مۇشەسى; ج.ابزەلبەكقىزى، «ساعىم» توبى...
اشىق حاتقا 138 ادام قول قويدى. قول قويۋ ءالى دە جالعاسۋدا
