ادامزات تاريحىنداعى اتاقتى وقىمىستى-عالىمداردىڭ قاي-قايسىسىن الساڭىزدا بارلىعى جاراتۋشى ءبىر ءتاڭىردىڭ بارلىعىن جوققا شىعارماعان. ويتكەنى تابيعاتتى زەرتتەپ، كوكجيەگى كەڭەيگەن سايىن ادام بالاسى ۇلى قۇدىرەتتى تاني تۇسەدى.. ارداقتى پايعامبارىمىزدىڭ كوپ حاديسىندە ءبىلىم ۇيرەنۋگە شاقىراتىنى وسىدان. قۇران كارىمدە اللا تاعالانىڭ ءوزى دە «بىلىمدىلەر مەن نادانداردىڭ تەڭ بولمايتىنىن» ەسكەرتىپ وتەدى..ويتكەنى، قۇدايدى ءبىلىمسىز تانۋ مۇمكىن ەمەس.   البەرت ەينشتەين دە قۇدىرەتتىڭ بارلىعىنا كامىل سەنەتىن. «تەڭدەسى جوق عاجايىپتى جاراتۋشىنىڭ دانالىعىنا عالامدى تاني تۇسكەن سايىن ءار كەز ءتانتى بولامىن» دەگەن ءسوزدى ايتقان وسى كىسى بولاتىن. وقىمىستى كەيىن داۋلەتى ارتىپ ءوزىنىڭ سۇلۋلىققا دەگەن قۇشتارلىعىن ازدا بولسىن باسۋ ءۇشىن كامين ساعاتتارىن كوللەكتسيالاۋمەن اينالىسا باستايدى. ءبىر كۇنى ونىڭ قولىنا 17 عاسىردا جاسالىپ، تۇتاس اعاشپەن كومكەرىلگەن كەرەمەت ساعات تۇسەدى. كوللەكتسياسىنداعى ەڭ ءبىر ماقتاناتىن دۇنيە رەتىندە ونى كاميننىڭ توبەسىنە شىعارىپ قويادى. وسى كەزدە ونىڭ قۇدايعا مۇلدە سەنبەيتىن ءبىر وقىمىستى دوسى ۇيگە باس سۇعادى. ساعاتقا كوزى تۇسكەن الگى دوسى ونى جاساعان شەبەردىڭ اتىن سۇرايدى. ەينشتەين وعان «ەشكىم جاساعان جوق، ساعات وزىنەن ءوزى پايدا بولدى» دەپ قالجىڭداپ جاۋاپ بەردى. بىراق دوسى، وندايدىڭ مۇمكىن ەمەس ەكەنىن، كەز-كەلگەن زاتتىڭ     يەسى بولاتىنىن ايتادى. سوندا ەينشتەين بىلاي دەيدى «سەندەر، ماتەرياليستەر، وسى قىزىقسىڭدار. ءاربىر قاراپايىم نارسەنىڭ يەسى بولۋى كەرەك دەيسىڭدەر دە، ساعاتتان دا كۇردەلى، كەرەمەت تارتىپپەن قۇرىلعان عالامدى وزىنەن-ءوزى پايدا بولا قالعان دەپ تۇجىرىمدايسىڭدار».  ارالارىنداعى وسى اڭگىمەدەن كەيىن ەينشتەيننىڭ اتەيست  دوسى كوپ ۇزاماي قۇدايعا سەنەتىن ادامداردىڭ قاتارىنا قوسىلعان دەسەدى.

بىردە پروفەسسور ستۋدەنتتەرگە «الەمدەگى بارلىق نارسەنى قۇداي جاراتقان با؟» دەپ سۇراق قويادى. ءبىر باتىل ستۋدەنت كوپ كىدىرمەستەن «ءيا، قۇداي جاراتقان» دەپ جاۋاپ بەرەدى. «قۇداي ءبارىن جاراتقان با؟» دەپ قايتالاعان پروفەسسورعا الگى ستۋدەنت «ءيا،سەر» دەيدى. پروفەسسور جاڭاعى ستۋدەنتتەن «ەگەر قۇداي ءبارىن جاراتسا، وندا زۇلىمدىقتىدا سول جاراتقان عوي... ەگەر لوگيكاعا جۇگىنسەك، وندا قۇداي دەپ جۇرگەنىمىز زۇلىمدىقتىڭ ءوزى بولىپ شىقپاي ما؟» دەپ سۇراپتى. مۇندايدى كۇتپەگەن ستۋدەنت جاۋاپ بەرۋدەن توسىلىپ قالادى. شاكىرتتەرىمەن  ءسوز تالاستىرۋدان جەڭىپ شىققانىنا ماسايراعان پروفەسسور ستۋدەنتتەردىڭ الدىندا قۇدايدىڭ جوقتىعىن تاعى دا دالەلدەپ بەردىم دەپ ماقتانادى. وسى كەزدە زالداعىلاردىڭ بىرەۋى قولىن كوتەرىپ «سۇراق قويسام بولا ما؟» دەپ رۇقسات سۇرايدى. ورنىنان كوتەرىلگەن الگى ستۋدەنت «پروفەسسور وسى سۋىق دەگەنىمىز بار نارسە ما؟» دەپ سۇرايدى..پروفەسسور بولسا «بۇل نەعىلعان سۇراق؟ ارينە، بار. سەن ءومىرى توڭىپ كورمەگەن ادامسىڭ با؟» دەپ وتىرعانداردى دۋ كۇلدىرەدى. جىگىت  بولسا پروفەسسورعا بىلاي دەيدى «نەگىزى، سەر، سۋىق  دەگەنىمىز جوق نارسە. فيزيكا زاڭدىلىعىنا سۇيەنسەك، ءبىزدىڭ سۋىق دەپ جۇرگەنىمىز جىلۋدىڭ جوقتىعىن بىلدىرەدى». ءسوزىن ارى قاراي ساباقتاعان ستۋدەنت «پروفەسسور، قاراڭعىلىق بار نارسە ما؟» دەپ سۇرايدى. پروفەسسور «ارينە، بار» دەپ جاۋاپ قاتادى. «سىزدىكى دۇرىس ەمەس،-دەيدى ستۋدەنت تاعى دا، - قاراڭعىلىق دەگەنىمىز - جارىقتىڭ جوقتىعى. ءبىز قاراڭعىلىقتى ەمەس، جارىقتى زەرتتەيمىز.  نيۋتوننىڭ پريزماسىن  پايدالانۋ  ارقىلى-اق جارىقتى ءارتۇرلى تۇسكە ءبولىپ، ءاربىر ءتۇستىڭ تولقىنىنىڭ ۇزىندىعىن انىقتايمىز.. ال قاراڭعىلىقتى ءسىز ولشەي المايسىز. ءسىز كەز-كەلگەن كەڭىستىكتىڭ قانشالىقتى قاراڭعى ەكەنىن قالاي بىلەسىز؟ سولاي ەمەس پە..؟ قاراڭعىلىق دەگەن تۇسىنىكتى ادام جارىقتىڭ جوقتىعىن ءبىلدىرۋ ءۇشىن قولدانادى».

ءسوزىنىڭ سوڭىنا قاراي جاس جىگىت پروفەسسورعا «سەر، زۇلىمدىق بار ما؟» دەپ قايتارا سۇراق قويدى. پروفەسسور «باعانا ايتتىم عوي...ارينە... ءبىز ونى كۇندە كورەمىز. ادامداردىڭ قاتىگەزدىگى، قىلمىستىڭ كوپتىگى مەن الەمدەگى زورلىق-زومبىلىقتىڭ بارلىعى وسى زۇلىمدىقتىڭ كورىنىسى بولىپ تابىلادى» دەيدى. ستۋدەنت بولسا «سەر، زۇلىمدىق جوق..زۇلىمدىق دەگەنىمىز - قۇدايسىزدىقتان تۋاتىن قۇبىلىس. ول دا قاراڭعىلىق پەن سۋىق سياقتى قۇدايدىڭ جوقتىعىن كورسەتۋ ءۇشىن ادامداردىڭ ويلاپ تاپقان ءسوزى» دەپ جاۋاپ قايتارادى. مۇنداي ماعىنالى جاۋاپتارعا قارسى ءۋاج ايتا الماعان پروفەسسور شاراسىزدىقتان تىزە بۇگىپ وتىرىپ قالىپتى. ال پروفەسسورمەن ءسوز تالاستىرىپ، ونى جەڭىپ شىققان جاس جىگىتتىڭ اتى - البەرت ەينشتەين بولاتىن.

البەرت ەينشتەيننىڭ جۇبايىنان بىردە بىلاي دەپ سۇرايدى: -ءسىز ەينشتەيننىڭ سالىستىرمالىلىق تەورياسىن بىلەسىز بە؟ - ونشا بىلمەيمىن،-دەيدى ايەلى.- ەسەسىنە الەمدە ەينشتەيننىڭ ءوزىن مەنەن جاقسى بىلەتىن ادام جوق.

امەريكالىق ءبىر جۋرناليست ەينشتەيننەن سۇحبات الىپ وتىرىپ  بىلاي دەپ سۇرايدى: «ۋاقىت پەن ماڭگىلىكتىڭ قانداي  ايىرماشىلىعى بار؟». ەينشتەين وعان: « ەگەر مەندە  وسىلاردىڭ ايىرماشىلىعىن ايتاتىن  ۋاقىت بولسا،  سىز ونى تۇسىنگەنشە ماڭگىلىك وتەر ەدى» دەپ جاۋاپ بەرگەن ەكەن.

ەينشتەين چارلي ءچاپليننىڭ فيلمدەرىن ءسۇيىپ كورەتىن. بىردە ول چارلي چاپلينگە «ءسىزدىڭ «التىن بەزگەگى» ءفيلمىڭىزدى بۇكىل الەم تۇسىنەدى. بولاشاقتا ءسىزدىڭ ۇلى ادام بولاتىنىڭىزعا كامىل سەنەمىن! ەينشتەين.» دەپ جازىلعان تەلەگرامما جىبەرەدى. چاپلين وعان بىلاي دەپ جاۋاپ قايتارىپتى: «مەن ءسىزدى وداندا قاتتى قۇرمەتتەيمىن. ءسىزدىڭ سالىستىرمالىلىق تەورياڭىزدى ەشكىم تۇسىنبەيدى. بىراق ءسىز سوندا دا ۇلى ادام بولدىڭىز! چاپلين»..

ماتەريالدى ىقشامداپ  دايىنداعان جولىمبەت ماكىشەۆ،

«اباي-اقپارات»