27 جەلتوقسان كۇنى الماتى وبلىسى، تالعار اۋدانىنداعى گۇلدالا ەلدى مەكەنىنىڭ جانىندا Bek Air كومپانياسىنا تيەسىلى Fokker-100 ۇشاعى اپاتقا ۇشىرادى. رەسمي اقپارات بويىنشا، 12 ادام قازا تاۋىپ، 40-قا جۋىعى جاراقات العان. ولاردىڭ ىشىندە سابيلەر دە بار. بۇگىن قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ شەشىمىمەن جالپىۇلتتىق ازا تۇتۋ كۇنى دەپ جاريالاندى.

سونىمەن، اپاتقا ۇشىراعان Bek Air كومپانياسىنا كىم قوجالىق ەتەدى؟ كومپانيانىڭ مەنشىگىندە نەشە ۇشاق بار؟ ولاردىڭ ماركالارى قانداي؟ اپاتتىڭ سەبەبىنە قاتىستى الدىن-الا بولجام نە دەيدى؟ رەت-رەتىمەن جازايىق...

(رومان سكليار)

بولجام: ەكى سەبەپ...

قر پرەمەر-ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى رومان سكليار اپاتتىڭ سەبەبىن تەحنيكالىق اقاۋدان نەمەسە ۇشقىشتىڭ قاتەلىگىنەن بولۋى مۇمكىن دەدى.

تەحنيكالىق اقاۋ دەگەنگە نەگىز دە جوق ەمەس. الەۋمەتتىك جەلىدە Bek Air كومپانياسىنىڭ سانكتسياعا ۇشىراپ، سوڭعى ۋاقىتتا ءوز ۇشاقتارىنا قوسالقى بولشەك جەتكىزۋدە قيىندىققا تاپ بولعانىن بىلەتىندەر مەن بولجامشىلار جازدى، ايتتى. ناقتىراق ايتساق، بەلگىلى PR مامانى قۋات دومباي جازدى.

سانكتسيا

ونىڭ ايتۋىنشا، Bek Air سوڭعى ەكى جىلدان بەرى اسسادقا اۋە كەمەلەرىن جەتكىزگەنى ءۇشىن اقش-تىڭ سانكتسياسىنا ىلىنگەن. سودان، كومپانيا ءوز ۇشاقتارىن قوسالقى بولشەكتەرمەن قامتۋدا قيىندىقتارعا ۇشىراعان. سوعان قاراماستان قۇزىرلى بيلىك Bek Air-ءدىڭ ۇشۋىنا رۇقسات بەرگەن.

قاۋىپسىزدىك سەرتيفيكاتى

سونىمەن قاتار، كومپانياعا حالىقارالىق اۋەتاسىمالداۋشىلار قاۋىمداستىعىنىڭ ونەركاسىپتى قورعاۋ ءاۋديتى (IOSSA) حالىقارالىق قاۋىپسىزدىك سەرتيفيكاتىن ەنگىزۋدى ۇسىنعان ەكەن. الايدا، ءدال وسى Bek Air حالىقارالىق ۇيىمنىڭ بۇل تالابىن قازاقستاندىق اۋە جەلىلەرىنە ەنگىزۋگە ىنتا-شىنتاسىمەن قارسىلىق تانىتقان. جانە ءوز ماقساتتارىنا جەتكەن دە...

اقشا ۇنەمدەۋ قاۋىپسىزدىك ەسەبىنەن جاسالماۋى كەرەك!

قۋات دومباي مىرزا ءوز بولجامىندا Bek Air-دەگى بيلەت باعالارى باسقالارمەن سالىستىرعاندا الدەقايدا ارزان ەكەندىگىنە توقتالىپ، "بۇل ۇنەم قاۋىپسىزدىك ەسەبىنەن جاسالماۋى كەرەك" دەپتى. قالاي بولعاندا دا Bek Air كومپانياسىنىڭ بۇل اپاتى بيلىكتىڭ ءتۇسىندىرۋىن قاجەت ەتەتىنى راس.

ال، اتالعان كومپانيانىڭ قاۋىپسىزدىككە سالعىرت قارايتىنى بۇعان دەيىن دە ايتىلعان. وسىدان ءۇش جىل بۇرىن "informburo.kz" سايتى "Bek Air حالىقارالىق قاۋىپسىزدىكتى راستاعىسى كەلمەيتىن جالعىز اۋە كومپانياسى" دەپ جازدى.

وندا Bek Air ازاماتتىق اۆياتسيا كوميتەتىنىڭ تالاپتارىنا قاراماستان، حالىقارالىق اۋە كولىگى قاۋىمداستىعىنا وندىرىستىك قاۋىپسىزدىك ءاۋديتىن وتكىزگىسى كەلمەيتىندىگىن اشىق مالىمدەگەن. سونىمەن قاتار، Bek Air كومپانياسى قر باس پروكۋراتۋراسىنا "اۋە كومپانيالارىنا جولاۋشىلار تاسىمالىمەن اينالىسۋ ءۇشىن رۇقسات بەرۋدى تالاپ ەتۋ زاڭسىزدىق" دەپ تانۋ تۋرالى ءوتىنىش بەرگەن.

"Bek Air - حالىق ءۇشىن" اكتسياسى ءھام ۇنەمشىلدىكتىڭ قۇنى

ال، قر ينۆەستيتسيا جانە دامۋ مينيسترلىگىنىڭ ازاماتتىق اۆياتسيا كوميتەتى جاساعان ەرەجەگە سايكەس IOSA (IATA Operational Safety Audit) اۋديتىنەن وتپەگەن اۆياكومپانيالاردىڭ قازاقستاندا جۇمىس ىستەۋىنە تىيىم سالىنادى.

بىراق، مينيسترلىكتىڭ بۇل ەرەجەسىن پىسقىرماعان Bek Air, مۇنى حالىقارالىق IOSA ءاۋديتى وتە قىمبات ەكەندىگىمەن بايلانىستىرعان. ياعني، حالىقارالىق قاۋىپسىزدىكتىڭ باستاپقى تەكسەرۋ قۇنى 1,5 ملن. دوللاردى قۇرايدى ەكەن. ال، مۇنداي جاعداي ەلدەگى "ەڭ ارزان" دەپ ەسەپتەلەتىن اۋە بيلەتتەرىنىڭ باعاسىنا ايتارلىقتاي اسەر ەتەدى-مىس.

وسىدان سوڭ، الەۋمەتتىك جەلىلەرىدە IOSA مىندەتتى ءاۋديتىن توقتاتۋ تالابىن قولداۋ ماقساتىندا "Bek Air - حالىق ءۇشىن" ۇرانىمەن كەڭ اۋقىمدى ناۋقان باستالدى. مۇنى "اتامەكەن" ۇلتتىق كاسىپكەرلەر پالاتاسى قولداپ، ناتيجەسىندە اۋە كومپانياسى حالىقارالىق مىندەتتى اۋديتتەن بوساتىلعان.

Bek Air ۇشاقتارى قانشا رەت اپاتقا ۇشىرادى؟

بىراق، كومپانياعا تيەسىلى ۇشاقتار وسى ۋاقىتقا دەيىن بىرنەشە رەت قاۋىپتى جاعدايدا قالعان. ولار:

- 2016 جىلدىڭ 27 ناۋرىزى كۇنى Bek Air-عا تيەسىلى UP-F1012 ۇشاعى استاناعا اپاتتى جاعدايدا قوندى. ادام شىعىنى بولعان جوق.

- 2018 جىلدىڭ 20 اقپانىندا تاعى دا سول Bek Air-ءدىڭ Z9 2105 ءنومىرلى ۇشاعى تاراز قالاسىنا جەدەل قونۋعا ءماجبۇر بولدى.

- ودان كەيىن كەشە، 27 جەلتوقساندا Bek Air كومپانياسىنا تيەسىلى Fokker-100 ۇشاعى اپاتقا ۇشىراپ، 12 ادامنىڭ ءومىرىن قيدى.

ۋيكيپەدياداعى مالىمەت بويىنشا، اپاتقا ۇشىراعان Fokker 100 بورتىندا 100 ادام بولىپ، 15-ءى قايتىس بولعان دەپ كورسەتىلگەن.

Bek Air كومپانياسىندا قانداي ۇشاقتار بار؟

ال، Bek Air كومپانياسىندا Fokker-100 ۇشاعىنىڭ 9-ى بار ەكەن. ودان بولەك رەسەيدە جاسالاتىن مس-21 ۇشاقتارىنىڭ 10 داناسىنا تاپسىرىس بەرىلگەن.

(Fokker-100)

(مس-21. تاپسىرىس بەرىلگەن.)

Fokker-100 قانداي ۇشاق؟

Fokker-100 ۇشاعى - ورتاماگيسترالدى جولاۋشىلار تاسىمالدايتىن ۇشاق. قىسقا جانە ورتاشا قاشىقتىقتاعى اۋە رەيستەرىن ورىنداۋعا ارنالعان. نيدەرلاندى اۋە كونسترۋكتورلارىنىڭ ءونىمى. سىيىمدىلىعى - 107 ادام.

Fokker-100 ۇشاعى العاش رەت 1986 جىلى، 30 قاراشادا اۋەگە كوتەرىلگەن. 1987 جىلدىڭ قاراشاسىندا سەرتيفيكاتسيا جۇمىستارى اياقتالعان. 1988 جىلدان باستاپ ەكسپلۋاتاتسيا جاسالا باستاعان. 1996 جىلى بۇل كومپانيا بانكروت بولىپ، 1997 جىلدان باستاپ ۇشاقتىڭ بۇل مودەلى مۇلدە شىعارىلمايتىن بولعان. ياعني، توقتاعان. سول ارالىقتا بارلىعى - 283 ۇشاق ءوندىرىلىپ، پايدالانۋعا بەرىلگەن. قازىرگى ۋاقتا دۇنيەجۇزىندە 47 كومپانيا اتالمىش ۇشاق مودەلىن ەكسپلۋاتاتسيالاۋدا.

Fokker-100 نەشە رەت اپاتقا ۇشىراعان؟

العاش پايدالانۋعا بەرىلگەن جىلدان باستاپ كۇنى بۇگىنگە دەيىن Fokker-100 ۇشاعى - 17 رەت اۋىر اپاتقا ۇشىراعان. 183 ادام قازا تاپقان.

سونىڭ ىشىندە:

- ۇشاق قاجەتتى بيىكتىككە كوتەرىلە الماعان، ۇشۋ جولىعىنان اۋىتقىعان - 5 رەت،

- قوزعالتقىش ىستەن شىققان، تەحنيكالىق جانە اۋا-رايى قولايسىزدىعىنا بايلانىستى اپاتتى جاعدايدا قونۋعا ءماجبۇر بولعان - 6 رەت،

- ۇشاق شوسسيلەرى اشىلماي قالعان - 6 رەت.

Fokker-100 ۇشاعى:

- برازيليادا - 4 رەت،

- يراندا - 4 رەت،

- قازاقستاندا 2 رەت،

- اقش، گەرمانيا، فرانتسيا، ماكەدونيادا، نيگەريادا، كود دە يۋاردا، بيرمادا، گانگلادا 1 رەتتەن اپاتقا ۇشىراعان.

Bek Air كومپانياسىننىڭ قوجايىنى كىم؟

ال، ادام قاۋىپسىزدىگىنە جاۋاپ بەرمەيتىن، حالىقارالىق تالاپتارعا ساي كەلمەيتىن بۇل كومپانيانىڭ يەسى - نۇربول سۇلتان ەسىمدى قالتالى دوكەي دەيدى ءبىر اقپاراتتا.

نۇربول سۇلتان

Forbes.kz-ءتىڭ جازۋىنشا، نۇربول سۇلتان - 2018 جىلى قازاقستانداعى 50 ەڭ باي بيزنەسمەننىڭ ءبىرى اتانعان. رەيتينگتە 42 ساتىعا جايعاسقان.

ول كەزدە نۇربول سۇلتاننىڭ يەلىگىندە - "ازياكرەديتبانك" اق-نىڭ 100 پايىز اكتسياسى، "كسج ازيا Life" اق-نىڭ 24 پايىز اكتسياسى بولعان. سونداي-اق، "مەريديان كاپيتال" جشس ارقىلى "ورال حالىقارالىق اۋەجايى" جشس-ءنىڭ دە ۇلەسكەرى بولعان.

ورال اۋەجايى دەمەكشى، Bek Air كومپانياسىنىڭ بازاسى (حابى) ءدال وسى اۋەجايدا ەكەن. شتاب-پاتەرى ورالدا ورنالاسقان.

Forbes.kz-ءتىڭ  ەڭ ىقپالدى 50 بيزنەسمەنىنىڭ قاتارىندا بولعان نۇربول سۇلتانعا ورال اۋەجايىنىڭ 33 پايىز اكتسياسى تيەسىلى بولعان (2017 جىلعى مالىمەت). سونداي-اق، 2017 جىلعى Forbes.kz مالىمەتىندە Bek Air كومپانياسىنىڭ قوجاسى - نۇربول سۇلتان دەپ كورسەتىلگەن.  ال 2015 جىلعى رەيتينگ اقپارىندا Bek Air-ءدىڭ 100 پايىز اكتسياسى - نۇربول سۇلتاندىكى دەپ جازىلعان.

تاقىرىپقا تۇزدىق رەتىندە ايتا كەتەيىك، ونىڭ اكەسى سارىباي سۇلتانۇلى قالمىرزاەۆ - قازاقستانداعى ەڭ ىقپالدى ادامداردىڭ ءبىرى بولعان. ەكى رەت قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ اكىمشىلىگىن باسقارعان.

نۇرلان جۇماسۇلتانوۆ

الايدا، Lada.kz سايتى ەربول ەدىلوۆ دەيتىن ساياسي شولۋشىنىڭ تەلەگرامم جەلىسىندە ايتقان، جەكە پاراقشاسىنداعى پىكىرىن جازىپتى. وندا نۇربول سۇلتاننىڭ كومپانياداعى ءوز اكتيۆتەرىن ساتىپ، اقش-قا قونىس اۋدارعانى تۋرالى ايتىلعان.

Bek Air كومپانياسىنىڭ قوجايىنى بولۋى مۇمكىن دەگەن تاعى ءبىر ازامات - نۇرلان جۇماسۇلتانوۆ.

Lada.kz-ءتىڭ جازۋىنشا، جۇماسۇلتانوۆ 2011-2018 جىلدار ارالىعىندا Bek Air كومپانياسىنىڭ باسشىلىعىندا بولعان ەكەن. كەيىن جۇماسۇلتانوۆ باسقا قىزمەتكە اۋىسقان كورىنەدى. مينيسترلىككە بارعان. اۋە اپاتتارى جاعدايىن زەرتتەۋمەن اينالىساتىن باسقارماعا باسشى بولعان. الايدا، بيىل ول جاقتان دا كەتكەن.

سونىمەن، Bek Air كومپانياسىنىڭ قوجايىنى كىم؟  كومپانيانىڭ رەسمي سايتىندا بۇل تۋرالى اقپارات جوق. بار بولعانى كومپانيانىڭ 1999 جىلى قۇرىلعانى مەن ونىڭ يەلىگىندە بولعان ۇشاقتار تۋرالى اقپارت قانا جازىلعان.

ءتۇيىن. بۇگىن - ەلىمىزدە ازا تۇتۋ كۇنى. بارلىق مەكەمەلەر مەملەكەتتىك تۋدى تومەن ءتۇسىرىپ، ويىن-ساۋىق باعدارلامالار توقتاتىلدى. قازا بولعان ءاربىر ازاماتتىڭ وتباسىلارىنا بيۋدجەتتەن 4 ميلليون تەڭگەدەن ماتەريالدىق كومەك ۇسىنىلاتىنى ايتىلدى. ال مارقۇمداردىڭ وتباسىلارىنا Bek Air قايتىپ جاردەمدەسپەك؟ اپات ورنىنا كومپانيا باسشىلارى باردى ما؟ ەسكى ۇشاقتىڭ ەگەسى قازا بولعانداردىڭ جاقىن-تۋىستارىنا كوڭىل ايتتى ما؟ ماسەلە، ءتىپتى 4 ميلليون تەڭگەدە دە ەمەس... ادام قۇنىن اقشا تولتىرمايدى! اپاتقا ۇشىراعان Fokker-100 ۇشاعى 23 جىل بۇرىن قۇراستىرىلعان ەكەن. ەسكى-قۇسقى تەمىر-تەرسەكپەن جۇرتتى تاسىعاندار - جاۋاپقا تارتىلۋى كەرەك!

جالعىز Bek Air-ءدىڭ ءبىرلى-جارىم باستىقسىماقتارى عانا ەمەس، ونىڭ قىزمەتىنە رۇقسات بەرگەن مينيسترلىك باسشىلارى دا جاۋاپقا تارتىلۋى تالاپ!

نۇربيكە بەكسۇلتانقىزى

Abai.kz