كەشە استانادا «قازاقستانداعى ەتنوساياسي ماڭىزدى ماسەلەلەر: ساراپشىلار پىكىرى» اتتى دوڭگەلەك ۇستەل وتكەن ەكەن. وندا قحا توراعاسىنىڭ ورىنباسارى جانسەيىت تۇيمەباەۆ قوردايداعى احۋال جايىن ءسوز ەتكەن. بۇل تۋرالى قحا رەسمي سايتىندا جاريا بولدى.  تۇيمەباەۆتىڭ ايتۋىنشا، قوردايداعى دۇنگەن ەتنيكالىق توبىنىڭ وقشاۋلانۋىنا كورشى ەلدەردىڭ ىقپالى بولۋى مۇمكىن. 

وسىعان دەيىن قحا عىلىمي-ساراپشىلىق كەڭەسىنىڭ ساراپشىلار توبى قوردايدا بولىپ، ايماقتاعى جاعدايعا الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق زەرتتەۋ جۇرگىزىپ قايتقان بولاتىن. تۇيمەباەۆ اتالعان زەرتتەۋ ناتيجەسىنە سۇيەنە وتىرىپ، ەتنوس وكىلدەرىنىڭ جەرگىلىكتى جەردە الەۋمەتتىك-مادەني وقشاۋلانۋ ماسەلەلەرى بار ەكەنىن ايتتى.

تۇيمەباەۆتىڭ ايتۋىنشا، اسىرەسە جاستاردىڭ جالپىقازاقستاندىق الەۋمەتتىك باعدارلامالارعا قاتىسپاۋى، دەموگرافيالىق ءوسىمنىڭ تۇراقتىلىعىنا قاراماستان، قالاعا نەمەسە باسقا دا وبلىستارعا كوشى-قوننىڭ ازدىعى بۇل پروبلەمانى تەرەڭدەتە تۇسكەن.

سونىمەن قاتار، دۇنگەن ەتنوسىنىڭ ءوز ىشىندە توپ-توپقا ءبولىنۋى دە بايقالادى. دۇنگەندەردىڭ ياحشي جانە يامان توپتارىنىڭ ادامدارى ءبىر-ءبىرىنىڭ مەشىتىندە ناماز وقىمايدى، توي-ساداقالارىنا باس سۇقپايدى. اۋىل ىشىندەگى مەشىتتەر دە «دۇنگەندەر» مەن «قازاقتاردىڭ» مەشىتى دەپ بولىنەتىن كورىنەدى.

سونىمەن قاتار تۇيمەباەۆ ايماقتا «كورشى ەلدەردىڭ ىقپالى جوعارى ەكەنىن» ايتتى. ماسەلەن، دۇنگەندەردىڭ كوپشىلىگى بالالارىن قىرعىزستاندا، قىتايدا وقىتاتىن كورىنەدى. جانە، قىتايدىڭ، رەسەيدىڭ، قىرعىزستاننىڭ ۇيالى بايلانىس وپەراتورلارىن سپۋتنيكتىك تەلە ارنالارىن قاراپ، قىرعىزستاندا شىعارىلاتىن دۇنگەن تىلىندەگى ءباسپاسوز باسىلىمدارىن وقيدى ەكەن.
مۇنى تۇيمەباەۆ جەرگىلىكتى بيلىكتىڭ الەۋمەتتىك سالالاردى باقىلاۋسىز قالدىرعانىنان دەپ اتاپتى.

- ءبىلىم بەرۋ، دەنساۋلىق ساقتاۋ، جەر پايدالانۋ، الەۋمەتتىك، ەڭبەك قاتىناستارى، اقپاراتتىق كەڭىستىكتەگى شەشىلمەگەن ماسەلەلەر مەملەكەتتىك شەكارادا جابىق ەتنيكالىق قاۋىمداستىقتىڭ پايدا بولۋىنا اكەلىپ سوقتى. سوندىقتان ەتنيكالىق جابىق قاۋىمداستىقتاردا الەۋمەتتىك، تۇرمىستىق، ەڭبەك، كريمينالدى شيەلەنىستەر كوپ جاعدايدا ەتنوسارالىق سيپات الىپ كەتەدى. كەز-كەلگەن كىسى ءولتىرۋ، زورلاۋ، توبەلەس سەكىلدى رەزونانستى قىلمىستار ەتنوسارالىق شيەلەنىسكە وت قويۋى مۇمكىن, - دەدى ول.

سونىمەن قاتار ول ەتنوسارالىق سالانى باسقارۋدا جۇيەلى پروبلەمالاردىڭ بار ەكەنىن دە ايتتى.

- ەتنوسارالىق قاتىناستاردى رەتتەيتىن زاڭ جوق. قحا تۋرالى زاڭدا ولاردىڭ قىزمەتىن رەگلامەنتتەيتىن شەكتەمەلى نورمالار عانا قاراستىرىلعان.

قحا حاتشىلىعى مەن «قوعامدىق كەلىسىم» رمك-نى مەملەكەتتىك ورگان بولىپ تابىلمايدى. سوندىقتان ولارعا قاجەتتى وكىلەتتىكتەر بەرىلمەگەن.

ال جەرگىلىكتى جەرلەردە ەتنوسارالىق قاتىناستار جونىندەگى جۇمىستار قالدىق قاعيداتى بويىنشا جۇرگىزىلەدى. كەيبىر ايماق اكىمدەرى، قحا توراعالارى بولا تۇرا، بۇل جۇمىستان ءوز بەتتەرىنشە قول ءۇزىپ كەتكەن, - دەدى قحا توراعاسىنىڭ ورىنباسارى.

تۇيمەباەۆتىڭ ايتۋىنشا، ەتنوسارالىق قاتىناستار تاقىرىبىندا عىلىمي، اناليتيكالىق، بولجاۋ جۇمىستارىن جاڭا دەڭگەيگە كوتەرۋ قاجەت. سونىمەن قاتار، ول ەتنوساياسات ماسەلەلەرى جونىندەگى عىلىمي -زەرتتەۋ ينستيتۋتىن قۇرۋ تۋرالى ماسەلە كۇن تارتىبىنە ەنگىزىلگەنىن ايتتى.

Abai.kz