وسىدان ەكى-ءۇش ايداي بۇرىن ون ميلليوننان استام حالىق تۇراتىن قىتايدىڭ ۋحان قالاسىندا بايقالعان كوروناۆيرۋس بۇگىنگى تاڭدا جەر شارىنىڭ جۇزدەن اسا ەلىنە تارالىپ، پاندەمياعا اينالعانىن دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمى جاريالادى. قازىرگى تاڭدا بۇل اۋرۋدى جۇقتىرعاندار سانى 200 مىڭنان اسىپ، قاتەرلى دەرتتەن سەگىز مىڭنان اسا ادام كوز جۇمدى.

Covid 19 ۆيرۋسى سوڭعى ءبىر ايدا باتىس ەۋروپا ەلدەرىندە كەڭىنەن تارالۋدا. 18 ناۋرىزداعى مالىمەتتەر سايكەس وسى دەرتكە يتاليادا 18 مىڭنان اسا ادام شالدىققان، ءبىر تاۋلىكتە اۋرۋ 2,5 مىڭ ادامعا جۇعىپ، 250-ءى قايتىس بولعان. گەرمانيادا دەرتكە شالدىققاندار سانى 3600 ادامعا جەتىپ، 1000-ى كوز جۇمعان، فرانتسيادا - 3600 جانە 800. قىتاي مەن وڭتۇستىك كورەيادا كورونوۆيرۋستى جۇقتىرعاندار سانى 160 مىڭنان استى. ءبىر قۋانارلىق جاي اتالعان مەملكەتتەردە اۋرۋدىڭ ءورشۋى باسەڭدەپ كەلەدى. ماسەلەن ءبىر تاۋلىكتە بىرىنشىسىندە اۋرۋ بار جوعى 11, ەكىنشىسىندە 107 ادامدا تىركەلگەن.

وسىدان ەكى ايداي بۇرىن قىتايمەن شەكارالاس جاتقان ءبىزدىڭ ەلگە Covid 19  دەرتى تارالاتىنى جايلى بولجام جاساعان ەدىم. قاڭتار مەن اقپان ايلارىندا جيىرما مىڭنان اسا جەرلەستەرىمىز كورشى ەلدەن، ونىڭ ىشىندە ەكىجۇزگە جۋىق ستۋدەنت كورونوۆيرۋس ينفەكتسياسى ءورشىپ تۇرعان ۋحان قالاسىنان كەلدى. اۋرۋدىڭ كەلەسى وشاعى وڭتۇستىك كورەيادا وتىز مىڭعا جۋىق ازاماتتارىمىز جۇمىس ىستەۋگە جانە ت.ب. سەبەپتەرمەن بارعان ەكەن. كارانتيندىك جانە سانيتارلىق شارالاردى ساقتالۋ ناتيجەسىندە 8 ناۋرىزعا دەيىن ەلىمىزدە اۋرۋ جۇقتىرعان ادام بايقالماسا، 9-14 ارالىعىندا ءتورت ناۋقاس تىركەلدى، ونىڭ بىرەۋى الماتىعا يتاليادان، ۇشەۋى گەرمانيادان ورالعان، ءبارى ءوزىمىمىزدىڭ قانداستارىمىز. قازىر قر دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى 44 قازاقستاندىق كورونوۆيرۋسقا شالدىققانىن راستادى. عالامتوردا «نۇر-سۇلتان» قالاسى سوتىنىڭ توراعاسى گەرمانيادا جانە ءبىر وتانداسىمىز رۋمىنيادا وسى كەسەلدەن ەمدەلىپ جاتقانى جايلى اقپارات جاريالاندى.  

گەرمانيا مەن يتاليادان ءتورت وتانداسىمىزبەن ەكىجۇزگە جۋىق جولاۋشىلار  كەلگەنىن، ولار بىردەن كارانتيندىك وقشاۋعا الىنباعانىن ەسكەرسەك، كەسەلگە شالدىققاندار سانى كۇن سايىن كوبەيە بەرەتىنىنە كۇمان جوق. ماسەلەن 9 ناۋرىز كۇنى فرانكفۋرتتەن الماتىعا ۇشىپ كەلگەن ايدا كيم كورونوۆيرۋسقا شالدىققان ناۋقاس بار ەكەنىن بىلمەگەن، كۇيەۋىمەن تەك ەرتەڭىندە عانا جۇقپالى اۋرۋحاناعا جاتقىزىلىپتى، بورتتا 73 جولاۋشى بولعان. ءار پالاتادا التى ادامنان جاتقانىن، ءۇش ساعات سايىن دەنەنىڭ قىزۋىن ولشەپ، جازىپ وتىراتىنىن، قان مەن سىلەكەي تەكسەرىستەرىنىڭ ناتيجەسى ءتورت بەس تاۋلىكتەن كەيىن بەلگىلى بولاتىنىن جازىپتى. 19 ناۋرىزدا جاريالانعان دەرەكتەرگە سايكەس ەلىمىزدە كورونوۆيرۋسقا شالدىققاندار سانى 44-كە جەتىپتى. وسىعان بايلانىستى 19 ناۋرىزدان باستاپ وڭتۇستىك پەن سولتۇستىك استانالاردا كارانتين جاريالاندى.

كورونوۆيرۋستىڭ ەلىمىزدە كەڭ تارالىپ كەتۋىنە جول بەرمەۋ ءۇشىن مەملەكەت باسشىسى ارنايى قاۋلى قابىلداپ، سانيتارلىق گيگيەنالىق شارالار ىسكە اسىرىلۋدا. مەكتەپ وقۋشىلارى مەن جوعارعى وقۋ وقىندارى ستۋدەنتتەرى مەزگىلىنەن ەرتە دەمالىسقا جىبەرىلدى. كوپ ادامدار قاتىساتىن  حالىقارالىق جانە قوعامدىق شارالار دوعارىلدى نەمەسە شەكتەلدى. «اشىق الاڭ» توك شوۋى اياسىندا دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ جاۋاپتى قىزمەتكەرلەرى دياس احمەتشارىپ پەن ديناگۇل باياشەۆا جانە ت.ب. قاتىسۋىمەن قازاقستان تەلەارناسىندا بەس التى رەت سۇحبات جۇرگىزىلدى، كۇندەلىكتى جارنامالاردا ساقتىق شارالارى بىرنەشە رەت قايتالانىپ جاتىر. ولار: «قولىڭدى تاۋلىگىنە بىرنەشە رەت سابىنداپ جۋ، ارنايى قوسپالار نەمەسە سپيرتپەن زارارسىزداندىر، قول بەرىپ امانداسپا، تۇشكىرسەڭ اۋزىڭدى ورامالمەن جاپ، دەنەڭدى شىنىقتىر، اعزانىڭ دەرتكە بەرىكتىگىن نىعايتۋ ءۇشىن كوكونىستەر قولدان سياقتى جالپىلاما  شارالار. وعان قوسا: «جابايى اڭدار مەن قۇستاردان اۋلاق ءجۇر، تۇشكىرسەڭ اۋزىڭدى جەڭىڭمەن جاپ»، دەگەن سياقتى دا اقىلدار ايتىلۋدا. قالادا جابايى اڭ مەن قۇس قايدان بولسىن. 

تۇماۋ اۋرۋلارى نەگىزىنەن اۋا ارقىلى (ۆوزدۋشنو-كاپەلنايا ينفەكتسيا)  جۇعاتىندىقتان كوشەدە، قوعامدىق ورىنداردا، جولاۋشىلار تاسىمالدايتىن كولىكتەردە بەت پەردەمەن ءجۇرۋ ناسيحاتتالۋشى ەدى، كورونوۆيرۋسقا قارسى بۇل شاراعا كوڭىل اۋدارىلمادى. ونىڭ سەبەبى: الىپساتارلار حالىقتىڭ مۇقتاجدىعىن پايدالانىپ تابىسقا كەنەلۋ ءۇشىن ءدارىحانالاردا 20-25 تەڭگە تۇراتىن بەتپەردەلەردى 200-250 تەڭگەدەن ساتاتىن كورىنەدى. الماتىدا ولاردى تىگەتىن ءۇش ءتورت تسەح بار، بىراق، شيكىزاتتىڭ جوقتىعىنان ولار تۇرالاپ تۇرعان كورىنەدى. جاقىن ارادا قىتايدان ماتەريال كەلەدى دەپ ۇمىتتەنۋدە. شىمكەنتتەن «نۇر-سۇلتانعا» بەتپەردەنىڭ ءجۇز مىڭ داناسى جىبەرىلمەك. حالىق سانى ءبىر ميلليونعا تاقاعان مەگاپوليسكە ول نە بولسىن. ونىڭ ۇستىنە ءتورت-بەس ساعات پايدالانعاننان كەيىن ونى اۋىستىرىپ وتىرۋ كەرەك، دەپ دارىگەر كەڭەس بەرىپ جاتىر. پاۆلوداردا تاۋلىگىنە 500 مىڭداي بەتپەردە شىعارعا مۇمكىندىك بار ەكەن. 

كورونوۆيرۋستىڭ تارالۋىن شەكتەۋ ءۇشىن قوعامدىق سانيتارلىق-گيگەنيكالىق شارا رەتىندە كولىكتەردى زارارسىزداندىرۋ كەڭىنەن قولدانىلىپ جاتىر. بىراق  مولشەرى وتە ۇساق، جوعارعى تەمپەراتۋرا مەن حيميكاتتارعا بەرىك ۆيرۋس  ينفەكتسياسىن ول جويىپ جىبەرەتىنىنە سەنۋ قيىن. كوپ نارسەگە نەمقۇرايلى قارايتىن ءبىزدىڭ وتانداستار تازالىق پەن گيگيەنانى جوعارى دارەجەدە ساقتايتىن، نۇسقاۋلاردى بۇلجىتپاي ورىندايتىن اسا ۇقىپتى، ىجداحاتتى نەمىس حالقىنان اسا الماس.

ەلىمىزدە جاڭا تارالا باستاعان كورونوۆيرۋس ناۋرىز بەن ساۋىردە ورىستەپ، ماۋسىم ايىنا دەيىن سوزىلۋى مۇمكىن. نەگىزىنەن بۇل اۋرۋعا وتىز جاستان اسقان، سوزىلمالى ناۋقاستان اعزاسىنىڭ بەرىكتىگى تومەندەگەن ادامدار جيىرەك شالدىعادى ەكەن. يتاليادا ودان قايتىس بولعانداردىڭ كوپشىلىگى 65-تەن اسقاندار. شەتەل عالىمدارىنىڭ جيناقتاعان مالىمەتتەرىنە قاراعاندا بۇل دەرتكە ون جاسقا دەيىنگى بالالاردىڭ شالدىعۋى 0,5,  11-17 جاستاعىلاردىكى 1 پايىزدان اسپايتىن كورىنەدى.

Covid 19 اقش عالىمدارى قولدان جاساعان اۋرۋ قوزدىرعىشى، ۋحان قالاسىنداعى اسا قاتەرلى ميكرواعزالارمەن اينالىساتىن ۆيرۋسولوگيالىق زەرتحانادان تارالعان دەگەن بولجام بار. وسىدان بەس-التى جىلداي بۇرىن اتالعان مەملەكەتتىڭ قارجىلاندىرۋىمەن الماتى قالاسىنىڭ شەتىندە جىلىقاندىلاردىڭ اسا قاتەرلى دەرتتەرىن قوزدىراتىن ميكرواعزالار كوللەكتسياسىن ساقتايتىن زەرتحانا اشىلعان. قىتاي عالىمدارى بۇل اۋرۋعا قارسى ۆاكتسينا شىعارعان بولۋ كەرەك، رەسەي ۆيرۋسولوگتارى دا ماقساتقا جەتۋگە جاقىن، بىراق سىناق جۇرگىزۋگە ۆيرۋستىڭ قاجەت شتامىن اسپان ەلىنەن الا الماي وتىرعان كورىنەدى. اشىق الاڭ توك شوۋىندا دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ وكىلى كورونوۆيرۋسقا قارسى ۆاكتسينا شىعارۋعا جوق دەگەندە ەكى ءۇش جىل كەرەك دەدى. 

ون توعىزىنشى عاسىر مەن جيىرماسىنشى عاسىردىڭ باس كەزىندە وبا،  بەزگەك، سۇزەك، وكپە اۋرۋى (تۇبىركۋلەز) جانە ت.ب. جۇقپالى ىندەتتەردەن ميلليونداعان ادامدار قىرىلعانىن; ەلىمىزدە جول اپاتىنىڭ وزىنەن جىلىنا ەكى-ءۇش مىڭنان اسا ادام قايتىس بولاتىنىن ەسكەرسەك، بۇگىنگى تاڭدا اسا دۇرلىگەتىندەي ەشتەمە جوق سياقتى. بىراق، كورونوۆيرۋس دۇنيەجۇزىنىڭ ەكونوميكاسىنا كەرى اسەرىن تيگىزىپ وتىر. قالىپتى حالىقارالىق قاتىناستار دوعارىلىپ، ءبىرتالاي مەملەكەتتەر شەكارالارىن جابۋدا، وندىرىستەر توقىراۋدا. وسىنىڭ سالدارى  جانە مۇناي باعاسىنىڭ اياق استىنان تومەندەۋىنەن ءبىراز ەلدەردىڭ ۇلتتىق ۆاليۋتاسى قۇلدىراپ، قازاقستاندا ءبىر اقش دوللارى 400-440 تەڭگەگە دەيىن كوتەرىلدى. جولاۋشىلار تاسىمالدايتىن كومپانيالاردىڭ، تۋريستەر قابىلدايتىن قوناقۇيلەر مەن ولار تاماقتاناتىن ءدامحانالاردىڭ، ساۋدا ورىندارىنىڭ، اسىرەسە قىتايدان جەڭىل ونەركاسىپ تاۋارلارى، كيىم-كەشەك ساتاتىن كاسىپكەرلەردىڭ جۇمىستارى توقىراۋدا. ولاردى قولداۋ ماقساتىندا مەملەكەت بيۋدجەتىنەن 300 ملرد. تەڭگە قارجى ءبولىنىپ وتىر. تامىر تانىستىق پەن سىبايلاس جەمقورلىققا جول بەرمەي سول قاراجاتتى شاعىن جانە ورتاشا كاسىپكەرلەردىە قولداۋ ماقساتىندا ءتيىمدى پايدالانۋ قاجەت. يتاليادا كورونوۆيرۋستىڭ تارالۋىنان ۇرەيلەنگەن حالىق ازىق -تۇلىك دۇكەندەرىنىڭ سورەلەرىن بوساتقان كورىنەدى. ەلىمىزدە دە وسىنداي جاعداي ورىن الماس ءۇشىن اۋىلشارۋاشىلىق مينيسترلىگىنىڭ وكىلى بەس التى ايعا جەتەتىن ازىق تۇلىك قورى بار ەكەنىن رەسمي مالىمدەدى. Covid 19 بەن ەكونوميكالىق داعدارىستى جەڭۋ ءۇشىن بوستان-بوسقا ۇرەيلەنىپ دۇرلىكپەي، حالقىمىز ءتارتىپ پەن سابىرلىق ساقتاعانى ءجون

مۇرات قويشىباەۆ

Abai.kz