كوپەن كوپتىڭ ادامى

جالعاندا جالعىز ەر بار كوپەن دەگەن،
ادام جوق مۇنىڭ ءسوزىن كوتەرمەگەن.
باسىن كەسىپ الامىن بىرەۋ ايتسا،
كوپەنى وسپانحاننىڭ بوتەن دەگەن.
باتا بەرىپ اۋزىنا تۇكىرگەنمىن،
سودان كەيىن كوپەنىم جوتەلمەگەن...

«كوزى شەگىر كوز شاكىرتىمە»، دەگەن ساتيرانىڭ پاديشاسى وسپانحان اۋباكىروۆ 1985 جىلى. ءارى قاراي كەتتىك:

كىم بىلمەيدى امىربەكوۆ كوپەندى،
ازىلىمەن تانىتادى اكەڭدى.
ءبىر قاراساڭ - الدار كوسە اتاسىنداي پىپ-پىسىق.
ءبىر قاراساڭ - قوجاناسىر اتاسىنداي «اپەندى»
كىم بىلمەيدى امىربەكوۆ كوپەندى،
كۇلكىسىمكەن تانىتادى .. كوكەڭدى...
شىعاردىڭ با-
«ءسىز» دەپ ءجۇرىپ كىپ-كىشكەتاي قاتەسىن،
شىعارادى-
«ىزدەپ ءجۇرىپ» سەنىڭ ۇلكەن قاتەڭدى؟»، - دەگەن ساتيرانىڭ ساڭلاعى ءابدىراشتىڭ  جاراسقانى 1992 جىلى. ءارى قاراي كەتتىك:

جاقسىمەن دە جۇعىسقان،
جامانمەن دە ۇعىسقان.
«تاز ەمەس قوي» دەسەڭ دە،
تازشامەنەن تۋىسقان.
قاسقىرمەن دە ۇلىسقان،
جولبارىسپەن جۇعىسقان.
ءبىر جامانى - بۇل كوپەن.
مەنىمەن دە تۋىسقان!»، - دەگەن، پوەزيانىڭ پاديشاسى قادىر مىرزا ءالي 2007 جىلى. ءارى قاراي كەتتىك:

كۇلەسىڭ كەپ،
كۇلكىگە ءبىر تويمايسىڭ،
قانشا تاياق جەدىڭ،
نەگە قويمايسىڭ؟
اجالىڭا اسىق بولعان قارعاداي،
اسپانداعى بۇركىتتەرمەن وينايسىڭ!»، - دەگەن ايتىستىڭ باپكەرى، اقىن ءجۇرسىن ەرمان. ءارى قاراي كەتتىك:

«كوپەن قازاق قالجىڭباستارىنىڭ ىشىندەگى قاساپشىسى. كىمدى «باۋىزداسا» دا، نەنى پارشالاسا دا جانىن اۋىرتپاي «جانىن» الا بىلەدى. قاساپشى بولۋ دا حاس شەبەردەن كەم ونەر ەمەس. كوپەن شىن ساتيريك، شىن سۋرەتكەر»، - دەگەن  تانىمال اكتەر تۇڭعىشباي ءال-تارازي. ءارى قاراي تاعى:

«كوپەن امىربەكوۆ دەسەڭىز جۇرتتىڭ ءبارى بىلەدى. نەگە دەسەڭىز، بۇل اۋزىن اشسا اۋزىنان شوق تۇسەدى. ول شوق، ادامدى كۇيدىرمەيدى، كۇلدىرەدى. ونىڭ ءوزى ۇلكەن ونەر. جىرتىلعان كوڭىلدى جامايدى، مۇڭايعان كوزدى جادىراتادى. ءتىپتى قيىن-قىستاۋ كەزەڭنىڭ وزىندە دە ەلگە قۋات بەرەدى. ءوزى ءوتىمدى، ءسوزى جالىندى. ءاربىر ءسوزىنىڭ سالماعى بار. ەگەر دە وسىنداي ازاماتتار كوپ بولسا ءبىزدىڭ حالىقتىڭ باقىتى»، - دەگەن اتاقتى جازۋشى شەرحان مۇرتازا.

«ءبىر ءوزى ءبىر تەاترعا اينالعان كوپەن ول تەك ساتيريك، اقىن عانا ەمەس، ءوزىنىڭ جازعاندارىن ءوزى ورىنداۋشى پەتروسيانىمىز...»، - دەگەن قوعام قايراتكەرى مۇحتار قۇل-مۇحاممەد.

ەڭ باستىلارىن عانا ىرىكتەدىم. كوپەن تۋرالى ايتىلعانداردى جيناقتاپ باستىرسا 2-3 توم كىتاپ. ءارى قاراي ايتپايمىن. توقتايمىن. «مەن دوكەيمىن» دەگەن اتاقتى اقىن-جازۋشىلاردىڭ، «مەن كۇشتىمىن» دەگەن ساياساتكەرلەردىڭ، «مەن تانىمالمىن» دەگەن ونەر ادامدارىنىڭ كوپەنگە بەرگەن باعاسى ت-ۋ-ۋ  اناۋ جاقتا، اسپاندا، وتە جوعارى. سول ايتقانداردىڭ بارلىعىنىڭ كەلتىرەتىن ءتۇيىنى قانداي؟ ءبارى دە ءبىرىنىڭ اۋزىنا ءبىرى تۇكىرىپ قويعانداي: «كوپەن تۇرىنە قاراساڭ اڭقاۋ، الدانعىش بالا سياقتى. ال ىسىنە قاراساڭ دانا سياقتى. ول ەلدىڭ ءجايىن ءوز جايىنەن بۇرىن ويلايدى. ءوز قامىن بىلاي قويىپ، وزگەنىڭ  قامىن كوبىرەك جەيدى» دەگەنمەن قورىتىندى جاسايدى. بۇل ايتىلعاندارعا 300 پروتسەنت (پايىز دەگىم كەلمەيدى، پوچەمۋ تو) قوسىلام جانە قول كوتەرىپ كەلىسەم.

كەلىسەتىنىم - كوپەندى سوناۋ  ءتۇبىت مۇرت ستۋدەنت كەزىنەن جاقسى بىلەم. ەشكىممەن قاقاڭ سوقاڭى جوق، تىنىش جۇرەتىن. ءسويتىپ ءجۇرىپ ستۋدەنت كەزىندە-اق، تانىمال بولدى. ۋىتتى ساتيراسى «لەنينشىل جاس» گازەتىنىڭ بەتىن بەرمەيتىن. سوڭعى كۋرستا ونىڭ «اتى جوق كىتاپ» اتتى ساتيرالىق جيناعى شىققان. ءوي، سونداعى ءبىر ءبىزدىڭ كۋرستىڭ قىز-جىگىتتەرىنىڭ دۇرىلدەگەنىن ايت. قولدا كوپەننىڭ  جۇقا كىتابى. ءبارىمىز بىرىمىزدەن ءبىرىمىز تارتىپ الىپ، بەتىنە ۇڭىلەمىز. قاعازىن پاراقتايمىز. كۋرستاسىمىز، كىشكەنتاي قىز ماريام تاناشەۆا بۇل كىتاپقا دارداي ەتىپ «لەنينشىل جاسقا» رەتسەنزيا جازدى. ماريام دا مىقتى. الدىندا ساباق بەرگەن كۋرستاستاردىڭ بىرەۋى كىتاپ شىعارىپ، بىرەۋى وعان رەتسەنزيا جازعانىنا تەمىربەك قوجاكەەۆ ريزا بولعان. مىنە، سول كەزدەن باستاپ-اق،  ءوز باسىم كوپەكەڭدى ۇلكەن دارەجەدە قۇرمەتتەيمىن.

قازگۋ-ءدى بىتىردىك. جان-جاققا تارادىق. كوپەنىمىز تۋ قيىرشىعىستاعى ۆلاديۆوستوك قالاسىندا ەكى جىلدىق اسكەري-پارتيا مەكتەبىنە كەتتى. وقۋعا كەتتى مە، جوق اسكەري بورىشىن وتەۋگە كەتتى مە، ول جاعىن بىلمەيمىن. بىلەتىنىم: سول جەردە يتتەردى ۇيرەتەتىن ءبولىمنىڭ جاۋىنگەرلەرىمەن كەلىسىپ، ءبىر يتپەن قۇشاقتاسىپ سۋرەتكە تۇسكەن. نەگە تۇسكەنى تاعى بەلگىسىز. سول يتپەن قۇشاقتاسقان سۋرەتتى شىمكەنتتەگى ماريامعا سالادى. سۋرەتتىڭ استىنا «ماريام، مىناۋ مەنىڭ سەنەن كەيىنگى ەڭ جاقىن دوسىم. ءوزى ۇرعاشى...»، دەگەن. كوپەننەن حات العان ماريام بۇعان نە كۇلەرىن، نە اشۋلانارىن بىلمەي: «ءاپ، بالەم، كوپەن، ءبىر كەلەرسىڭ، سوسىن كورسەتەرمىن ساعان»، دەپتى. سول يتپەن ەكى جىل وتكەن سوڭ ارەڭ قوشتاسىپ ەلگە ورالدى-اۋ، كوپەكەڭ. العان شەنى مىقتى.  ول جاقتا دا تىنىش جۇرمەي كومانديرلەردىڭ ىشەك سىلەسىن قاتىرىپ، كوجەسىن قاقالدىرىپ، ءجوندى ىشكىزبەگەن عوي. كۇلكىنى، ءازىلدى ورىس جۇرتى بىزدەن دە ارتىق جاقسى كورەدى ەمەس پە. كوپەندى قيماي-قيماي شىعارىپ سالعان.

كوپەكەڭ كەلە سالا ساياسي ساتيرالىق «ارا» جۋرنالىنىڭ ءبولىم مەڭگەرۋشىسى، جاۋاپتى حاتشى، سوسىن باس رەداكتورى بولادى. بۇل باس رەداكتورلىعىنىڭ لاۋازىمى بولەك تاقىرىپ. قىزىعى مەن شىجىعى قاتار بولعان. وسپانحان كوكەسىنىڭ اۋزىنا تۇكىرگەنىن كورسەتكەن كوپەن شەندى، شەكپەندىلەردى اياماي ساتيرالىق ساداققا ىلە بەرگەن، تۇيرەي بەرگەن. «قويساي، بايقاساي», دەگەندى كوزگە ىلمەگەن. بيلىكتەگى شەن-شەكپەندىلەر كوپەننەن قۇتىلۋ ءۇشىن پالەنباي جىل تاريحى بار «ارا» جۋرنالىن جاۋىپ تاستاعان. سودان سول جۋرنال ءالى جابىق. وعان قىسىلعان كوپەكەڭ جوق. سول ۋاقىتتاردا «قىمىزحانا»، «تاماشا» ءازىل-وسپاق، ويىن-ساۋىق وتاۋلارى اشىلىپ دۇرىلدەپ تۇرعان كەز. سوعان ەڭ بەلسەندى اۆتور بولىپ، ساتيرالارى قويىلىمدا جارقىرادى. كەيىن ءوزى «كوپەن كەلە جاتىر..»، پاروديالىق ءازىل-سىقاق تەاترىن اشتى.  شوتا-امان ۋاليحاندى، زامانبەك نۇرقادىلوۆتى، ولجاس سۇلەيمەنوۆتى، شەرحان مۇرتازانى، مۇحتار شاحانوۆتى، روزا باعلانوۆانى، روزا رىمباەۆانى، ماقپال ءجۇنىسوۆانى، تۇڭعىشباي ءال تارازيدى پاروديالادى. پاروديانى دا تۇسىنەتىندەرى، تۇسىنبەيتىندەرى بار. كوپەكەڭە «سەنىكى ءجون»، دەي قويعاندارى  مۇندا دا شامالى.

كوپەن مۇنىڭ الدىندا 1978 جىلى ماسكەۋدە، 1980 جىلى تاشكەنتتە وتكەن بۇكىلوداقتىق جاس سىقاقشىلار فەستيۆالىنە قاتىسىپ، باسقا ۇلتتىڭ ەل-جۇرتىنا دا تانىمال بولا باستاعان. ونىڭ «پراۆدا» باسپاسىنان شىققان  «نادەيسيا ي جدي»، «كروحوتنىە زۆەزدى»، اتتى ورىس تىلىندەگى ۇجىمدىق جيناقتارعا ەنگەن ءازىل-سىقاقتارى ءتاپ-ءتاۋىر دۇنيە ەكەن، دەپ ورىس ساتيريكتەرى جوعارى باعالاپ، لاۋرەات اتانعان.

كوپەندە دامىل جوق. ىلعي ءىس ساپاردا جۇرەدى. بۇكىل قازاقستان وبلىستارىندا ەڭ كەمى ءۇش-تورتتەن بولعان شىعار. مەن تورعاي وبلىسىنىڭ ورتالىعى ارقالىقتا جۇرگەندە سول قالاعا كەلدى. كەزدەستىك. استاناعا قونىس اۋداردىم. مۇندا كەزدەستىك. سوندىقتان با، باسقا كۋرستاستارمەن سالىستىرعاندا  كوپەندى جيىرەك كورىپ، كەزدەستىرەم. وعان ارينە، قۋانىپ قالام. كۋرستا ەكەۋمىز ءبىر توپتا وقىدىق. ەكەۋمىز دە ساتيرا تاقىرىبىنان تەمىربەك قوجاكەەۆتەن ديپلوم جۇمىسىن الىپ، ەكەۋمىز دە «بەسكە» قورعادىق. الگى كوپ جۋرناليستەر «شەرحاننىڭ شينەلىنەن شىقتىق»، دەگەندەي، كوپەن ەكەۋمىز دە قوجاكەەۆتىڭ قوڭىر كۇپىسىنەن شىقتىق. قىزدىڭ ساتيراسى قىرسىق بولادى- اۋ، مەن ساتيرا تاقىرىبىندا كەيدە قىلاڭ ەتىپ، قىلت ەتىپ، كەيدە سىلاڭ ەتىپ، سىلت ەتىپ  كورىنەم دە، اراسىندا جوق بوپ كەتەم. كوپەن بولسا باسقا تۇلعا عوي. ءوزىمدى ونىمەن سالىستىرا المايمىن. كوپەن ءجاي-كۇيىمنىڭ ءبارىن اڭعارعىش. «وسى قىز تانىلا بەرسىنشى دەي مە، «ارادا» جۇرگەندە ساتيرامدى ۇزبەي جاريالاپ، مەنى جارقىراتىپ كورسەتۋدان تانبادى. «قازاق ادەبيەتى» گازەتىنىڭ ساتيرالىق بۇرىشىن باسقارعاندا دا قاتاردان قالدىرعان جوق. تەلەارنادا كوپەننىڭ باسقارۋىمەن بۇرىن ومىردەن وتكەن تانىمال تۇلعالاردى ەسكە الاتىن «كوزكورگەن» اتتى ارنايى حابار جۇرگىزدى. «ءورىس، ساتيريك اعالارىڭدى بىلەسىڭ عوي، سولار تۋرالى ەستەلىك ايتىپ بەر»، دەپ، وعان دا شاقىردى. ايتەۋىر، تىرناقتاي مۇمكىندىگى بولسا، تىنىم بەرمەي تانىمدىق حابارعا قاتىسۋىما، ساتيرالىق باسىلىمداردا كورىنۋىمە ىلعي دا سۇيرەلەپ، العا تارتىپ جۇرگەنى. مىنە، وسىنداي ورتالاردا «مىنا قىز كىم؟»، دەپ مەنى ىممەن سۇرايتىندارعا كوپەن: «بۇل قىز كۇشتى ساتيريك قوي. مەنىڭ كۋرستاسىم. قوجاكەەۆتەن ەكەۋمىز ساتيرادان ديپلوم قورعادىق. مەن «تورتكە»، ءورىس «بەسكە» قورعاپ شىققان قىز»، دەيدى. ۇنەمى وسى سوزىنەن جاڭىلمايدى جانە. اتاعى جەر جارعان كوپەن ءوزىن ادەيى تومەنىرەك، مەنى جوعارىراق قويادى. «ەكەۋمىز دە «بەسكە» قورعاپ ەدىك»، دەسە، مارتەبەم ونشا بايقالماي قالۋى مۇمكىن عوي. سونى  تەرەڭىرەك بىلەتىن كوپەن، مەنى بىلمەيتىندەرگە ادەيى ايتادى. ونداعىسى مەنى كوتەرۋ، مەنى بيىكتەتۋ. قالاي ريزا بولمايسىڭ كۋرستاسىڭا، قالاي سۇيسىنبەيسىڭ!

كوپەن ماقتاۋىمدى كەلتىرىپ تۇرعان سوڭ تانىماي تۇرعاندار ماعان باسقاشا كوزقاراسپەن، باستارىن ءيىپ، قۇرمەتپەن قاراي باستايدى. كەيدە بۇعان قىسىلام. قىسىلسام دا توبەم كوككە كوتەرىلىپ قالاتىنى انىق. نەمەسە: «ەي، بۇل قىز ءوزى جازبايدى، جازسا بار عوي اناۋ-مىناۋ ساتيريكتەرىڭ جولدا قالىپ قويايىن دەپ تۇر»، دەپ قوسىمشالاپ قوياتىنى تاعى بار. مىنە، كوپەننىڭ جۇرت دەگەندەگى جۇرەگى، كورسەتكەن ءىلتيپاتى، قۇرمەتى مەن جاقسىلىعى. ءسوز ەتپەگىم نەگىزى بۇل ەمەس.

كوپەن كوركەم مىنەزدى جىگىت. كىم مەنەن «كوركەم مىنەزدى جىگىت قانداي؟»، دەپ سۇراسا مەن كوپەندى كورسەتەر ەدىم. ەندى جاريالاپ وتىرمىن. ول قاراپايىم. كەۋدە كوتەرۋ دەگەن جوق. بۇكىل ادامدارمەن تەڭ دارەجەدە سويلەسەدى. ولاردى تىڭداي بىلەدى. ءوزىن دە ولارعا تىڭداتا بىلەدى. ەر، ايەل، قىز-كەلىنشەك، قاريا، قارت، بوزبالا، جىگىت اعاسى ءبارى-بارىمەن ءتىل تابىسقىش. ءوزىنىڭ اتاق، داڭقى، دارەجەسىنە قاراماي ەلپىلدەپ سالەمدەسىپ، ءحالىن سۇراپ كەز كەلگەن ورتاعا سىناداي كىرىپ كەتە بەرەدى. جانە كىممەن سويلەسسە دە ورتاق تاقىرىپتى كەۋلەتىپ، جانداندىرىپ، الدەندىرىپ، تۇرلەندىرىپ، تۇلەتىن جىبەرۋگە شەبەر-اق.  كەيدە وسىعان تاڭ قالىپ باسىمدى شايقايمىن.

كوپەن ەرەكشە فەنومەن. بىرەۋگە كومەك بەرۋگە جانى قۇشتار. سودان ول جانىنا ءلاززات الادى. قازاقستاننىڭ بارلىق ولكەسىنە ءىس ساپارلاپ جۇرگەندە  سوندا تۇراتىن، نە جۇمىس ىستەيتىن كۋرستاستاردىڭ جاعدايىن ءبىلىپ، كومەك قاجەت بولسا جاردەم بەرۋگە ءوزىنىڭ بار بەدەلىن جۇمسايدى. كوپەندى  كۇتىپ جۇرگەن جەرگىلىكتى  اكىم-قارالار ايانسىن با، كوپەننىڭ ءبىر اۋىز ءسوزىن جەرگە قالدىرماي ءوتىنىشتى تابان استىندا ورىنداپ بەرەدى. مىنە، ازاماتتىق! باسقا جۇرتتاردى  اتاماي-اق ءوزىمىزدىڭ ارامىزدان –اق مىسال كەلتىرەيىكشى. كۋرستاستارىمىز ايكورگەن، سەيىتباي، مارقۇم قوناي، ماريام، تاعى كىم ەدى ۇمىتتىم... ءبارىنىڭ كەيبىر وتباسىلىق جاعدايلارىنا كوپەننىڭ تىكەلەي كومەگى تيگەنى بار.

مەن ءبىر كۇنى كوپەنگە:.

- كوپەكە، پالەنشە ساعان «يتتىك» جاساعان. مەن بىلەم. بىراق، سەن سوعان قاراماستان وعان ۇنەمى جاقسىلىق جاساپ جۇرەسىڭ. نەگە؟، - دەي بەرگەندە ءسوزىمدى ءبولىپ:

- جاماندىققا جاقسىلىق جاساۋدى ءتاڭىرىمىز دە قولداعان.. وعان ادەيى جاقسىلىق جاساي بەرەم. قولىمدا تۇرعان سوڭ ايانايىن با. مۇمكىن ءبىر كۇنى ءوزى تۇسىنەر، سوسىن ۇيالار، ال ۇيالماسا ءوزى ءبىلسىن!، - دەدى. ول وسى پىكىرىنەن ءالى وزگەرمەي كەلەدى.

قازىر جاس سىقاقشىلار تەاترى كوبەيدى. ساحنادا تەز بەدەل الىپ كەتۋى ءۇشىن ولار كەيدە كوپەندى شاقىرادى. ۋاقىت تاۋىپ وعان كوپەكەڭ بارادى. پىكىرىن ايتادى. حالىق كوپەننىڭ توبەسىن كورگەن سوڭ الگى تەاتردىڭ ارتىستەرىنە دە، كوپەنگە دە ريزا بولىپ قايتادى. مۇنىڭ سىرتىندا نەبىر ونەر سالاسى بويىنشا وتكىزىلەتىن ءتۇرلى كونكۋرس-بايقاۋلارعا قازىلار القاسىنىڭ توراعاسى، كەيدە قاتارداعى تورەشىلىگىنە كوپەن مىندەتتى تۇردە شاقىرىلادى. قاتىسادى. سوندا سايىسقا تۇسكەندەردىڭ السىزدەۋ جاعىنا دا قوسىمشا بال قويىپ، جوعارى شىعىپ كەتۋىنە قولداۋ كورسەتىپ وتىرادى.

ءبىر كۇنى كوپەكەڭ كۋرستاستار چاتىنا (جەلىدەگى توپ - رەد.) «جايدارمان» ءازىل-سىقاق وتاۋىندا وتىرعانىن ايتىپ، ارتىنشا ءبىر توپ قىزدارمەن تۇسكەن سۋرەتىن سالىپ جىبەرىپتى. ورىمدەي ادەمى قىزدار قىپ-قىزىل كيىنىپ الىپتى. ورتاسىندا كوڭىلى شاتتانعان كوپەنىمىز. «ءبىزدىڭ كۋرستاعى جەتپىستى القىمداعان، ودان ءارى اسقان جىگىتتەردىڭ، كوپەكەڭنىڭ بۇل تۇرىسىنا ىشتەرى ورتەنىپ، قىزىعا دا، قىزعانا دا قاراپ وتىر-اۋ»،- دەپ مەن كوپەنگە:

سەنسىڭ بە، كوپەن، راسىندا،
قىپ-قىزىل قىزدار قاسىڭدا.
ءدال وسىنداي «جايدارمان»،
بولمادى-اۋ، شىركىن جاسىڭدا.
جۇرە بەر جۇيرىك كوپەن-اي،
ەمەسسىڭ بىزگە بوتەن-اي،
قىزداردان قىزىپ قۋات ال،
بۇل ۋاقىت تا وتەدى-اي..
قۇرداستار ءجۇر-اۋ قىزىعىپ،
تۇرعاندا قىزدار ءتىزىلىپ.
قىزىل گۇلدەي قىزدارعا
ويلارى تۇر-اۋ بۇزىلىپ؟..- دەپ ءبىر  اۋىز ولەڭ جولدامايمىن با... ماقساتىم، ساتيريكتى ازىلمەن قاجاۋ، سويلەتۋ عوي. وعان قىسىلار كوپەكەڭ بار ما، لەزدە  ماعان: «ءورىس، ولەڭىڭ تاماشا ەكەن. «جايدارماننان» جاڭا شىقتىم. العاشقى شۋماعىنا مىنا ءسوزدى تىركەپ جىبەر:

جەتپىسكە كەلگەن شاعىڭدا،
جەتەڭدە تۇرار ءجۇز ءۇمىت،
باياعىداي قارايسىڭ،
ءبىر تامشىداي ءۇزىلىپ.
جانارداعى ءسوزىڭدى
تۇرادى ىشتەي قىز ۇعىپ.
قالقاتايمەن قوشتاسىپ،
قايتاسىڭ ۇيگە سىزىلىپ،
تاڭدا تارقار ءسات قايدا،
جاتاسىڭ-اۋ كىجىنىپ!...»، - دەپتى، مەنىڭ ايتا الماعانىمدى اۋزىما سالىپ. بۇعان نە دەرسىڭ؟ سوندا «جايدارمان» قىزدارىمەن بىرگە بولىپ، ۇيگە قايتىپ بارا جاتقان ۋاقىتى تۇنگى ساعات 12-ءنىڭ شاماسى. «تاڭعا دەيىن بولمادىم-اۋ»، دەگەن وكىنىشىن بىلدىرگەنىنە كۇلەسىڭ. مىنە، ءبىزدىڭ كوپەكەڭنىڭ ءازىل-سىقاق وتاۋلارىمەن ارالاسى، جۇمىسى. بۇل دا وڭاي شارۋا ەمەس.

كوپەننىڭ بىلمەيتىنى جوق. قۇداي-اۋ، ءبارىن ەسىنە ۇستاعىش، ساقتاعىش. «پالەن جىلى پالەنشەكەڭ بىلاي دەگەن. سوندا تۇگەنشەكەڭ وعان بىلاي دەگەن»، دەپ اتاقتى ادامداردىڭ ءوزارا قىزۋ ديالوگتارىنان سىر شەرتىپ وتىرادى.

تالايدىڭ مەرەيتويىن تويلاپ، شىعارماشىلىق كەشىن ۇيىمداستىرىپ، ءسوزىن سويلەپ، ارناۋ ءازىل جىرىمەن ارعىماقشا شاۋىپ جۇرگەن كوپەكەڭ دە بيىل كوكتەمدە جەتى بەلەسكە جەتىپ قالىپتى-اۋ! كوپەننىڭ 50 جاس، ودان سوڭ 60 جاس مەرەيتويىندا كۇتتىم. نەنى؟ قۇداي-اۋ، «قازاقستاننىڭ وسپانحاننان كەيىنگى كوزگە تۇسەر، ءازىل-سىقاقتىڭ پاديشاسى كوپەن امىربەككە، جالپى قازاق ساتيريكتەرىنە  قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك سىيلىعى نەگە بەرىلمەسكە؟!» دەپ. سول ون جىل بۇرىن ويىما كەلگەن ورالىمدى ويلار، اق تىلەگىم ءبىر-ەكى اۋىز جىر بولعان. وسى ولەڭدى تاعى ءبىر قايتالاۋدىڭ قازىر دە ءجونى بار سياقتى.

باعالانار ما ساتيرا 

ورىستار ءجيى جىلاپ، ءجيى كۇلسىن،
ءبىر-ءبىرىن سۇيەر بولسا ءسۇيۋى شىن.
باعالاپ ساتيراسىن سارى التىنداي
ولەدى پەتروۆى مەن ءيليفى ءۇشىن.

تۇرىكتىڭ ءازيز بەيى نەسينىن ايت،
تانىلعان جارتى الەمگە ەسىمىن ايت.
«ءاز ءازيز پاديشاسى ءازىلدىڭ» دەپ
تەربەتكەن تۋعان ەلى بەسىگىن ايت.

كوپەن - بەي ەمەس ەدى وسال ادام،
كۇلكىدەن ەزۋ شىركىن بوساماعان.
ساداعى بار ءتىلىنىڭ، وعى باردەپ
كوپەنگە مارتەبەنى جاساماعان.

تالاي جىن جىم بولىپ ەد «اراداعى»،
تالاي سۇم قۇم بولىپ ەد دالاداعى.
ىم مەن جىم، قۋ مەنەن سۇم بىرىگىپ اپ  ،
كوپەنگە وڭ كوزبەنەن قارامادى.

كۋرستاس، قايران مەنىڭ كوپەنىم-اي،
قىرتىستى تەگىستەيتىن وتەگىم-اي،
نەسيننەن نەڭ كەم ەدى، باعالاسا
مەملەكەتتىك سىيلىققا كوتەرىپ-اي؟!

ءورىس  ياشۇكىرقىزى،

قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى، اقىن.

Abai.kz