كۇن ساسكەدەن اۋعاندا پرەزيدەنت ۇشاعى قورقىت اتا اتىنداعى اۋەجايعا قوندى. ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ ءوزى «الاشتىڭ اناسى» اتاعان سىر وڭىرىنە ارنايى جۇمىس ساپارىمەن كەلدى. ۇلت كوشباسشىسىنىڭ ساپارى «باتىس ەۋروپا - باتىس قىتاي» حالىقارالىق كولىك ءدالىزى جوباسى بويىنشا ايماق اۋماعىندا اتقارىلىپ جاتقان جۇمىستارمەن تانىسۋدان باستالدى. كولىك جانە كوممۋنيكاتسيا ءمينيسترى بەرىك كاماليەۆ مەملەكەت باسشىسىنا «عاسىر جوباسى» اياسىندا قولعا الىنعان ىرگەلى شارۋالاردى بايان ەتتى.

«باتىس ەۋروپا - باتىس قىتاي» حالىقارالىق ترانزيتتىك ءدالىزى جوباسى قىزىلوردا وب­لى­سى بويىنشا 15 ۋچاسكەگە ءبولىن­گەن. جولدىڭ ۇزاقتىعى  812 شا­قى­رىمدى قۇرايدى. 15 ۋچاسكەدە 5 باس مەردىگەر كومپانيا جۇمىس ىستەپ جاتىر. ولار: «ساليني» اق (يتاليا), «اككورد وكان» بك (ازەربايجان-تۇركيا), «يمپرەزا» اق (يتاليا), «توديني» اق (يتاليا), «ازەركورپۋ» اق (ازەر­بايجان). جوبا بويىنشا بيىل 79 ميلليارد تەڭگەنىڭ جۇمىسىن جۇزەگە اسىرۋ جانە 500 شاقىرىم جول سالۋ جوسپارلانىپ وتىر. جۇ­مىس ەكپىنىنە قاراعاندا، مەجەنىڭ  ورىندالاتىنى ايقىن بايقالادى. بۇگىندە جول بويىندا 16 مىڭنان اسا ادام جۇمىس جاساپ جاتىر. ودان بولەك 3 مىڭداي جول-قۇرى­لىس تەحنيكالارى جۇمىلدىرىل­عان. سونىمەن قاتار 18 اسفالت-بەتون، 6 تسەمەنت-بەتون زاۋىتتارى، 13 تاس ۇنتاقتاۋ قوندىرعىلارى كۇن-ءتۇن دەمەي جۇمىس ىستەۋدە.

كۇن ساسكەدەن اۋعاندا پرەزيدەنت ۇشاعى قورقىت اتا اتىنداعى اۋەجايعا قوندى. ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ ءوزى «الاشتىڭ اناسى» اتاعان سىر وڭىرىنە ارنايى جۇمىس ساپارىمەن كەلدى. ۇلت كوشباسشىسىنىڭ ساپارى «باتىس ەۋروپا - باتىس قىتاي» حالىقارالىق كولىك ءدالىزى جوباسى بويىنشا ايماق اۋماعىندا اتقارىلىپ جاتقان جۇمىستارمەن تانىسۋدان باستالدى. كولىك جانە كوممۋنيكاتسيا ءمينيسترى بەرىك كاماليەۆ مەملەكەت باسشىسىنا «عاسىر جوباسى» اياسىندا قولعا الىنعان ىرگەلى شارۋالاردى بايان ەتتى.

«باتىس ەۋروپا - باتىس قىتاي» حالىقارالىق ترانزيتتىك ءدالىزى جوباسى قىزىلوردا وب­لى­سى بويىنشا 15 ۋچاسكەگە ءبولىن­گەن. جولدىڭ ۇزاقتىعى  812 شا­قى­رىمدى قۇرايدى. 15 ۋچاسكەدە 5 باس مەردىگەر كومپانيا جۇمىس ىستەپ جاتىر. ولار: «ساليني» اق (يتاليا), «اككورد وكان» بك (ازەربايجان-تۇركيا), «يمپرەزا» اق (يتاليا), «توديني» اق (يتاليا), «ازەركورپۋ» اق (ازەر­بايجان). جوبا بويىنشا بيىل 79 ميلليارد تەڭگەنىڭ جۇمىسىن جۇزەگە اسىرۋ جانە 500 شاقىرىم جول سالۋ جوسپارلانىپ وتىر. جۇ­مىس ەكپىنىنە قاراعاندا، مەجەنىڭ  ورىندالاتىنى ايقىن بايقالادى. بۇگىندە جول بويىندا 16 مىڭنان اسا ادام جۇمىس جاساپ جاتىر. ودان بولەك 3 مىڭداي جول-قۇرى­لىس تەحنيكالارى جۇمىلدىرىل­عان. سونىمەن قاتار 18 اسفالت-بەتون، 6 تسەمەنت-بەتون زاۋىتتارى، 13 تاس ۇنتاقتاۋ قوندىرعىلارى كۇن-ءتۇن دەمەي جۇمىس ىستەۋدە.

بەتتەرىن كۇن قاققان، الا­قان­دا­رىندا ادال ەڭبەكتىڭ تابى بار جۇمىسشىلارعا بۇرىلدى ەلبا­سى. جاعدايلارىن سۇرادى. ەڭبەك­تىڭ ونىمدىلىگى تۋراسىندا سۇراق قويدى. ەڭبەككەرلەر جۇمىستىڭ جۇيەلى ءجۇرىپ جاتقانىن، ايلىق­تا­رىنىڭ جەتكىلىكتى ەكەنىن جەتكىزدى. جاس ماماندار «باتىس قىتاي - باتىس ەۋروپا» كولىك ءدا­لى­زىنىڭ وزدەرىنە ۇلكەن تاجىريبە بولىپ جاتقانىن ءمالىم ەتتى. كو­لىك ءدالىزىن سالۋ بارىسىندا بىلىكتى كادرلار ازىرشە شەتەلدەردەن تارتىلىپ جاتىر. ال بۇگىندە ەڭ­بەككە بىلەك سىبانا كىرىسكەن جاستار، ەرتەڭ سولارداي امبەباپ مامان بولماق. سوندا قازىرگى جەتىس­پەۋشىلىكتىڭ ورنى تولماق. الداعى ۋاقىتتاعى اۋقىمدى جوبالاردى ءوزىمىزدىڭ ادامدار ىسكە اسىرادى دەگەن ءسوز بۇل. «باتىس قىتاي - باتىس ەۋروپا» كولىك ءدالىزىنىڭ جۇ­مىسىمەن تانىسىپ، مامان­دارى­مەن سويلەسكەن ەلباسى جاسا­لىپ جاتقان ىسكە وڭ باعاسىن بەردى.

بۇدان كەيىن مەملەكەت باس­شىسى سىرداريا اۋدانىنداعى ناعي ءىلياسوۆ اۋىلىنىڭ الەۋمەتتىك-ەكونو­ميكالىق دامۋىمەن تانى­سۋ­عا باردى. قىزىلوردانىڭ ءشو­لەيت­تى ايماق ەكەنى ەشكىمگە قۇپيا ەمەس. دەگەنمەن ءىلياسوۆ اۋى­لىنا تابانىڭىز تيسە، بۇل ويدان بىردەن اينيسىز. ويتكەنى الا­قان­داي عانا ەلدى مەكەن جاسىل جەلەككە بولەنگەن. گۇلدەرى جەلمەن تەربەلىپ تۇر. تال-داراقتارىنىڭ استى سايالى كولەڭكە. اۋىلدىڭ قاق ور­تا­سىنداعى حاۋىزدان سۋ ات­قىلاۋدا. مادەنيەت ءۇيى قىزدىڭ جيعان جۇگىندەي جىپ-جيناقى. حالىققا قىزمەت كورسەتەتىن ءام­بەباپ دۇكەنى مەن مەيرامحاناسى بار. ەلدى نانمەن قامتاماسىز ەتەتىن ناۋبايحانانىڭ ورنى ءبىر بولەك. ەمحانادا دا ەل ءۇشىن بار يگىلىك جاسالعان. قىسقاسى، كوركى كەلىسكەن، سالتاناتى جاراسقان، مە­رەيى اسقان اۋىل.

نۇرسۇلتان ءابىشۇلى الدىمەن «اسەل» ساۋدا ءۇيىن ارالادى. ونىڭ سورەلەرىندە جەرگىلىكتى جەردە ءون­دىرىلىپ، ءوڭ­دەل­گەن اۋىل شارۋا­شى­لىعى ءونىم­دە­رى سامساپ تۇر. كارتوپ، كوكونىس سەكىلدى باقشا ءونىم­دە­رى مەن ەت، ءسۇت ءتارىزدى كۇندەلىكتى ومىردە پاي­دا­لاناتىن ازىق-تۇلىك اۋىل تۇر­عىندارىنىڭ قالتاسىنا سالماق سالمايتىنداي باعامەن ساتىلىپ جاتىر ەكەن. ءىشى مۇن­تاز­داي تازا، ساۋدا جاساۋعا ىڭعايلى جاسالعان دۇكەننەن ىزدەگەنىڭدى تاباسىڭ. ەلباسى ودان كەيىن ستەند ارقىلى اۋىلدىڭ دامۋ با­رىسىمەن تا­نىس­تى. بۇل جەردە وبلىس اكىمىنىڭ ورىن­باسارى رزا­قۇل نۇرتاەۆ مەم­لەكەت باسشى­سىنا ەلدەگى اۋىل­شارۋاشىلىق سالاسىندا اتقارى­لىپ جاتقان ايتۋلى ىستەردى بايان ەتتى. سونداي-اق، نۇرسۇلتان ءابىش­ۇلى ءىرى كۇرىش ءوندىرۋشى كاسىپ­ورىن­داردىڭ جانە اۋىل شارۋا­شى­لىعى تاۋارىن ءوڭ­دەۋشىلەردىڭ كورمەسىمەن تانىس­تى. وبلىس اكى­مى­نىڭ ورىنباسارى «ابزال جانە ك» تس، «رزا» جشس، «جەر-انا گرۋپپ» جشس، «شا­پاعات ءسۇت» جشس، «سابىر جانە ك» جشس، «تاتۋ اگرو»جشس، «الجانيات» ستك، «جان» شق، «اقبوتا-باع­داۋلەت» جك سەكىلدى كاسىپورىندار جونىندە قىسقاشا مالىمەت بەردى.

سىرداريا اۋدانىنىڭ اكىمى سۇلتانبەك تاۋىپباەۆ، «ابزال جانە ك» كومپانياسىنىڭ ديرەك­تو­رى ابزال ەراليەۆ جانە وب­لىس­تىق جۇمىسپەن قامتۋدى ءۇي­لەس­تى­رۋ جانە الەۋمەتتىك باعدار­لا­مالار باسقارماسىنىڭ باستىعى جازيرا جىلقىشيەۆا اۋىل-ەلدىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋ جاعدايىمەن، مەملەكەت پەن جەكە مەنشىك اراسىنداعى ارىپتەستىكتىڭ دامۋ ناتيجەلەرىمەن تانىستى­رىپ، «جۇمىسپەن قامتۋ-2020» باع­دارلاماسىنىڭ جۇزەگە اسى­رى­لۋى جونىندە بايانداپ بەردى.

وسىدان سوڭ مەملەكەت باس­شى­سى اۋىل اقساقالدارىمەن جانە تۇرعىندارمەن جولىقتى. ەلباسى ەلدى، ەڭ الدىمەن، ورازا ايتىمەن قۇتتىقتادى. وسى ارادا ايتا كەتۋگە ءتيىسپىز، نۇرسۇلتان ءابىش­ۇلى­نىڭ  وسى وڭىردەگى بۇعان دەيىنگى ساپارى قۇربان ايت مەرەكەسىمەن تۇسپا-تۇس كەلگەن ەدى. ەل­با­سىنىڭ ەكى ساپارىنىڭ دا قاسيەتتى كۇندەرگە سايكەس كەلگەنىن جۇرت­شى­لىق جاقسىلىققا بالاپ جاتتى.

- بيىل ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىك العانىنا جيىرما جىل تولىپ وتىر. مەرەيلى مەرەكەگە قۇر كەلمەۋ كەرەك دەگەن ەدىم. سوعان ءساي­كەس اۋىلداردى گۇلدەندىرىپ، ابات­تاندىرۋ جۇمىستارىن جاساپ، ەلگە جاعداي تۋعىزۋ قاجەت دەپ تاپ­سىرما بەرگەنمىن. بۇگىندە تاۋەل­سىزدىكتىڭ جيىرما جىلدىعىنا وراي قازاقستاننىڭ بارلىق اي­ما­عىنداعى اۋىلدار تۇرلەنىپ، تۇلەپ جاتىر. سىزدەردىڭ دە اۋىل­دا­رى­ڭىزدى كورىپ وتىرمىن. حالىققا كەرەكتى جاعدايدىڭ جاسالعانىنا كۋا بولدىم. ەلىمىز ەگەمەندىگىن ەندى الىپ جاتقاندا قازاقستاندى «ەل بولا المايدى» دەگەندەر بول­دى. دەگەنمەن، ءبىز مەملەكەتتىلىگىمىزدى قالىپتاستىردىق. شەكارا­مىز­دى بەكىتتىك. استانامىزدى اۋىستىردىق. وتكەن عاسىردا دا، بۇگىنگى عاسىردا دا بىردە-ءبىر مەملەكەت استاناسىن ون جىلدىڭ ىشىندە سالىپ بىتىرمەگەن. ال ول تەك قازاقستاننىڭ عانا قولىنان كەلدى. قىزىلوردا دا ەلمەن بىرگە دامىپ كەلە جاتىر. ءبىر كەزدەرى ەكولوگيالىق اپاتتى ايماق دەپ، ارالدىڭ جاعدايىن ايتاتىن ەدىك. بۇگىندە ارالعا سۋ باردى. اينا­لاسىنداعى كولدەر تولدى. ەل 6 مىڭ تونناعا دەيىن بالىق اۋلاي­دى ەكەن. بۇل ۇلكەن كورسەتكىش. ال مۇنىڭ بارىنە ءبىز تاۋەلسىزدىكتىڭ ارقاسىندا قول جەتكىزىپ وتىرمىز، - دەدى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى. ودان كەيىنگى ءسوزىن ەلباسى: «حالىق دەنساۋلىعىنا دا باسا كوڭىل اۋدا­رىپ جاتىرمىز. ەلدەگى ورتاشا جاس 72-74 جاستى قۇراۋى كەرەك دەگەن مەجە قويىپ وتىرمىز ال­دى­مىزعا. ول ءۇشىن اۋرۋحانالار سال­دىرىپ، ونىڭ ءىشىن ءتۇرلى قۇ­رال-جابدىقتارمەن جابدىقتادىق. وسى قىزىلوردانىڭ وزىندە ءجۇ­رەك­كە وتا جاسايتىن ورتالىق بار. مۇنداي قاي زاماندا بولىپ ەدى؟ بۇيىرسا، الدىمىزدا ءالى تالاي اسۋ مەن بەلەس بار. ول اسۋدى ەل­دىڭ بىرلىگى ارقىلى عانا باعىن­دى­را الامىز. ءبىز كوپۇلتتى مەملەكەتپىز. سوندىقتان قازاقتىڭ بىرلىگى تارقاماسىن»،- دەپ تۇيىندەدى.

اۋىل اقساقالدارى پرەزيدەنتكە اق العىسىن جاۋدىردى. جاس جەتكىنشەكتەر ەل جانە ەلبا­سى تۋرالى ولەڭدەرىن وقىدى. اۋىل حالقى مەملەكەت باسشىسى قابىلداعان باعدارلامالاردىڭ اراسىنان «ديپلوممەن - اۋىلعا» قوزعالىسىن ايرىقشا اتاپ ءوتتى. وسى جەرگە سونداي ۇرانمەن جۇ­مىس­قا ورنالاسقان جاس ماماندار دا كەلگەن ەكەن. ەلباسى ولارمەن ەرەكشە ىقىلاسپەن سويلەستى. جاس­تاردىڭ جاي-كۇيىن، جۇمىس­تا­رىن ەگجەي-تەگجەيلى سۇرادى. ماماندار مەملەكەت تاراپىنان بار­لىق جاعدايدىڭ جاسالىپ جاتقا­نىن، كومەكتەرىن العانىن جەتكىزدى. ءسويتىپ، ناعي ءىلياسوۆ اۋىلىن­داعى كەزدەسۋ ەمەن-جارقىن، اشىق اڭگىمە تۇرىندە ءوتتى.

مۇنان كەيىن ەلباسى سىر­دا­ريا اۋدانىنا قاراستى شىركەيلى اۋىلدىق وكرۋگىندەگى «ءمادى قا­جى» جشس كۇرىش القابىندا بول­دى. ول جەردە ەگىن ءونىمىن جيناۋ ناۋقانىنىڭ اشىلۋ سالتاناتىنا قاتىستى. ەلباسى وڭىردەگى مال شا­رۋاشىلىعى مەن اۋىل شارۋا­شى­لىعىنداعى ىرگەلى ىستەرمەن تانىستى. مال شارۋاشىلىعىنىڭ دامۋ بارىسى بويىنشا قىزىل­وردا ءوڭىرى قازىر 1990 جىلدىڭ مەجەسىنە جەتىپ وتىر. ونىڭ ۇستىنە ەلباسى قابىلداعان «سىباعا» باع­دارلاماسى بويىنشا دا ءبىرشاما مالدىڭ باسى جيىلدى. ماسە­لەن، قىزىلوردا وبلىسى وسى باع­دارلاما بويىنشا العاشىندا 500 ءىرى قارا مال ساتىپ الۋدى جوس­پار­لاعان. بىراق حالىقتىڭ قىزى­عۋ­شى­لىعى  ارتىپ، 1000-نان اسا مال الىنعان. بۇل دا سوڭعى مەجە ەمەس. باعدارلاما بويىنشا جۇ­مىس­تار ءالى جالعاسىپ جاتىر. وسى ارادا ەلباسى مال شارۋاشى­لى­عىن دامىتۋ كەرەكتىگىن باسا ايتتى. ەلدى عانا ەمەس، كورشى مەملەكەتتەردى ەتپەن قامتاماسىز ەتۋگە قازاقستاننىڭ قاۋقارى جەتەتىنىنە نازار اۋداردى.

قىزىلوردا كۇرىشتى ايماق. ال ىرىسى مول وسى ءونىمدى جيناۋ ءۇشىن وراق ناۋقانىنىڭ سالماعى زور ەكەندىگى بەسەنەدەن بەلگىلى. وسىعان وراي ايماق ۋكراينانىڭ «بەرديانسكسەلماش» زاۋىتىمەن بىرلەسىپ، كۇرىشكە قاجەت تەح­ني­كا­لاردى قۇراستىرىپ جاتىر. ونى­مەن تىكەلەي «ازوۆ-ارال اگروماش» سەرىكتەستىگى اينالىسادى.

ەلباسىنىڭ تاپسىرماسىنا سايكەس وبلىستا «بەرديانسكسەلماش» زاۋىتىمەن بىرلەسىپ «ازوۆ-ارال اگروماش» سەرىكتەستىگى قۇ­رى­لىپ، ناتيجەسىندە، جينالعان جاتكالار العاشقى وراققا تۇسكەلى وتىر. بۇل جۇمىستارعا وبلىستان 20,0 ميلليون تەڭگە قارجى ءبو­لى­نىپ، العاشقى 22  جاتكا جينالىپ ءبىتتى. شارا بارىسىندا «ازوۆ-ارال اگروماش» سەرىكتەستىگىنىڭ توراعاسى ا.سۇلەيمەنوۆ ەلباسىن قۇراستىرىلىپ جاتقان جاتكامەن قىسقاشا تانىستىردى. سونىمەن قاتار، مەملەكەت باسشىسىنا قى­زىلوردا وبلىسىندا العاشقى جي­نالعان جاتكانىڭ پاسپورتىن تاپ­سىردى. مۇنان كەيىن، «ءمادى قا­جى» جشس توراعاسى ا. كامالاتدين سەرىكتەستىكتىڭ جۇمىسى ءجو­نىن­دە قىسقاشا بايانداپ، مەملەكەت تاراپىنان جاسالىنىپ جات­قان قولداۋلارعا العىسىن جەتكىزدى.

اۋىل شارۋاشىلىعى وكىلدەرى­مەن كەزدەسۋدەن كەيىن پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆ كۇرىشكە وراق ءتۇسۋ ءراسىمىن تاماشالادى. ءدانى ءپىسىپ، مويىنى ءيىلىپ، سابا­عى­مەن جەر سۇيگەن كۇرىش القابىنا العاشقى كومباين دا ءتۇستى. ەندى، ءونىمدى بولسىن دەپ تىلەيىك.

ەلباسىنىڭ قىزىلوردا وبلى­سىنا جاساعان جۇمىس ساپارىنىڭ العاشقى كۇنى وسىنداي وقيعا­لار­مەن ورنەكتەلدى.

ەرجان بايتىلەس.

قىزىلوردا وبلىسى.