الالاما الاشتى!

...اتىلعان وق

ورالمان كىمگە ولقى؟

• «كۆوتا تۋرالى زاڭدى» («كوشى-قون تۋرالى». - رەد.) وزگەرتەمىز. كۆوتاعا زيالى ادامداردى ەنگىزۋىمىز كەرەك. كەزىندە بايقاماي «ەڭبەك رەسۋرسى» دەپ ەلىمىزگە زيان كەلتىرەتىن ءتۇرلى كوزقاراستاعى ادامداردى كۆوتاعا كىرگىزىپ جىبەردىك. بىزگە موڭعوليا ماماندارىنىڭ تۇككە كەرەگى جوق. ماسەلەنى قازىر قاراپ جاتىرمىز. ەكىنشى ماسەلە - قازاققا قازاقتاي كومەكتەسىپ جاتقان مەملەكەت جوق. بىزگە قازاقپەن ساۋدالاساتىن، قازاقتى توناۋعا كەلگەن قازاقتىڭ كەرەگى جوق. ونداي قازاقتىڭ ءبارىن جابامىز (شاماسى، «جولىن جابامىز» دەگەن شىعار. - رەد.)».

حابىلسايات ابىشەۆ،

قر ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگى كوشى-قون كوميتەتىنىڭ توراعاسى

(«الماتى اقشامى»،

23 ءساۋىر، 2010 جىل).

• «قازاقستاننىڭ بۇگىنگى وركەندەپ-وسكەنىنە ولاردىڭ ەشقانداي ەڭبەگى جوق... ورالماندار وتانعا ەشنارسە بەرگەن جوق».

نۇرسۇلتان نازارباەۆ، قازاقستان

رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى.

• «ورالمانداردى ۇرعانىم بار. سىيلاسىپ ءجۇرمىز بە، سىيلاسىپ ادام سياقتى جۇرىڭدەر. ءجونى جوق ەسىرىپ، قۇتىرماڭدار».

تالعات ماماشەۆ،

الالاما الاشتى!

...اتىلعان وق

ورالمان كىمگە ولقى؟

• «كۆوتا تۋرالى زاڭدى» («كوشى-قون تۋرالى». - رەد.) وزگەرتەمىز. كۆوتاعا زيالى ادامداردى ەنگىزۋىمىز كەرەك. كەزىندە بايقاماي «ەڭبەك رەسۋرسى» دەپ ەلىمىزگە زيان كەلتىرەتىن ءتۇرلى كوزقاراستاعى ادامداردى كۆوتاعا كىرگىزىپ جىبەردىك. بىزگە موڭعوليا ماماندارىنىڭ تۇككە كەرەگى جوق. ماسەلەنى قازىر قاراپ جاتىرمىز. ەكىنشى ماسەلە - قازاققا قازاقتاي كومەكتەسىپ جاتقان مەملەكەت جوق. بىزگە قازاقپەن ساۋدالاساتىن، قازاقتى توناۋعا كەلگەن قازاقتىڭ كەرەگى جوق. ونداي قازاقتىڭ ءبارىن جابامىز (شاماسى، «جولىن جابامىز» دەگەن شىعار. - رەد.)».

حابىلسايات ابىشەۆ،

قر ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگى كوشى-قون كوميتەتىنىڭ توراعاسى

(«الماتى اقشامى»،

23 ءساۋىر، 2010 جىل).

• «قازاقستاننىڭ بۇگىنگى وركەندەپ-وسكەنىنە ولاردىڭ ەشقانداي ەڭبەگى جوق... ورالماندار وتانعا ەشنارسە بەرگەن جوق».

نۇرسۇلتان نازارباەۆ، قازاقستان

رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى.

• «ورالمانداردى ۇرعانىم بار. سىيلاسىپ ءجۇرمىز بە، سىيلاسىپ ادام سياقتى جۇرىڭدەر. ءجونى جوق ەسىرىپ، قۇتىرماڭدار».

تالعات ماماشەۆ،

دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعى توراعاسىنىڭ

ورىنباسارى.

• «ەگەر ەرەۋىلشىلەردىڭ جەتەكشىلەرى تۋرالى ايتاتىن بولساق، ول جاقتا الماتىدان بارعاندار جەتەكشىلىك ەتىپ جۇرگەن جوق. ولاردا وزدەرىنىڭ قاراقالپاقستاننان بىرگە كەلگەن رەسمي ەمەس جەتەكشىلەرى بار. ول جاققا كەلەتىن ادامدار سانىن باياعىدا-اق شەكتەۋ كەرەك ەدى».

تيمۋر قۇلىباەۆ،

«سامۇرىق-قازىنا»

قورىنىڭ پرەزيدەنتى.

«قاي قازاقتان

كەم ەدىم...»

تاۋەلسىزدىككە 20 جىل بولسا دا، قازاق تىلىنە مەملەكەتتىك ءتىل ستاتۋسىن الىپ بەرە الماعان بولبىر، بويكۇيەز قازاق بيلىگى ءۇشىن اتامەكەنگە اڭساپ جەتكەن اعايىندى كەمسىتۋ «موداعا» اينالعانداي. مايدا-شۇيدەنى ەسەپكە الماعاندا، «اتامەكەنىم!» «قازاعىم!» دەپ كەلگەن قانداستاردى قاق باستان تارتىپ جىبەرگەندەي عىپ ايتىلعان ءسوزدىڭ ءوزى تورتەۋگە جەتتى. سوندىقتان ورالمان باۋىرلاردى «ۇرى-قارى»، «بالەقور»، «بۇلىكشىل»، «ساۋاتسىز» دەپ جۇرگەندەرگە مىنا ءتىزىمدى ءبىر قاراپ شىعۋدى ۇسىنامىز.

قيناياتۇلى زاردىحان

تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، عالىم. 1940 جىلى موڭعوليانىڭ قوبدا ولكەسىندە تۋعان. 1990-1991 جىلدارى موڭعوليا ۇكىمەت باسشىسىنىڭ ورىنباسارى، 1991-1992 جىلدارى موڭعوليانىڭ تۇراقتى پارلامەنتى «باگا حۋرالى» سپيكەرىنىڭ ورىنباسارى،1992-1994 جىلدارى موڭعوليانىڭ ورتالىق ازيا مەملەكەتتەرىندەگى كونسۋلدىعىنىڭ باس كونسۋلى، 1994-1996 جىلدارى موڭعوليانىڭ قازاقستانداعى ەلشىلىگىنىڭ كەڭەسشىسى قىزمەتتەرىن اتقارعان. ەكى مارتە موڭعوليانىڭ حالىق ۇلى حۋرالىنا دەپۋتات بولىپ سايلانعان. موڭعوليادا 1990 جىلى ءوربىپ جەڭىسكە جەتكەن دەموكراتيالىق بەتبۇرىستىڭ ويسالعىشى رەتىندە موڭعول جۇرتىنا كەڭ تانىمال. 1992 جىلى قابىلدانعان موڭعوليانىڭ دەموكراتيالىق جاڭا نەگىزگى زاڭىنىڭ اۆتورلارىنىڭ ءبىرى. اتامەكەنگە 1996 جىلى ورالعان.

مۇحامەدقىزى مايرا

ءانشى، قر مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ يەگەرى، كوپتەگەن حالىقارالىق ءان بايقاۋلارىنىڭ جۇلدەگەرى. 1969 جىلى قحر شۇار-دا دۇنيەگە كەلگەن.

2003-2010 جىلدارداعى وپەرا ماۋسىمىندا فرانتسيانىڭ «گراند وپەرا» ۇلتتىق تەاترىندا، 2004-2005 جىلدارداعى وپەرا ماۋسىمىندا ۆاشينگتون وپەرا تەاترىندا كەلىسىم-شارت بويىنشا جۇمىس ىستەگەن.

مايرا - تورتكۇل دۇنيە مويىنداعان، بۇكىل وپەرا انشىلەرى ارماندايتىن يتالياندىق حاس شەبەرلەر، وسى سالانىڭ ءتىرى اڭىزىنا اينالعان ميرەللا فرەني مەن پلاچيدو دومينگومەن بىرگە جۇمىس جاساعان تۇڭعىش قازاق ءانشىسى.

بايمولدا دوسان

فيزيكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، حالىقارالىق جۋرناليست.

1980-1992 جىلدارى موڭعوليا عىلىم اكادەمياسىنىڭ فيزيكا-تەحنيكا جانە حيميا ينستيتۋتتارىندا قىزمەت اتقارىپ، حالىقارالىق اتوم ەنەرگەتيكاسى جونىندەگى اگەنتتىكتىڭ (ماگاتە) موڭعولياداعى حالىقارالىق عىلىمي جوباسىنىڭ ۇيلەستىرۋشىسى، ءارى جۇرگىزۋشىسى جۇمىستارىن اتقارعان. 1988 جىلى پراگاداعى چەحوسلوۆاكيا عىلىم اكادەمياسىنىڭ گەولوگيا جانە گەوتەحنيكا ينستيۋتىندا،1990 جىلى ۆارشاۆا قالاسىنداعى پولشانىڭ اتوم ەنەرگياسى جونىندەگى ينستيتۋتىندا، 1992 جىلى حالىقارالىق اتوم ەنەرگەتيكاسى جونىندەگى اگەنتتىكتىڭ (ماگاتە) ۆەنا قالاسىنداعى ورتالىق زەرتحاناسىندا قىزمەت اتقارعان. ونىڭ ەڭبەكتەرى ۇلىبريتانيا، گەرمانيا،گوللانديا، اۆستريا، پولشا، چەحيا، ماجارستان ت.ب. ەلدەردىڭ يادرولىق فيزيكا سالاسىنداعى ەڭ بەدەلدى جۋرنالدارىندا جاريالانعان. 1996-2002 جىلدارى پراگاداعى «ازات ەۋروپا ازاتتىق» راديوسىنىڭ قازاق رەداكتسياسىندا كەڭەسشى، رەداكتور قىزمەتتەرىن اتقارعان.

جانالتاي ءباشىر

1958 جىلى ءۇندىستاننىڭ كاشمير وڭىرىندە دۇنيەگە كەلگەن. 1965-1978 جىلدارى كاشميردە، سريناگرادا بريتاندىق سمS مەكتەبىندە، تۇركيانىڭ ستامبۋل قالاسىندا ورتا ءبىلىم العان. 1996-1998 جىلدارى «Finma UK Ltd» كومپانياسىنىڭ باسقارۋشى ديرەكتورى، 1998-2003 جىلدارى «كايزەن» كومپانياسىنىڭ قۇرىلتايشىسى جانە ديرەكتورى، 2003-2006 جىلدارى «Alon Foreign Trade & Construction Ltd» كومپانياسىنىڭ ديرەكتورى، 2006-2007 جىلدارى «نۇرسۇلتان نازارباەۆ ءبىلىم قورى» قوعامدىق قورىنىڭ ۇلىبريتانياداعى وكىلى قىزمەتىن اتقارعان. 2007-2010 جىلدارى دۇنيەجۇزى يننوۆاتسيا قورىنىڭ قازاقستانداعى وكىلى قىزمەتىن اتقارعان. قازاق، اعىلشىن، تۇرىك، ۇردۋ، اراب تىلدەرىن جەتىك بىلەدى. «رۋحانيات-جاسىلدار» پارتياسى توراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى.

زەكەيۇلى جاسان

مەديتسينا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور. 1967 جىلى قحر شۇار تارباعاتاي ايماعىندا دۇنيەگە كەلگەن. 1984-1989 جىلدارى قحر شىڭجاڭ مەديتسينالىق ۋنيۆەرسيتەتىندە ءبىلىم العان. 1995 جىلى تيبەت مەديتسيناسىنا سىڭىرگەن ەڭبەگى ءۇشىن قحر دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترىنىڭ بۇيرىعىمەن «جوعارى بىلىكتى اعا-زەرتتەۋشى دارىگەر» اتاعىنا يە بولعان. اتامەكەنگە 1996 جىلى كوشىپ كەلگەن. قر دەنساۋلىق ساقتاۋ ءىسىنىڭ ۇزدىگى، «وتەيبويداق»، «گيپپوكرات» مەدالدارىنىڭ يەگەرى. رەسەي حالىقارالىق شىعارماشىلىق اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى.

سارسەكباەۆ باقىت

بوكسشى. بەيجىڭ وليمپياداسىندا قازاقستانعا جالعىز التىن مەدال الىپ كەلگەن چەمپيون. قر ەڭبەك سىڭىرگەن سپورت شەبەرى. ازيا چەمپيونى، ازيا-افريكا ويىندارىنىڭ جەڭىمپازى، ستۋدەنتتەر اراسىنداعى الەم چەمپيونى، قازاقستان چەمپيونى.

يسلام قانات

بوكسشى، بەيجىڭ وليمپياداسىنىڭ قولا جۇلدەگەرى.1984 جىلى قحر التاي ايماعىنىڭ قوبا اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن. قىتاي قۇراماسىنىڭ ساپىندا ەكى بىردەي وليمپيوداعا قاتىسقان. 2010 جىلى قازاقستانعا ءبىرجولاتا كوشىپ كەلدى. قازىر «استانا ارلاندارى» كومانداسىنىڭ ساپىندا ونەر كورسەتىپ ءجۇر.

قوجانۇلى تىلەۋبەك

قر مادەنيەت قايراتكەرى. شۇار ونەر ينستيتۋتىن تامامداعان. تەمىربەك جۇرگەنوۆ اتىنداعى ونەر اكادەمياسىن قىزىل ديپلوممەن تامامداعان. قۇرمانعازى اتىنداعى كونسەرۆاتوريانىڭ اسپيرانتۋراسىن بىتىرگەن. اباي اتىنداعى وپەرا جانە بالەت تەاترىنىڭ ءانشىسى.

P.S. ايتپاقشى، «ورالماندى ۇراتىندار» كوبەيگەن سوڭ با، الدە ورايى سولاي كەلدى مە، ايتەۋىر سىرتتان كەلگەن اعايىندار باس بولىپ، تاۋەلسىزدىكتىڭ 20 جىلدىعىنا ارناپ «تاۋەلسىزدىك جەمىسى» دەگەن كىتاپ شىعارىپتى. مىنە، وسى كىتاپقا ەلگە جاقسى تانىس، قازاقستاننىڭ وركەندەۋىنە، بىلىمىنە-عىلىمىنا، ەكوميكاسىنا، ونەرىنە ولشەۋسىز ەڭبەك ءسىڭىرىپ جاتقان 250-دەن استام ورالمان-قانداستاردىڭ ءتىزىمى ومىربايانىمەن بىرگە بەرىلىپتى. ال ول كىتاپقا ەنبەي قالعاندار قانشاما! اسىرەسە قۇقىق قورعاۋشىلار، اسكەري سالا ماماندارى، گەنارالدار كىرمەي قالعان. ەندەشە ءسىز كىمدى بىلەسىز؟ رەداكتسياعا جولداڭىز، «قاي قازاقتەن كەم ەدىم...» ايدارىمەن جۇرتقا تانىستىرايىق. بيلىكتەگىلەر دە ءبىلىپ ءجۇرسىن!

كىل قايماق

حاليفا التاي - ءدىنتانۋشى، عالىم. 1917 جىلى شىعىس تۇركىستاننىڭ التاي ايماعىندا تۋعان. 2003 جىلى دۇنيەدەن وزدى.

ابدوللاقىزى گۇلنار - ءانشى، قحر-نىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن ءارتىسى. 1958 جىلى شاۋەشەك قالاسىندا تۋعان.

ابىكەيۇلى قابىلاش - ءانشى، موڭعوليانىڭ حالىق ءارتىسى، قر ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى. 1945 جىلى موڭعوليادا تۋعان.

وزتۇرىك مۇستافا - تاەكۆاندودان VI دان يەگەرى، الەمگە ايگىلى تاەكۆاندو شەبەرى، ۇلتىن سۇيگەن اردا ازامات. 1954 جىلى تۇركيادا تۋعان. 1995 جىلى قازاقستاندا دۇنيەدەن وزدى.

اداي مارعۇلان - تاەكۆاندودان IV دان يەگەرى، حالىقارالىق دارەجەدەگى سپورت شەبەرى. 1972 جىلى موڭعوليادا تۋعان.

باتىرحانوۆ شايحيسلام - مەديتسينا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور. 1950 جىلى قىرعىزستاندا تۋعان.

عابيتحانۇلى قايرات - فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، پرفەسسور. 1965 جىلى قحر ءۇرىمجى قالاسىندا تۋعان.

ەجەنحانۇلى باحىت - تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى. 1962 جىلى قحر شۇار-دا تۋعان.

جەمەنەي يسلام - شىعىستانۋشى عالىم، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى. يران يسلام رەسپۋبليكاسىنىڭ گورگان قالاسىندا تۋعان.

زيادان بولاتحان - بيولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور. 1961 جىلى موڭعوليادا تۋعان.

زەكەنۇلى تۇرسىنحان - جازۋشى، تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور. 1962 جىلى قحر التاي ايماعىندا تۋعان.

بازىلحان ءناپىل - تۇركىتانۋشى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى. 1967 جىلى موڭعوليادا دۇنيەگە كەلگەن.

قارتبايۇلى نياز - فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، اۋدارماشى. 1957 جىلى يران يسلام رەسپۋبليكاسىنىڭ گونبەد كاۋس قالاسىندا تۋعان.

ماسىمحانۇلى دۇكەن -فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، اقىن، اۋدارماشى، شىعىستانۋشى عالىم. قحر تەكەس اۋدانىندا تۋعان.

مەرحاميتقىزى فاريدا - كاسىپكەر. «ەركە-نۇر» كومپانياسىنىڭ پرەزيدەنتى. قازاقتىڭ ۇلتتىق كيىم ۇلگىلەرىن بۇتكىل الەمگە ناسيحاتتاپ جۇرگەن ەل پاتريوتى.

سارتقوجاۇلى قارجاۋباي - تاريح عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، دوتسەنت، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى. 1947 جىلى موڭعوليادا تۋعان.

ۋاتقان بوتاكوز - دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعىنىڭ ۇيىمداستىرۋ ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى. 1956 جىلى موڭعوليادا تۋعان.

شەيح-ءالي اسقار - فيزيكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى. 1959 جىلى ۋفا قالاسىندا تۋعان.

رىستان ومىرزاق - سۋرەتشى، قازاقستان سۋرەتشىلەر وداعىنىڭ مۇشەسى. 1950 جىلى موڭعوليادا تۋعان.

«وبششەستۆەننايا پوزيتسيا»

(پروەكت «DAT» № 34 (117) 12 قازان 2011 جىل