قازاقستاندا حالىق سانى ءبىر جىلدا 236,5 مىڭ ادامعا ءوستى
2020 جىلعى 1 اقپانداعى اقپاراتقا سايكەس ەلىمىزدەگى حالىق سانى 18 653,5 مىڭ ادامدى قۇرادى. ونىڭ ىشىندە قالادا تۇراتىن قازاقستاندىقتاردىڭ سانى 10 893,8 مىڭ ادامعا جەتتى. بۇل جالپى ەل حالقىنىڭ 58,5 پايىزىن قۇرايدى. ال اۋىلدىق جەرلەردەگى حالىقتىڭ سانى – 7 738,4 مىڭ ادام. بۇل جالپى جان سانىنىڭ 41,5 پايىزىنا تەڭ.
2019 جىلدىڭ 1 قاڭتارىمەن سالىستىرعاندا قازاقستان حالقىنىڭ سانى 236,5 مىڭ ادامعا ءوستى. باسقاشا ايتقاندا، حالىق سانى 1,3 پايىزعا ارتتى دەگەن ءسوز. وسى ارالىقتا ەلىمىزدىڭ ءۇش وڭىرىندە ءبىرشاما كوپ ءوسىم تىركەلدى. اتاپ ايتقان الماتى قالاسىندا 62,2 مىڭ ادام، نۇر-سۇلتان قالاسىندا 57,6 مىڭ ادام، ال تۇركىستان وبلىسىندا 36,4 مىڭ ادام كوبەيدى.
ەرەكشە ايتا كەتەرلىگى، ءبىز جوعارىدا ايتقان ءبىر جىلدىق ءوسىم 236,5 مىڭ ادام دا، 1,3 پايىزدىق كورسەتكىش تە نەگىزى قازاقستان حالىق سانىنىڭ تۇراقتى ارتۋ كورسەتكىشى سىندى. سوڭعى بىرنەشە جىلدا حالىق سانىنىڭ ارتۋ مولشەرى وسى كورسەتكىشتىڭ اينالاسىندا وسۋدە. اتالعان ساننان قاتتى كوپ تە ەمەس، قاتتى از دا ەمەس. ماسەلەن 2018 جىلدىڭ 1 مامىرىندا قازاقستاننىڭ حالىق سانى 18 232,0 مىڭ ادامدى قۇرام، 2017 جىلدىڭ 1 مامىرىمەن سالىستىرعاندا جان سانىمىز 238,5 مىڭ ادام ارتقان بولاتىن. پايىزدىق كورسەتكىشپەن ايتساق، بۇل دا تۋرا 1,3%-عا تەڭ بولاتىن.
حالىق ءوسىمى – مەملەكەتتىڭ باستى بايلىعى. بۇل ەجەلدەن قالىپتاسقان قاعيدا. اسىپەسە قازاقستان سەكىلدى جەرى كەڭ، بايلىعى مول مەملەكەت ءۇشىن حالىق سانىنىڭ كوپ بولعانى جاراسىمدى سەكىلدى. الايدا شىنىن ايتۋ كەرەك ءبىزدىڭ ەلدىڭ تابيعي ءوسىمى كوڭىل كونشىتەرلىك ەمەس. ماسەلەن 1989 جىلعى حالىق ساناعى بويىنشا قازاقستاندا 16 ميلليون 200 مىڭ ادام بولعان. ودان بەرى ارادا 30 جىلعا جۋىق ۋاقىت ءوتتى. وكىنىشتىسى وسى ارالىقتا حالىق سانى بار بولعانى 2 ميلليوننىڭ ۇستىندە عانا ارتىپ وتىر.
دەموگرافيا – ول كەز كەلگەن مەملەكەتتiڭ ەڭ نەگىزگى قازىناسى. سول ەلدىڭ بولاشاعى ءارى تiرەگi. قاي مەملەكەت بولسا دا، ءوز حالقىمەن ءوز ۇلتىمەن دامىپ، تولىققاندى ەل اتانادى. تۇڭعىش پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆ «قازاقستان-2050» مەملەكەتتىك ستراتەگياسىندا ەلدەگى دەموگرافيالىق ماسەلەگە ايرىقشا كوڭىل اۋدارعان بولاتىن.
«الەمنىڭ كەدەي وڭىرلەرى دەموگرافيالىق تۇرعىدا قارقىندى وسۋدە. 2030 جىلعا دەيىنگى ارالىقتا جەردەگى حالىقتىڭ 90 پايىزعا جۋىق ءوسىمى افريكا مەن ازيا سەكىلدى ەكى ءوڭىردىڭ ەسەبىنەن بولادى. وسى ايماقتارداعى حالىقتىڭ كەدەيشىلىك دەڭگەيى ورتاشا ەسەپپەن 30 پايىزعا جۋىق كورسەتكىشكە تەڭ. بۇل ءوز كەزەگىندە بايلىقتى بولۋدەگى جاھاندىق تەڭسىزدىكتىڭ ارتۋىنا الىپ كەلۋدە»،- دەگەن ەدى ەلباسى.
بۇگىنگى قازاقستان رەسپۋبليكاسى ءۇشىن اسا ماڭىزدى ەكى ماسەلە رەتىندە كوشى-قون مەن دەموگرافيالىق احۋالدى ايتۋعا بولادى. اسىرەسە دەموگرافيالىق ءوسىم ءبىزدىڭ ەل ءۇشىن ارقاشان دا وتە ماڭىزدى ماسەلەلەردىڭ بىرەگەيى بولىپ تابىلادى. ال ونىڭ ەڭ باستى سەبەبى جوعارىدا ايتقانىمىزداي، جەرىمىز ۇلان-بايتاق كەڭ، بايلىعىمىز مول، ال ەل حالقىنىڭ سانى تەريتوريامىزبەن سالىستىرعاندا الدەقايدا از.
دەموگرافيالىق ءوسىمنىڭ ماڭىزدىلىعىن ەل ۇكىمەتى دە باعامداپ وتىر. سول ءۇشىن دە ەل حالقىنىڭ الەۋمەتتىك جاعدايىن كوتەرۋگە تىرىسىپ باعۋدا. حالىقتىڭ الەۋمەتتىك جاعدايى جاقسارعاندا عانا دەموگرافيالىق ءوسىم بولادى. ەگەر حالىق كۇن كورىسپەن باسىن قاتىرىپ جۇرسە، ولاردان دەموگرافيالىق وڭ ءوسىم كۇتۋ دە مۇمكىن ەمەس.
ەل بيلىگىنىڭ تىنباي جاساعان جۇمىسىنىڭ ارقاسىندا ەل دەموگرافياسى ءتاپ-ءتاۋىر ءوسىپ كەلەدى. كوپبالالى انالارعا قولداۋ كورسەتۋ ءۇشىن ەل ۇكىمەتى كوپتەگەن يگى شارالاردى قولعا الۋدا. كوپبالالى وتباسىلارعا ءتۇرلى جاردەماقى تولەپ، كوپتەگەن جەڭىلدىكتەر قاراستىرۋدا. مۇنىڭ ءبارىن اقپارات قۇرالدارى ارقىلى كورىپ-ءبىلىپ وتىرمىز.
تابيعي وسىمنەن بولەك، شەتەلدە تۇرىپ جاتقان قانداستارمىزدىڭ ەلگە كەلۋىنە دە كوپ جاعداي جاسالعان. بۇل ساياسات تا وتىز جىل بويى جۇزەگە اسىپ، جۇيەگە تۇسكەن سىندارلى قادامداردىڭ ءبىرى. شەتەلدە تۇراتىن قانداستاردى ەلگە شاقىرۋ ماقساتىندا 1997 جىلى 13 جەلتوقساندا «حالىقتىڭ كوشi-قونى تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭى قابىلدانعان. وعان سəيكەس: «كوشى-قون – جەكە تۇلعالاردىڭ ءبىر مەملەكەتتەن باسقا مەملەكەتكە، سونداي-اق مەملەكەت ىشىندە تۇراقتى نەمەسە ۋاقىتشا، ەرىكتى نەمەسە ءمəجبۇرلى قونىس اۋىستىرۋى» - دەپ كورسەتىلگەنىن ايتا كەتۋ كەرەك.
حالىق سانىنىڭ جىلدان-جىلعا ءوسىپ كەلە جاتقانى اقيقات. سول ءۇشىن دە ەلدەگى دەموگرافيالىق احۋالدى تۇراقتى زەرتتەپ وتىرۋدىڭ ماڭىزى جوعارى.
ەندى ءسوز باسىنا، تاقىرىبىمىزعا قايتا ورالايىق. قازاقستان حالقىنىڭ جالپى انى ءبىر جىلدا 236,5 مىڭ ادامعا ءوسىپ وتىر. قالاي دەگەندە دە بۇل ناشار كورسەتكىش ەمەس. ەلدەگى الەۋمەتتىك جاعدايدىڭ جاقسارىپ، مەملەكەتتىڭ قولداۋى ارتىپ كەلە جاتقانىن ەسكەرسەك، بۇل كورسەتكىش الداعى جىلداردا قارقىندى ءوسۋى مۇمكىن ەكەنىن بولجاۋ قيىن ەمەس. ەل حالقى ءۇشىن اسا ءتيىمدى وسى ساياساتتاردى ەسكەرە وتىرىپ، بۇگىنگى ماقالامىزدا قازاقستاننىڭ دەموگرافيالىق ءوسىمى جايلى ناقتى مالىمەتتەر مەن ءوز ويىمىزدى ءبىلدىرۋدى ءجون كوردىك.
ءبىز مەملەكەتتىڭ ەل ازاماتتارىنا قولداۋ كورسەتۋ ءۇشىن الەۋمەتتىك كومەكتىڭ كولەمىن كوبەيتكەنىن جوعارىدا ايتتىق. اتالعان الەۋمەتتىك كومەكتىڭ iشiندە انا مەن بالاعا ارنالعان ارناۋلى اتاۋلى كومەك، ءتۇرلى جاردەماقىلار جانە باسپانامەن قامتۋ، جۇمىسپەن قامتۋ باعىتىندا كوپتەگەن قىزمەتتەر اتقارىلىپ جاتىر. وسى ماڭىزدى كومەكتەردىڭ ەلدىڭ دەموگرافيالىق ءوسۋىن قامتاماسىز ەتەتىنى ءسوزسىز.
Abai.kz
