اباي قۇنانبايۇلىنىڭ 175 جىلدىعىنا وراي ەلىمىزدىڭ بىرقاتار قالالارىندا اباي ەسكەرتكىشى مەن بيۋستەرىن اشۋ جوسپارلانىپ وتىر. قالىڭ كوپشىلىك اباي وبرازىن وسى مۇسىندەر نەگىزىندە قالىپتاسىرارى انىق. وسى ورايدا ويدا جۇرگەن ۇسىنىس.

2009 جىلى وسكەمەندە ەڭسەلى اباي ەسكەرتكىشى اشىلدى. اكىم ورىنباسارى رەتىندە ەسكەرتكىشتى دايىنداۋ جاۋاپكەرشىلىگى ماعان جۇكتەلدى. كونكۋرسقا قابىلدانعان وننان استام مۇسىندەردى كوردىم. ءبارى دەرلىك «شاپانعا ورانعان، قاباعى تۇسىڭكى، جۋانقارىن ادام». بولمايدى دەدىم. الدىن – الا دايىنداپ قويعان ابايدىڭ ماسكەۋدە ورناتىلعان ەسكەرتكىشىنىڭ سۋرەتىن مۇسىنشىلەرگە تاراتىپ بەردىم.

– بۇل قىرىمبەك ەلەۋۇلى كوشەرباەۆتىڭ – ابايى، - دەدىم. باستى تالاپ ەسكەركىشتەگى اباي وبرازى، بەينەسى وسىنداي بولۋى كەرەك. بۇعان قوسىمشا ءبىزدىڭ تالاپ بويىنشا ەسكەرتكىش پوستامەنتىمەن 14 مەتردەن بيىك بولاتىندىعىن ەسكەرىڭىزدەر. اباي وڭ قولىنا كىتاپ ۇستاپ تۇرسىن. قالعانى سىزدەردىڭ فانتازيالارىڭىز!

بۇلاي دەۋگە سەبەپ، دۇنيەجۇزىلىك مادەنيەتتىڭ ءىرى ورتالىعى سانالاتىن ماسكەۋدە تالاي بولىپ، ايتۋلى زيالىلارىمەن سويلەسكەندە «چيستىە پرۋدى» بۋلۆارىنداعى اباي ەسكەرتكىشى ماسكەۋ ارحيتەرۋكتۋراسىنا قوسىلعان ەرەكشە كوركەم دۇنيە دەگەندى تالاي ەستىگەن ەدىم. ءارى رەسەيلىك قوعامدىق پىكىر ماسكەۋلىكتەردىڭ اۋزىمەن ايتىلاتىنىن ەسكەرسەك، قازاق پەن ورىس اراسىنداعى دوستىق تۇسىنىستىككە وسى ەسەرتكىشتىڭ قوسقان ۇلەسى زور. ونى ەكى ەل پرەزيدەنتتەرى ن.نازارباەۆ پەن ۆ.پۋتين بىرگە اشقانىن دا بىلەمىز.

رەسەيدىڭ اتىشۋلى وپپوزيتسيونەرى، جاقسى سوزگە جارىمايتىن ناۆالنىي دا #وكۋپاياباي حەشتەگىن جاريالاپ، اباي ەسكەرتكىشى جانىندا ءبىر اي ميتينگ وتكىزگەندە «اباي ءبىزدى ەۆروپالىق دەموكراتياعا باستايدى»،- دەگەن.

قازاقستان مەن رەسەي حالقىنىڭ ارمانى مەن بيلىگىنىڭ قويعان ماقساتى دا الەمنىڭ وركەنيەتتى ەلدەرىنىڭ قاتارىنان ورىن الۋ ەكەندىگى بارشامىزعا ايان.

ىلگەرىدە بىرلەسىپ ورتاق جوبانى قولعا العاندا رەسەيلىك جيەنىمىز، بەلگىلى رەجيسسەر ەگور كونچالوۆسكي: «ماعان، كىمگە تارتقانسىڭ دەيتىن سىيلىلاردى، موسكۆانىڭ قاق ورتاسىنداعى اباي ەسكەرتكىشىنە اپارام. ابايدىڭ رۋحى مەن حاريزماسى كىمدى بولماسىن تابىندىرادى»، - دەگەنى ەسىمدە.

...سونىمەن وسكەمەندەگى ەسكەرتكىش، 2006 جىلى ماسكەۋدەگى ەلشىمىز بولعان، بەلگىلى مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى قىرىمبەك كوشەرباەۆتىڭ باسشىلىعىمەن جاسالعان اباي وبرازىن قايتالادى. ابايدىڭ بۇل بەينەسىن سول كەزدەگى وبلىس اكىمى بەردىبەك ساپارباەۆ پەن مادەنيەت ءمينيسترى مۇحتار قۇل-مۇحاممەد جوعارى باعالاپ، بىردەن بەكىتتى. ءبىر جىلدان كەيىن ماسكەۋلىك اباي وبرازىن استانادا اشىلعان اباي ەسكەرتكىشىنەن بايقادىم. ول كەزدە قالا اكىمى يمانعالي تاسماعامبەتوۆ بولاتىن.

بيىلعى مەرەكەلى جىلى اباي بەينەلەنگەن بىرقاتار سۋرەتتەر جاريالانۋدا. بيۋستەرى سالتاناتپەن اشىلۋدا. وبلىس ورتالىقتارىندا اباي ەسكەرتكىشىن ورناتۋعا بيۋدجەت بولىنۋدە. ويلاندىراتىن ءجايت ابايدى حالىققا جاقىنداتۋعا ارنالعان وسى ەستەلىك مۇرالار ءار جەردە ءارتۇرلى. جوباعا ابايدىڭ وتباسىمەن تۇسكەن جالعىز فوتاسى نەگىزگە الىنعانعا ۇقسايدى. ول فوتو ابايدىڭ ارقا سۇيەگەن پەرزەنتى: «جاڭا جىلدىڭ باسشىسى — ول، مەن ەسكىنىڭ ارتى ەدىم» دەپ ءۇمىت كۇتكەن ۇلى ابدراحمان قايتىس بولعان سوڭ تۇسىرىلگەنىن ەشكىم نازارعا المايدى. ۇلكەن تراگەديادان كەيىن ۇلى تۇلعانىن عۇمىرى دا مۇحتار اۋەزوۆتىڭ «اباي جولى» ەپوپەياسىنىڭ سوڭعى ءتورتىنشى تومىنىڭ بولىمدەرىنىڭ اتاۋىنداي: «قاپادا. قاستىقتا. شايقاستا. جۇتتا» ءوتتى...

اباي الەمىن، اباي الەمى ارقىلى زەرت­تەپ-تانۋ، مەڭگەرۋ، عۇلامانىڭ ءىلىمى بويىنشا ءومىر ءسۇرۋ – ەلباسىمىز ايتقان رۋحاني جاڭ­عىرۋ مەن ەل ماڭگىلىگىنىڭ دە ەڭ باستى كەپىلى.

اباي الەمى – ۇلتىمىزدىڭ ءمى­نەز-قۇلقى، بولمىس-ءبىتىمى، تۇرمىس-ءتىر­شى­لىگى، دۇنيەتانىمى، جانى، ءتىلى، ءدىنى، ءدىلى، رۋحى جان-جاقتى كورىنىس تاپقان بىرەگەي قۇبىلىس. مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ «Egemen Qazaqstan» گازە­تىندە جارىق كورگەن «اباي جانە XXI عا­سىر­داعى قازاقستان» اتتى ماقالاسىندا ابايدىڭ 175 جىلدىعىنا ارنالعان مەرەيتوي اياسىندا مەملەكەت كولەمىندە جانە حالىقارالىق دەڭگەيدە اۋقىمدى ءىس-شارالار ۇيىمداستىرۋ جوس­­پاردا ەكەنىن اتاپ وتە وتىرىپ، ول شارا­لاردىڭ «توي تويلاۋ ءۇشىن ەمەس، وي-ءورى­سىمىزدى كەڭەيتىپ، رۋحاني تۇرعىدان دامۋى­مىز ءۇشىن وتكىزىلمەك» ەكەنىن العا تارتتى.

تاعى ءبىر دەرەك. 2009 جىلدىڭ كىركۇيەگىندە وسكەمەندە ءۇندى ەلىنىڭ ابايىمىزداي ۇلى پەرزەنتى رابيندرانات تاگوردىڭ ءبيۋستىن ق. قايسەنوۆ اتىنداعى «جاستار» ەتنوباعىندا اشتىق. ساپالى قولادان قۇيىلعان، بيىكتىگى – 107 سم. ەنى – 81 سم. سالماعى – 120 كگ. تۇعىرىنىڭ بيىكتىگى – 145 سم. ءمۇسىندى ءۇندىستاننىڭ قازاقستانداعى ەلشىلىگى سىيلادى. سالتاناتتى شارادان كەيىن ءۇندىستان ەلشىسى اشوك سادجانحاردى اباي ەسكەرتكىشىنە اپاردىم. بىزدەن كەيىن  شۆەتسيادا ەلشى قىزمەتىن اتقارعان، قازىر عالامدىق زەرتتەۋلەر ينستيتۋتىنىڭ پرەزيدەنتى اشوك مىرزا: «سىزدەردىڭ ابايدان موسكۆاداعى ابايدىڭ لەبى سەزىلەدى»، - دەگەن.

سول كۇنگى ەمەن جارقىن اڭگىمە كەزىندە ميلليارد تۇرعىنى بار ءۇندىستان ەلشىلەرىنىڭ ۇلكەن پارىزى - ءۇندى ۇلتىنىڭ ۇلى تۇلعالارى رابيندرانات تاگور مەن ماحاتما گانديدى قىزمەت ەتكەن سىرت مەملەكەتتەردە ناسيحاتتاپ، مۇمكىندىگىنشە كوپشىلىك دەمالاتىن ساياباقتاردا بيۋستەرىن قويعىزىپ، جەرگىلىكتى تۇرعىندارعا اسىل مۇرالارىن جان – جاقتى جەتكىزۋ ەكەندىگىن ەستىدىم. سۇحبات اراسىندا ۇندىستانداعى وسى ەكى تۇلعانىڭ ەسكەرتكىشتەرى مەن بيۋستەرى «گۋممانيزمگە ۇمتىلعان جالپىادامزاتتىق رۋحتى بەينەلەيتىن» بىرەگەي وبرازادا جاسالاتىنىن جانە ەرەكشە ماڭىز بولگەنى سىرت ەلدەردە قويىلاتىن مۇسىندەرى دە ءۇندىستاندا قۇيىلاتىندىعىن ايتقان.

الەمنىڭ بەس كونتينەنتىن كورىپ، قىرىققا جۋىق ەلدە بولعان اقىن تاگوردىڭ ومىرگە كوزقاراسى وزىنەن جيىرما جاس ۇلكەن زامانداسى اباي دۇنيەتانىمىمەن ۇقساس.

اباي:

«ادامزاتتىڭ ءبارىن ءسۇي، باۋىرىم دەپ،

جانە حاق جولى وسى دەپ ادىلەتتى»،-دەيدى.

ەۆروپالىقتاردان كەيىن ادەبيەت سالاسىنداعى نوبەل سىيلىعىنىڭ ءبىرىنشى لاۋرەاتى اتانعان تاگور ادامزات بالاسى تۋرالى ويىن:

«ول ما، ول قازىر مەنىڭ جانارىمدا،

ول مەنىڭ ءون-بويىمدا، مەنىڭ جان دۇنيەمدە»، - دەپ تۇيىندەيدى.

الەمدە قازاقستان سەكىلدى ەكى جۇزدەي مەملەكەت بار. سول ەلدەردىڭ ابايداي ۇلى تۇلعالارى دا بار. كورىپ ءجۇرمىز، وقىپ بىلۋدەمىز – ولار دا دانىشپاندارىن دۇنيە جۇرتى بىلسە دەيدى. كىتاپتارىن اۋدارادى، مۇسىندەرىن جاساپ ەلشىلىكتەر ارقىلى سىيلاس ەلدەردە ورناتادى. كونفۋتسي، شەكسپير، پۋشكين، گيوتە، تاگور، گاندي... وسىنداي ەسىمدەرى ءمالىم ادامداردىڭ بيۋستەرى ءبىر ستيلدە، ءبىر وبرازدا جاسالعان. كورگەن كوز جاتتاپ الادى. قاي ۇلتتىڭ ۇلى ەكەنىن ەستە ساقتايدى. تۇسىرىلەتىن كينوفيلمدەر  مەن دەرەكتى سەريالداردا  وسى ءبىر بەينە، ءبىر وبراز.  ءبىز دە ابايىمىزدى جاھاندىق مادەنيەتكە  ۇلەس قوسقان تۇلعا رەتىندە تانىتۋ جولىندا وركەنيەتكە ۇلگى، جالپىادامزاتتىق رۋحتى جاڭعىرتقان رۋحاني جان-دۇنيەسىن اشاتىن  ونەگەلى وبرازىن ۇسىنۋىمىز زامانا تالابى دەپ ويلايمىن.

ماحات سادىق،

قر ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى

Abai.kz