(جازۋشى ادام مەكەباەۆتىڭ جەكە ارحيۆتىك قورى تۋرالى)

«سەنىڭ ەسىمىڭدى ادام دەپ كىم قويدى» دەگەن سۇراقتىڭ جاۋابىن ەستىگەندە زامانداسى، جازۋشى بەكسۇلتان نۇرجەكەەۆ قايران قالىپتى. تانىمال جازۋشى ادام مەكەباەۆتىڭ ازان شاقىرىپ قويعان اتى ۇزاقباي ەكەنىن بىلگەندە قاتتى تاڭىرقايدى. ادام مەكەباەۆ: «اسكەرگە اتتانعان اعامنىڭ اتى وشپەسىن دەپ، وزىمە ايدار قىلىپ تاڭىپ ەدىم»، - دەپ جاۋاپ بەرەدى. قوس جازۋشى باس قوسقاندا كوپكە بەيمالىم قۇپيانىڭ وسىلايشا سىرى اشىلىپتى. شىندىعىندا، شىعارماسىمەن ءدۇيىم جۇرتتىڭ جۇرەگىن جاۋلاپ، ادەبيەت الەمىندە قايتالانباس قولتاڭباسىن قالدىرعان «ادام» كىم؟

حالىققا «ادام» دەگەن اتپەن تانىمال بولعان جازۋشى ۇزاقباي مەكەباەۆ 1940 جىلى 19 ساۋىردە قىزىلوردا وبلىسى، قارماقشى اۋدانى، اقجار اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن. 1957 جىلى ورتا مەكتەپتى ءبىتىرىپ، 1960 جىلى قىزىلوردا قالاسىنداعى گوگول اتىنداعى پەداگوگيكالىق ينستيتۋتقا وقۋعا تۇسەدى، بىراق ەكى جىلدان سوڭ الماتىداعى قازاق مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنە جىلى وقۋىن اۋىستىرادى. ءسويتىپ فيلولوگيا فاكۋلتەتىنىڭ 5 كۋرسىنا جەتكەندە رەسپۋبليكالىق جاستار گازەتى «لەنينشىل جاسقا» (1965ج.) قىزمەتكە الىنىپ، ول جەردە ءبىر جىلعا جۋىق جۇمىس جاساپ، كوپ ۇزاماي تۋعان قالاسى قىزىلورداعا ورالادى (1966 ج.). شىعارماشىلىقپەن اينالىسۋىن ءبىر ساتكە توقتاتپاعان جازۋشى قىزىلوردا وبلىستىق حالىق شىعارماشىلىعى ۇيىندە مەتوديست، كەيىن وبلىستىق مادەنيەت باسقارماسىندا، ال 1968 جىلى وبلىستىق مۋزەيدە ەسكەرتكىشتەردى قورعاۋ جونىندەگى اعا عىلىمي قىزمەتكەر بولىپ جۇمىس ىستەيدى. كەيىننەن قىزىلوردا وبلىستىق حالىق شىعارماشىلىعى ءۇيىنىڭ ديرەكتورى (1971-1973 جج.), رەسپۋبليكالىق «قاينار» باسپاسىندا (1973-1975 جج.), «جازۋشى» باسپاسىندا (1975-1981 جج.), قازاق كسر مادەنيەت مينيسترلىگىندە جەتەكشى ينسترۋكتور (1981-1982 جج.) سونىمەن بىرگە ماسكەۋ قالاسىنداعى جوعارعى ادەبي كۋرستا (1985-1987 جج.) وقي ءجۇرىپ، 1987 جىلدان باستاپ «جۇلدىز» جۋرنالىندا جاۋاپتى قىزمەتتەر اتقارادى. ادام مەكەباەۆ سول كەزدەگى كسرو جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى، حالىقارالىق «الاش» ادەبي سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى اتانعان.

جازۋشىنىڭ «جادىرا»، «جەزتىرناق» پوۆەستەر جيناعى (1970 ج.), «دالا مىنەزى» دەگەن اتپەن ولەڭدەر مەن پوەمالارى (1976 ج.), «قۇپيا قويما» (1979 ج.), «پەرىشتە كەلىنشەك» (1983 ج.) ت.ب. روماندارى كىتاپ بولىپ جارىققا شىققان. كوپتەگەن شىعارمالارى ورىس تىلىنە دە اۋدارىلعان.

ەڭ ماڭىزدىسى قازىرگى تاڭدا قازاقستان رەسپۋبليكاسى مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىنە قاراستى الماتىدا ورنالاسقان «ورتالىق مەملەكەتتىك ارحيۆكە» 1988 جىلى ادام مەكەباەۆ بىرقاتار قۇجاتتارىن مەملەكەتتىك ساقتاۋعا ءوز قولىمەن اكەلىپ تابىستاعان ەكەن. جازۋشىنىڭ ارحيۆتىك قورى كولەمى جاعىنان وتە شاعىن. ولاردىڭ قاتارىندا: «پەرىشتە كەلىن»، «داۋىلى كەنەتتەن كوتەرىلەتىن تەڭىز» روماندارى، «جەزتىرناق»، «بويجەتكەن» اتتى پوۆەستەرى، «ازامات»، «مىڭ بولعىر كىسى» دەپ اتالعان وچەركتەرى، «اقىن اقتارعان سىر» اتتى ماقالاسى، سونىمەن قاتار اۋدارمالارى، جەكە قۇجاتتارى، پىكىرلەرى، حاتتارى بار. قۇجاتتارى 1960-1987 جىلدار ارالىعىن قامتىعان.

جازۋشى ادام مەكەباەۆ ومىردە سالماقتى ادام بولعان ەكەن، ونىڭ ەرەكشە تۇلعا ەكەندىگى جۋرناليست يتەن قارىمساقۇلىنىڭ «ەمەن بويلى، كەمەل ويلى قالامگەر» دەگەن ماقالاسىندا جازىلعان. «ادام مەكەباەۆ! بۇل ادەبيەت الەمىندەگى جۇمباق جان. اركىمگە، ءار جەردە سىرىن اشا بەرمەيدى، ويىن شاشا بەرمەيدى»،- دەپتى.

(ا. مەكەباەۆتىڭ «پەرىشتە» دەگەن رومانى. 1974-1982 جج. قر وما، 2139 قور، 1 ءتىز.، 2-ءىس.)

(ا. مەكەباەۆتىڭ «پەرىشتە» دەگەن رومانى. 1974-1982 جج. قر وما، 2139 قور، 1 ءتىز.، 2-ءىس.)

(ا. مەكەباەۆتىڭ «داۋىل»  اتتى اڭگىمەسى. [1975] ج. قر وما، 2139 قور، 1 ءتىز.، 22-ءىس.)

(ادام مەكەباەۆتىڭ ءومىربايانى. ج/ب. قر وما، 2139 قور، 1 ءتىز.،  66-ءىس.)

گۇلناز راحمەت،

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگى، «ورتالىق مەملەكەتتىك ارحيۆ» رمم جەكە تەكتىك ارحيۆتەر مەن تاريحي-قۇجاتتىق توپتامالارمەن جۇمىس جاساۋ ءبولىمىنىڭ ءارحيۆيسى.

Abai.kz