(Jazushy Adam Mekebaevtyng jeke arhivtik qory turaly)

«Sening esimindi Adam dep kim qoydy» degen súraqtyng jauabyn estigende zamandasy, jazushy Beksúltan Núrjekeev qayran qalypty. Tanymal jazushy Adam Mekebaevtyng azan shaqyryp qoyghan aty Úzaqbay ekenin bilgende qatty tanyrqaydy. Adam Mekebaev: «Áskerge attanghan aghamnyng aty óshpesin dep, ózime aidar qylyp tanyp edim», - dep jauap beredi. Qos jazushy bas qosqanda kópke beymәlim qúpiyanyng osylaysha syry ashylypty. Shyndyghynda, shygharmasymen dýiim júrttyng jýregin jaulap, әdebiyet әleminde qaytalanbas qoltanbasyn qaldyrghan «Adam» kim?

Halyqqa «Adam» degen atpen tanymal bolghan jazushy Úzaqbay Mekebaev 1940 jyly 19 sәuirde Qyzylorda oblysy, Qarmaqshy audany, Aqjar auylynda dýniyege kelgen. 1957 jyly orta mektepti bitirip, 1960 jyly Qyzylorda qalasyndaghy Gogoli atyndaghy Pedagogikalyq institutqa oqugha týsedi, biraq eki jyldan song Almatydaghy Qazaq memlekettik uniyversiytetine jyly oquyn auystyrady. Sóitip filologiya fakulitetining 5 kursyna jetkende Respublikalyq jastar gazeti «Leninshil jasqa» (1965j.) qyzmetke alynyp, ol jerde bir jylgha juyq júmys jasap, kóp úzamay tughan qalasy Qyzylordagha oralady (1966 j.). Shygharmashylyqpen ainalysuyn bir sәtke toqtatpaghan jazushy Qyzylorda oblystyq Halyq shygharmashylyghy ýiinde metodist, keyin oblystyq mәdeniyet basqarmasynda, al 1968 jyly oblystyq muzeyde eskertkishterdi qorghau jónindegi agha ghylymy qyzmetker bolyp júmys isteydi. Keyinnen Qyzylorda oblystyq Halyq shygharmashylyghy Ýiining diyrektory (1971-1973 jj.), respublikalyq «Qaynar» baspasynda (1973-1975 jj.), «Jazushy» baspasynda (1975-1981 jj.), Qazaq KSR Mәdeniyet ministrliginde jetekshi instruktor (1981-1982 jj.) sonymen birge Mәskeu qalasyndaghy Jogharghy Ádeby kursta (1985-1987 jj.) oqy jýrip, 1987 jyldan bastap «Júldyz» jurnalynda jauapty qyzmetter atqarady. Adam Mekebaev sol kezdegi KSRO Jazushylar odaghynyng mýshesi, Qazaqstannyng enbek sinirgen qayratkeri, Halyqaralyq «Alash» әdeby syilyghynyng laureaty atanghan.

Jazushynyng «Jadyra», «Jeztyrnaq» povester jinaghy (1970 j.), «Dala minezi» degen atpen ólender men poemalary (1976 j.), «Qúpiya qoyma» (1979 j.), «Perishte kelinshek» (1983 j.) t.b. romandary kitap bolyp jaryqqa shyqqan. Kóptegen shygharmalary orys tiline de audarylghan.

Eng manyzdysy qazirgi tanda Qazaqstan Respublikasy Mәdeniyet jәne sport ministrligine qarasty Almatyda ornalasqan «Ortalyq memlekettik arhivke» 1988 jyly Adam Mekebaev birqatar qújattaryn memlekettik saqtaugha óz qolymen әkelip tabystaghan eken. Jazushynyng arhivtik qory kólemi jaghynan óte shaghyn. Olardyng qatarynda: «Perishte kelin», «Dauyly kenetten kóteriletin teniz» romandary, «Jeztyrnaq», «Boyjetken» atty povesteri, «Azamat», «Myng bolghyr kisi» dep atalghan ocherkteri, «Aqyn aqtarghan syr» atty maqalasy, sonymen qatar audarmalary, jeke qújattary, pikirleri, hattary bar. Qújattary 1960-1987 jyldar aralyghyn qamtyghan.

Jazushy Adam Mekebaev ómirde salmaqty adam bolghan eken, onyng erekshe túlgha ekendigi jurnalist IYten Qarymsaqúlynyng «Emen boyly, kemel oily qalamger» degen maqalasynda jazylghan. «Adam Mekebaev! Búl әdebiyet әlemindegi júmbaq jan. Árkimge, әr jerde syryn asha bermeydi, oiyn shasha bermeydi»,- depti.

(A. Mekebaevtyng «Perishte» degen romany. 1974-1982 jj. QR OMA, 2139 qor, 1 tiz., 2-is.)

(A. Mekebaevtyng «Perishte» degen romany. 1974-1982 jj. QR OMA, 2139 qor, 1 tiz., 2-is.)

(A. Mekebaevtyng «Dauyl»  atty әngimesi. [1975] j. QR OMA, 2139 qor, 1 tiz., 22-is.)

(Adam Mekebaevtyng ómirbayany. j/b. QR OMA, 2139 qor, 1 tiz.,  66-is.)

Gýlnaz Rahmet,

Qazaqstan Respublikasynyng Mәdeniyet jәne sport ministrligi, «Ortalyq memlekettik arhiyv» RMM jeke tektik arhivter men tarihiy-qújattyq toptamalarmen júmys jasau bólimining arhiviysi.

Abai.kz