«ۇلى دالا» قوزعالىسىنىڭ وكىلەتتى جەتەكشىسى، بەلگىلى ساياساتتانۋشى ايدوس سارىم وقىرماندار ساۋالى جالعاستى جاۋاپ قاتىپ وتىر. ايدوس ءامىروللاۇلى كەلەلى كونفەرەنتسيانى جالعاستىرا وتىرىپ: «وتارسىزدانۋ دەكلاراتسياسى نەمەسە دوكتريناسى ەرتە مە، كەش پە قابىلدانۋى ءتيىس! ءتىپتى جاقىندا گرۋزيندەر قابىلداعانداي زاڭ رەتىندە قابىلداۋ كەرەك شىعار. بۇل - مەن بىلسەم الداعى ۋاقىتتا بارلىق ۇلتتىق ۇيىمداردى بىرىكتىرەتىن، باسىن قوساتىن ۇلتتىق تۇعىرناما بولماق.»، دەگەن وي ايتادى.

"اباي-اقپارات"

- 1. "مادەني مۇرا" باعدارلاماسىنىڭ ءارى قاراي جالعاستىرىلماۋ سەبەبى نە دەپ ويلايسىز؟ بۇل رۋحاني ەگەمەندىگىمىزدىڭ قالىپتاسۋىنا بالتا شاۋىپ وتىرعان مادەنيەت مينيسترلىگىندەگى كەيبىر سىرتقى كۇشتەردىڭ ىقپال ەتۋ اگەنتتەرىنىڭ قيتۇرتقى ارەكەتى دەپ سانايسىز با؟

2. ەۋرازيالىق وداقتىڭ ورتالىعى استانا بولسا قر ۇتا ما دەگەن №8 كوممەنتاتور، باسقا دا ازاماتتار كەيىن بارماق تىستەپ جۇرمەۋى ءۇشىن، بۇل ماسكەۋدىڭ الدامشى تاكتيكاسى ەكەنىن ءتۇسىندىرىپ ايتىپ بەرۋىڭىزدى وتىنەمىن.

- 1. «مادەني مۇرا» باعدارلاماسى جابىلىپ جاتقان جوق. نەگىزى، ەسىڭىزدە بولسا، باعدارلاما ءۇش جىل سايىن جاڭارتىلىپ، ۇكىمەتتە بەكىتىلىپ وتىردى. سوندىقتان دا بۇل باعدارلاما ءارى قاراي جالعاسىن تابادى دەپ سەنەمىن. «مادەني مۇرا» - ۇلت ءۇشىن ايرىقشا ماڭىزى بار مەملەكەتتىك جوبا. ونىڭ ارقاسىندا سوڭعى جىلدارى ۇلكەن-ۇلكەن شارۋالار ىسكە اسىرىلدى، ءالى دە جۇزەگە اسىرىلادى.

«ۇلى دالا» قوزعالىسىنىڭ وكىلەتتى جەتەكشىسى، بەلگىلى ساياساتتانۋشى ايدوس سارىم وقىرماندار ساۋالى جالعاستى جاۋاپ قاتىپ وتىر. ايدوس ءامىروللاۇلى كەلەلى كونفەرەنتسيانى جالعاستىرا وتىرىپ: «وتارسىزدانۋ دەكلاراتسياسى نەمەسە دوكتريناسى ەرتە مە، كەش پە قابىلدانۋى ءتيىس! ءتىپتى جاقىندا گرۋزيندەر قابىلداعانداي زاڭ رەتىندە قابىلداۋ كەرەك شىعار. بۇل - مەن بىلسەم الداعى ۋاقىتتا بارلىق ۇلتتىق ۇيىمداردى بىرىكتىرەتىن، باسىن قوساتىن ۇلتتىق تۇعىرناما بولماق.»، دەگەن وي ايتادى.

"اباي-اقپارات"

- 1. "مادەني مۇرا" باعدارلاماسىنىڭ ءارى قاراي جالعاستىرىلماۋ سەبەبى نە دەپ ويلايسىز؟ بۇل رۋحاني ەگەمەندىگىمىزدىڭ قالىپتاسۋىنا بالتا شاۋىپ وتىرعان مادەنيەت مينيسترلىگىندەگى كەيبىر سىرتقى كۇشتەردىڭ ىقپال ەتۋ اگەنتتەرىنىڭ قيتۇرتقى ارەكەتى دەپ سانايسىز با؟

2. ەۋرازيالىق وداقتىڭ ورتالىعى استانا بولسا قر ۇتا ما دەگەن №8 كوممەنتاتور، باسقا دا ازاماتتار كەيىن بارماق تىستەپ جۇرمەۋى ءۇشىن، بۇل ماسكەۋدىڭ الدامشى تاكتيكاسى ەكەنىن ءتۇسىندىرىپ ايتىپ بەرۋىڭىزدى وتىنەمىن.

- 1. «مادەني مۇرا» باعدارلاماسى جابىلىپ جاتقان جوق. نەگىزى، ەسىڭىزدە بولسا، باعدارلاما ءۇش جىل سايىن جاڭارتىلىپ، ۇكىمەتتە بەكىتىلىپ وتىردى. سوندىقتان دا بۇل باعدارلاما ءارى قاراي جالعاسىن تابادى دەپ سەنەمىن. «مادەني مۇرا» - ۇلت ءۇشىن ايرىقشا ماڭىزى بار مەملەكەتتىك جوبا. ونىڭ ارقاسىندا سوڭعى جىلدارى ۇلكەن-ۇلكەن شارۋالار ىسكە اسىرىلدى، ءالى دە جۇزەگە اسىرىلادى.

2. بۇل سۇراققا جاۋاپ بەرگەن سياقتىمىن. ەۋرازيالىق وداقتىڭ ءدال بۇگىنگى تۇرىندەگى، سيپاتىنداعى نۇسقاسى رەسەيدىڭ يمپەرلىك ساياساتىنان تۋىنداپ وتىر.

- ايدوس مىرزا، جاس ۇرپاقتى تاربيەلەۋدە قانداي پرينتسيپتەردى ۇستانعان ءجون دەپ ويلايسىز؟ قاي باعىتقا باسا ءمان بەرگەنىمىز ءجون؟

-بۇل وتە كەشەندى ماسەلە. وعان ەكى-ءۇش سويلەممەن جاۋاپ بەرۋدىڭ ءوزى مۇمكىن ەمەس. مەنىڭ بۇل ماسەلەدەگى ۇستانىمدارىم تومەندەگىگە سايادى. بىرىنشىدەن، مەملەكەتتىك ءتالىم-تاربيە بەرۋ باعدارلامالارى مەن ستاندارتتارى مىندەتتى تۇردە كەشەندى بولۋى كەرەك، ياعني، ۇزىلمەۋى ءتيىس. ەلدىڭ، ۇلتتىڭ ازاماتىن، پاتريوتىن تاربيەلەۋ بالاباقشادان باستالىپ، مەكتەپتە، جوعارى وقۋ ورنىندا جالعاسىن تابۋى كەرەك. بالا-باقشا مەن مەكتەپىڭ باستاۋىش سىنىپتارىندا ءبىلىم بەرۋ تەك مەملەكەتتىك تىلدە جۇرگىزىلۋى ءتيىس. بالانىڭ، وقۋشىنىڭ ساناسى قاتقان كەزدە عانا اعىلشىنشا نە ورىسشا ءبىلىم بەرۋگە بولاتىن شىعار. ەكىنشىدەن، ۇلتتىق ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى ۇلتتىق تاريح پەن مادەنيەتتەن سۋسىنداپ وتىرۋى ءتيىس. بۇل تەك قانا ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ جۇمىسى ەمەس، جالپى مادەنيەت سالاسىنىڭ، ونىڭ ىشىندە كىتاپ شىعارۋشىلاردىڭ، كينو جانە مۋلتفيلم تۇسىرۋشىلەردىڭ، بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ كەشەندى قىزمەتىن تالاپ ەتەدى. بۇلاردىڭ بارلىعى دا ۇلتتىق پەداگوگيكا مەن پسيحولوگيا ماماندارىنىڭ ۇسىنىستارى مەن ادىستەمەلەرىنە سۇيەنۋى ءتيىس. ۇشىنشىدەن، ۇلتتىق-پاتريوتتىق تاربيە ەلگە، جەرگە دەگەن قۇرمەت، ءىلتيپات باعىتىندا ءجۇرۋى كەرەك. قازاقستاننىڭ ءاربىر تۇلەگى ەلىمىزدىڭ ءاربىر مەكەنىن، جەرىن، تاۋ-تاسىن، سۋىن، وزەنىن «بۇل - مەنىڭ جەرىم! مەنىڭ اسىل وتانىم!» دەپ ءوسۋى كەرەك. جاڭا كەڭىستىكتىك ساياسات قاجەت. كەڭ بايتاق وتانىمىزدىڭ ءاربىر بۇرىشىندا تۇرىپ جاتقان جاستار ونىڭ بارلىق بۇرىش-بۇرىشى، قاسيەتتى ورىندارى تۋرالى اقپاراتتى مولىنان الۋى كەرەك، سول جەرلەردى مەكتەپتەن باستاپ ارالاۋعا مۇمكىندىك الۋى ابزال. بۇل دەگەنىمىز، وتاندىق تۋريزم سالاسىن دامىتۋ ءۇشىن كەرەمەت مۇمكىندىك بولادى دەپ سانايمىن. شەتەلدەن تۋريست كەلە مە، جوق پا، ءبىز ەڭ الدىمەن ىشكى ءتۋريزمدى، ونىڭ ينفراقۇرىلىمىن دامىتقانىمىز دۇرىس. قاجەت بولسا، بيۋدجەتكە قاراجات سالىپ، كانيكۋلداردا ۇزدىك مەكتەپ وقۋشىلارىنا قازاقستاننىڭ سۇلۋ جەرلەرىن، تاريحي مەكەندەرىن كورسەتىپ جاتساق، قۇبا-قۇپ بولار ەدى.

الداعى ۋاقىتتا بىزدەر قۇرىپ جاتقان «ۇلى دالا» قوزعالىسى وسى باعىتتاعى ءوزىنىڭ ناقتى ۇسىنىستارىن، ويلارىن ورتاعا سالاتىن بولادى. سول كەزدە بۇل تاقىرىپقا قايتا ورالامىز دەپ ويلايمىن.

- 1. ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ بولاشاعىن كوز الدىڭىزعا قالاي ەلەستەتەسىز؟

2. ءاليحان بايمەنوۆ ساتقىندىقتىڭ ۇلگىسىن كورسەتتى دەپ ويلايسىز با؟

3. ءبىلىم سالاسىنداعى جەمقورلىقتى قالاي تىيۋعا بولادى؟

- 1. ەلىمىزدىڭ بولاشاعى ءوزىمىزدىڭ قولىمىزدا. قول قۋسىرىپ قاراپ وتىرا بەرسەك تۇڭعيىققا باتا بەرەمىز، ءتىپتى بۇگىنگى كۇنىمىزدەن ايرىلىپ قالۋىمىز عاجاپ ەمەس. ال ەگەر ەلىمىزدىڭ ازاماتتارى بەلسەندىلىگىن ارتتىرسا، جاقسى وزگەرىستەرگە قول جەتكىزۋگە بولادى. ءوز باسىم تاريحي ءوپتيميستپىن. سوندىقتان دا جاقسىلىققا سەنەمىن. مەنىڭ ارمان-قيالىمداعى قازاق ەلى - دەموكراتيالى، زايىرلى پرەزيدەنتتىك-پارلامەنتتىك رەسپۋبليكا، ۇلتتىق مەملەكەت. قازاقستاندا تۇرىپ جاتقانداردىڭ بارلىعى وزدەرىن «قازاقپىز» دەپ ساناپ، وسى ەلدە تۇرىپ جاتقاندىعىن، قازاق ۇلتىنىڭ بولىگى، مۇشەسى ەكەندىگىمەن ماقتاناتىن بولادى. ونىڭ ءاربىر ازاماتىنىڭ ءوز دارىنى مەن ارماندارىن ىسكە اسىرۋعا مۇمكىندىك بار. ەلدىڭ ءاربىر ازاماتى ءوزىنىڭ ادال ەڭبەگىنە ساي لايىقتى تابىسقا قول جەتكىزىپ، ۇلتتىق بايلىقتان ۇلەسىن الىپ وتىرادى. ەلىمىزدە الەمدەگى ەڭ ۇزدىك مەديتسينا مەن الەۋمەتتىك ساقتاندىرۋ جۇيەسى قىزمەت ەتەدى. ەلىمىزدىڭ عالىمدارى، جازۋشىلارى، اقىندارى الەمگە تانىلىپ جاتادى. الداعى 30-40 جىلدا كەم دەگەندە 3-4 قانداسىمىز نوبەل سىيلىعىن الۋى ءتيىس. ەلىمىز بابالارىمىز ارمانداعان جەرۇيىققا اينالىپ، تابيعاتپەن گارمونيادا ءومىر سۇرەتىن ەكولوگيالىق تەپە-تەڭدىك ساقتالادى. قازاق جەرىنەن بارلىق پوليگوندار اكەتىلىپ، ولاردىڭ ورنىنا تابيعي قورىقتار جاسالاتىن بولادى. بۇل ارماندى ىسكە اسىرۋ ءۇشىن تاۋلىگىنە 26 ساعات، اپتاسىنا 9 كۇن ايانباي ەڭبەك ەتۋىمىز كەرەك. وسىعان بىزدەر دايىنبىز با؟

2. ءيا. بۇل تۋرالى بىرنەشە رەت جازعان بولاتىنمىن. قايتالاماي-اق قويايىن.

3. بىردە ءبىر ەل جەمقورلىقتى تولىقتاي جەڭىپ كورمەگەن. بىراق ونىڭ دەڭگەيىن كۇرت ازايتۋعا بولادى دەپ بىلەمىن. بۇنىڭ ناقتى جولدارى، ءتاسىلى، ادىستەمەسى بار. اينالىپ كەلگەندە بارلىعى دا ساياسي مادەنيەت پەن ساياسي جىگەرگە تىرەلىپ تۇر. ءبىلىم سالاسىنداعى جەمقورلىقتى ازايتۋ ءۇشىن مىنا ۇستانىمداردى ەنگىزۋ قاجەت: اشىقتىق، تازالىق، رەيتينگىلەۋ، قوعامدىق باقىلاۋ، ءبىلىم وردالارىنىڭ قوعام، اتا-انالار، وقۋشىلار الدىندا تۇراقتى ەسەپ بەرۋى. ءبىز كەرەمەت جاڭالىق ويلاپ تاپپايمىز. الەمدىك تاجىريبەنى ۇقىپپەن ىسكە اسىرساق جەتىپ جاتىر.

- ايدوس مىرزا، قازاقستانداعى جەمقورلىقتى قالاي ازايتۋعا بولادى؟ ەستۋىمىزشە، اقتوبە وبلىسى تەلەۆيزياسىن باسقاراتىن باستىق "ور" ءبىرشاما "جەپ" قويعان، ءارى سونى قىركۇيەك ايىندا قۇزىرلى ورىندار تەكسەرە باستاعان. بىراق، جوعارعى جاقتان الدەكىمنىڭ ارالاسۋىمەن "جابۋلى قازان جابۋلى كۇيىندە" قالعان. ونداي "قامقورلىقپەن" جەمقورلىقتان، قىلمىسپەن تەڭ ءتۇرلى كەلەڭسىزدىكتەن جۋىقتا ارىلا قويماسپىز. ءبىرتالاي ءىشىپ-جەگەندەر ەندى ءتىپتى، ماڭگىلىك ءىشىپ-جەي بەرسىن دەگەن زاڭ بار ما الدە؟ نە ايتاسىز؟

- ەلىمىزدەگى جەمقورلىق تەك بيلىكتەگىلەردىڭ يتتىگى ەمەس! جەمقورلىقتىڭ ەتەك الۋىندا قاراپايىم حالىقتىڭ، قوعامىمىزدىڭ دا «كۇناسى» بار. جەمقورلىق دەگەن كەزدە كەيبىر ازاماتتار ونى تەك كاپيتاليزمنىڭ، سوڭعى 20 جىلدىڭ نەسىبەسى دەپ تۇسىندىرەدى. شىن مانىندە، بىزدەگى جەمقورلىق وتارلاۋ كەزىنەن، اسىرەسە كەڭەس ۇكىمەتىنىڭ سوڭعى جىلدارى كەڭ تاراعانى ايدان-انىق. ياعني، بىزدەر جەمقورلىقپەن كۇرەستى وتارسىزداندىرۋ ساياساتىمەن قاتار جۇرگىزە باستاۋىمىز قاجەت. ەكىنشىدەن، ءوزىمىز پارا بەرمەۋگە، پارا سۇراۋشىلارمەن كۇرەسۋگە دايىن بولۋىمىز قاجەت. ەگەر مەن «ماسەلەنى وڭاي شەشەمىن» دەپ بىرەۋگە پارا بەرىپ جاتسام، مەنىڭ ەلدە «جەمقورلىق جايلادى» دەپ بايبالام سالۋعا قاقىم جوق! وسىنداي جاڭا پسيحولوگيانى، مادەنيەتتى قالىپتاستىرا باستاۋ قاجەت. نەگىزى، ءوزىمنىڭ بايقاعانىم، قوعامنىڭ ىشىندە جەمقورلىققا دەگەن نارازىلىق، ادىلەتتىلىك ىزدەۋ، تازالىقتى، ىڭكارلىكتى ارمانداۋ كۇن سايىن ارتىپ كەلە جاتىر. ياعني، بۇگىنگى كۇنگى «تۇيەنى تۇگىمەن جۇتاتانداردىڭ»، «زاڭدى بەلىنەن باسقانداردىڭ» تاريحي ۋاقىتى ءوتىپ بارا جاتىر. ءبىر نارسە انىق ول - بۇگىنگى كۇنى جەمقورلىقپەن، ۇلتىن توناۋمەن جاسالعان كاپيتالداردىڭ عۇمىرى تىم ۇزاققا بارمايدى. جەمقورلاردىڭ جەگەندەرى جەلكەسىنەن شىعادى. زامان دا، الەم دە وزگەرىپ كەلەدى. كەشەگى كاددافيلەردىڭ 100 ميلليارد ۇرلاعانىنان نە پايدا؟ يت قۇساپ ولگەن سوڭ جيعان بايلىعىڭنان نە قايىر؟

- «قازاق ەلى « حالىقتىق قوزعالىسى تۋرالى پiكiرiڭiزدi بiلگiم كەلەدi. نەگە بiرiكپەدiڭىزدەر؟

«قازاق ەلى» قوزعالىسىنىڭ ارتىندا كىم تۇر دەپ ويلايسىز؟

- «قازاق ەلى» قوزعالىسىنا كوزقاراسىم دۇرىس. بىلۋىمشە، ونى زامانداسىم قاجىمۇقان عابدوللا قۇرىپ جاتىر. وعان ءوز باسىم ءبىزدىڭ سايتتار ارقىلى تۇراقتى اقپاراتتىق كومەك كورسەتىپ وتىردىم. ياعني، ونىڭ ماعان وكپەسى بولماۋى ءتيىس. ونىڭ ۇستىنە قاجىمۇقان ماعان شىعىپ، بىرگە بولايىق، جۇرەيىك دەپ كورگەن ەمەس. ەگەر ونداي ۇسىنىس بولعاندا مەن قاجەكەڭە ءوز ويلارىمدى ايتار ەدىم. بارلىعىمىز پاتريوتپىز، ءبارىمىز ۇلتشىلمىز، بىراق قوزعالىس قۇرۋ ءۇشىن بۇل جەتكىلىكسىز. ەڭ الدىمەن يدولوگيالىق بىرلىك بولۋى كەرەك. ال، مەن بىلسەم، قاجىمۇقاننىڭ قاسىنا توپتاسقان ازاماتتاردىڭ ءوزى ءارالۋان كوزقاراستاعى ازاماتتار. ىشىندە ءتىپتى فاشيستىك كوزقاراستا جۇرگەندەر دە بار. كوممۋنيزمدى سوتتايمىز، وتارسىزدانامىز دەپ جاتىپ، ءفاشيزمدى ناسيحاتتاۋعا بولا ما؟ فاشيزم دە، كوممۋنيزم دە توتاليتارلى يدەولوگيا. تامىرى، تاريحى ۇقساس. وسى سەبەپتى دە مەن «قازاق ەلى» قوزعالىسىنا جاقىنداۋدان تارتىندىم. قاجىمۇقان «ماعان ەشكىم كومەك بەرمەيدى» دەپ شىرىلداپ ءجۇر. بىراق، جاڭاعىداي سۇراقتاردى شەشپەي جاتىپ وعان كىم كومەك بەرسىن؟ ال، ەگەر قاجىمۇقان «وسىلارىڭ كوڭىلگە قونىمدى ەكەن، ەسكەرەيىن، الداعى ۋاقىتتا سەرىكتەس بولايىق» دەپ جاتسا، ول مەنىڭ ادرەسىمدى، تەلەفوندارىمدى بىلەدى. حابارلاسسىن، اقىلداسايىق.

«قازاق ەلى» قوزعالىسىنڭ ارتىندا تۇرعان قاجىمۇقان عابدوللا. باسقا بەلسەندىلەرىن كورىپ جۇرگەن جوقپىن. قالعانىن قاجەكەڭنىڭ وزىنەن سۇراعان دۇرىس شىعار.

- ايدوس، سوڭعى جىلدارى ەل ىشىندەگى وسەك اياڭدى جازاتىن، جاۋ وبرازىن ىزدەپ جۇرەتىن، ەل ىشىندەگى دۇرىس ادام دەگەننىڭ ارتىنان شالا بايلاپ قوياتىن "جاس الاش" گازەتى جونىندە پىكىرىڭىز قالاي؟ گازەتتى ستۋدەنت كەزىمىزدە ىزدەپ وقيتىن ەدىك، قازىر قاراي المايمىز. ءار سانى وسەك، ادامداردى شاعىستىرۋ، نەگىزسىز كىنالاپ اڭگىمە جازۋ گازەت بەدەلىن ءتۇسىردى. جانبولات ماماي دەگەن قانداي وسەك جازادى، تاعى كىمدى جاماندايدى دەپ ويلايسىڭ. مۇمكىن ولار زاكازبەن ادەيى جاقسى ادامدار بەدەلىن ءتۇسىرۋ ءۇشىن جازاتىن شىعار وسىعان نە دەيسىز.

- گازەت تۋرالى سۇراقتارعا جاۋاپ بەردىم. ءوز باسىم گازەتتى ساتىپ الۋدى قويدىم. اندا-ساندا سايتىنا كىرىپ وتىرامىن. نەگىزىنەن ەڭ قۇندى دۇنيەلەرى بەسىنشى، ياعني، ادەبي-مادەني بەتتە جاريالانادى. قالعاندارىنىڭ مازمۇنى ءبىرىنشى سويلەمىن وقىعاننان كەيىن-اق بەلگىلى بولىپ تۇرادى! گازەت دەگەنىمىز نە؟ ەڭ الدىمەن تىڭ جاڭالىق! اپتاسىنا ەكى رەت شىققاندىقتان ونى اپتالىق دەۋگە بولادى. بار جاڭالىقتى ينتەرنەتتەن، تەلەديداردان كورىپ الساڭ، گازەتتەن جاڭالىق ەمەس، ساراپتاما ىزدەيسىڭ. ال گازەتتىڭ ساراپتاماسى جوق! جۋرناليستەرىنىڭ بارلىعىن بىلەمىن، سىيلايمىن، بىراق، گازەت اۆتورلارىنىڭ، ساراپشىلارىنىڭ سانىن كۇرت ارتتىرۋى قاجەت سياقتى. ءتىپتى، كەيبىر كەزدە ءوزىڭ كەلىسە بەرمەيتىن ادامداردى دا شىعارىپ تۇرۋ كەرەك. ال گازەتتىڭ بۇگىنگىسى بەلگىلى، تۇسىنىكتى كوزقاراستاردىڭ ۇگىت-ناسيحاتى. بولشەۆيكتەردەن قالعان تۇپ-تۇنىق پروپاگاندا! ونداي گازەتتەردىڭ زامانى ءوتىپ بارا جاتىر، ءوتىپ كەتكەن دە شىعار. بۇل مەنىڭ جەكە پىكىرىم. بۇنى بىرەۋدى كەكەتۋ، كەمسىتۋ، بىرەۋدەن كەك الۋ ءۇشىن ايتىپ وتىرعان جوقپىن. كەزىندە ءوزىم قىزمەت ەتكەن، تالاي نارسەنى ۇيرەنگەن قارا شاڭىراعىما جانىم اشىعاندىقتان ايتىپ وتىرمىن.

- ايدوس مىرزا، مەنىكى سۇراق ەمەس، ۇسىنىس دەسە دە بولادى. بەدەلدى اقپاراتتىق پورتالداردىڭ باسى-قاسىندا جۇرگەنىڭىز بەلگىلى. قازنەتتىڭ دامۋىنا ءسىڭىرىپ جاتقان ەڭبەگىڭىز دە جۇرتقا ءمالىم. وسى ورايدا قازاقتىڭ ءتول ونەرى ايتىس جانرىنا ارناپ جەكە سايت اشۋ ماسەلەسىن قولعا الساڭىز. تالداۋدىڭ ازدىعىنان بولار قازىرگى كەيبىر اقىندارىمىز ۇساق-تۇيەك اڭگىمەلەرگە جول بەرىپ ءجۇر. جانە دە كەيبىر ايتىستاردى تەلەديداردان كورسەتپەيدى. مىسالعا «حابار» ارناسى ءبىر ايتىستى ەفيردەن بەرۋ ءۇشىن ۇيىمداستىرۋشىلاردان 2-3 ملن تەڭگەگە دەيىن قاراجات سۇرايتىن كورىنەدى. ازاتتىق راديوسى كەيىنگى كەزدە ازداپ بەرىپ ءجۇر. بىراق تالداۋ، ساراپتاۋ بولماعان سوڭ، ءتول ونەردىڭ دامۋى قالىس قالىپ ءجۇر. سوندىقتان ءار ايتىستىڭ اۋديو نەمەسە ۆيدەو نۇسقاسىن جانە دە ءماتىنىن تسەنزۋراسىز جاريالايتىن ءباسپاسوز كەمدە-كەم. ايتىس - ۇلتتىڭ يدەولوگيالىق قۇرالى. ول قازاققا وتە قاجەت ونەر ۇلگىسى. ءبىر-ەكى ادامدىق جۇمىس توبىنان قۇرالعان سايت اكىمشىلىگىنىڭ شىعىندارىن، كەلەر ايتىستى اقىلى جارنامالاۋ ارقىلى نەمەسە مەتسەناتتاردىڭ كومەگىمەن-اق شەشۋگە بولاتىن سياقتى. ءىستىڭ ءجونىن بىلەر ازامات رەتىندە بۇل ماسەلە سىزگە قيىندىق تۋعىزباس دەپ ويلايمىن. جانە دە ايتىس جاناشىرى رەتىندە اقىنداردىڭ جىرىنا اتىڭىز قوسىلىپ وتىراتىنىن ەسكەرسەك، ءسىزدىڭ بارلىق باستامالارىڭىزعا تەگىن جارناما دايىن دەۋگە بولادى. وسى ىسكە قالاي قارايسىز؟ تولاعاي

- تولاعاي! تولىق كەلىسەمىن! ناقتى ۇسىنىسىڭىز، قاعازعا تۇسكەن تۇجىرىمداماڭىز، جوبانىڭ بيۋدجەتى بولسا حابارلاسىڭىز. كەزدەسىپ، اقىلداسايىق! بۇنداي جوبالاردى اتقارۋ ءۇشىن ۇكىمەتكە رەنجۋدىڭ، باسشىلارعا شاپقىلاي بەرۋدىڭ قاجەتى جوق. جاقسى كواليتسيا قۇرىپ، توپتاسا بىلسەك قاراجات كوزدەرىن دە تابۋعا بولاتىن سياقتى.

- نۇرتورە ءجۇسىپ پەن جۇسىپبەك قورعاسبەك تۋرالى ويىڭىز قانداي؟

- نۇرەكەڭ دە، جۇكەڭ دە قازاقتىڭ مىقتى ازاماتتارى، قالامگەرلەرى، ءباسپاسوز سالاسىنىڭ مايتالماندارى. ەكەۋى دە جۋرناليستىك مەكتەپ قالىپتاستىرا بىلگەن تۇلعالار.

- ايدوس، باۋىرىم!

1. ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىككە جەتۋىنە "ازات" قوزعالىسىنا قاتىسقان بارلىق وڭىرلەردەگى ازاماتتاردىڭ ەڭبەگى ءسىڭدى. سولاردىڭ پارمەنىمەن عانا «قازاق سسر-ءنىڭ مەملەكەتتىك ەگەمەندىگى تۋرالى» دەكلاراتسياسى، «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك تاۋەلسىزدىگى تۋرالى» كونستيتۋتسيالىق زاڭى قابىلداندى.

بۇل قۇجاتتارداعى قازاق ۇلتىنىڭ مۇددەلەرى جايلى ۇستانىمداردى بارشا وتانداستارىمىزدا جانە الەم مەملەكەتتەرى مويىندادى.

وسى دەكلاراتسيالار نەگىزىندە قابىلدانعان قازاقستاننىڭ ءبىرىنشى كونستيتۋتسياسىندا ۇلتتىق مۇددە جايلى باپتار بار ەدى.

قازىر بۇل زاڭدار مەن كونستيتۋتسيا قولدانىستا ەمەس، ال كەيىنگى كونستيتۋتسيا مەن زاڭداردا قازاقتىڭ ۇلتتىق مۇددەسى جايلى ناقتى، انىق جازىلعان باپتاردى تابۋ قيىن...

سوندا ءبىز، ءوزىمىز دە جانە الەم مەملەكەتتەرى دە مويىنداعان، ۇلتتىق ۇستانىمدارىمىزدان تايقىپ كەتتىك پە، الدە ۇمىتىپ كەتتىك پە؟

2. سوڭعى 20 جىل ىشىندەگى ەلىمىزدەگى شەشىمىن تاپپاي كەلە جاتقان كەلەڭسىزدىكتەردىڭ ءبارى - ءوز ۋاقىتىندا قابىلدانىپ ءبىرىنشى كەزەكتە مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردىڭ ساناسىن وتارسىزداندىرۋعا ءتيىستى دەكلاراتسيانىڭ جوقتىعىنىڭ سالدارى ەمەس پە؟

بۇگىنگى كۇنى، ەشتەن كەش جاقسى دەگەندەي، "وتارسىزدانۋ دەكلاراتسياسىن (دوكتريناسىن)" دايىنداپ قابىلداۋعا بولا ما؟ ويتكەنى بوداندىقتا بولعان ۋاقىت ىشىندە وزگەرگەن جەر-سۋ اتتارى، ەلدى-مەكەن اتاۋلارىن بايىرعى اتاۋلارىمەن اتاپ، تاريحي ادىلەتتىلىكتى قالپىنا كەلتىرۋ ءۇشىن ۇراندار مەن ميتينگتەر ەمەس، زاڭدى نەگىزدەمە كەرەك ەمەس پە؟

بولات ناۋكەنۇلى بوتەەۆ، الماتى قالاسىنان

- 1. بوكە! ايتىپ وتىرعانىزدىڭ جانى بار. وكىنىشكە وراي، ەگەمەندىك تۋرالى دەكلاراتسيا مەن تاۋەلسىزدىك تۋرالى زاڭدى بۇگىنگى ساياسي ەليتا ۇمىتىپ بارا جاتىر. مەنىڭ ءبىر بايقاعانىم، بۇل قۇجاتتار كوپتەگەن مەمورگانداردىڭ سايتتارىندا مۇلدەم جوق! نە ماسقارا! دەكلاراتسيانىڭ قازاقشا ءماتىنىن تابۋ مۇمكىن ەمەس! كەزىندە ەل بىرلىگى دوكتريناسىن تالقىلاعاندا بىزدەر وسى ەكى قۇجاتتىڭ ارقاسىندا «ۇلت»، «قازاق مەملەكەتى» دەگەندەردى دالەلدەي الدىق. بۇلاردى «ۇمىتۋدىڭ» باستى سەبەبى - ەكى قۇجاتتا دا «قازاق ۇلتى»، «ۇلتتىق مەملەكەت» دەگەن ناقتى باپتار، سوزدەر بار. اتالعان كونستيتۋتسيالىق زاڭدا «بولاشاقتا قابىلدانعان كونستيتۋتسيا مەن زاڭدار وسى زاڭدى ىسكە اسىرۋعا باعىتتالۋى ءتيىس» دەگەن باپتار بار. اينالىپ كەلگەندە، ءسىز كوتەرىپ وتىرعان ماسەلەنىڭ تەرەڭ تاريحي، ساياسي جانە قۇقىقتىق استارى بار. ءتۇبى وسى دەكلاراتسيا مەن زاڭنىڭ ورىندالۋ بارىسى تۋرالى ۇلكەن باسقوسۋ وتكىزىپ، تاريحشىلاردى، ساياساتتانۋشىلاردى، زاڭگەرلەردى سويلەتۋ كەرەك شىعار. بۇل ۇلكەن ۇلتتىق تالقىنىڭ باستاۋى، ارقاۋى بولماق. ەگەر وسى ۇسىنىستى ماقۇلداساڭىز وسىنداي باسقوسۋدى بىرگە وتكىزۋگە بولادى. مىسالى، سىزدەر اشىپ وتىرعان كلۋبتىڭ اياسىندا جينالۋعا بولادى.

2. وتارسىزدانۋ دەكلاراتسياسى نەمەسە دوكتريناسى ەرتە مە، كەش پە قابىلدانۋى ءتيىس! ءتىپتى جاقىندا گرۋزيندەر قابىلداعانداي زاڭ رەتىندە قابىلداۋ كەرەك شىعار. بۇل - مەن بىلسەم الداعى ۋاقىتتا بارلىق ۇلتتىق ۇيىمداردى بىرىكتىرەتىن، باسىن قوساتىن ۇلتتىق تۇعىرناما بولماق. ال قازىرگى كەزدە جاڭاعى قۇجات قانداي بولۋى كەرەك، وعان قانداي باپتاردى قوسۋ كەرەك دەگەن قوعامدىق تالقىنى باستاعانىمىز ءجون. ءوز باسىم قولىمىزداعى اقپاراتتىق قۇرالداردىڭ بارلىعىن وسى تالقىعا قوسۋعا دايىنمىن. شاما-شارقىم جەتكەنشە ماقالا جازۋعا، جۇمىسشى توبىنا كىرۋگە دە ءازىرمىن!

- جەكە كۋالىگىڭىز، پاسپورتىڭىز بويىنشا سارىمسىز با، الدە ساريموۆسىز با؟ تەك وتىرىك ايتپاڭىز.

- وتىرىك ايتپايىن; ازىرگە ساريموۆپىن. ۇياتتىمىن! مويىندايمىن. بىراق، وسى ايدىڭ ىشىندە تولقۇجاتتى دا، كۋالىكتى دە اۋىستىرامىن. ەكەۋىنىڭ دە مەرزىمى ءوتىپ كەتتى. المالى اۋداندىق حكو-عا ارىز جازىپ، قۇجاتتاردى اۋىستىرۋعا قاتىستى قاعازدارىن ازىرلەپ قويدىم.

- جاراتۋشىنىڭ بارلىعىنا سەنەسىز بە؟ قانداي اقىلمەن ايتار دالەلىڭىز بار؟ اباي ايتقانداي ءدىندى داستۇرمەن بە جوق، اقىلمەن قابىلدادىڭىز با ؟

سوپىلىق اعىمدى قۇپتايدى ەكەنسىز، نە سەبەپتەن؟ ءسىز شە ءدىن - ءداستۇر نە قوعامدىق قۇبىلىسپا جوق، اللانىڭ ادامدارعا جىبەرگەن ورتاق جولى ما؟ الدە  وزگەرتۋگە بولاتىن دۇنيە مە ؟

ارۋاققا سىيىنىپ كومەك سۇراۋ دۇرىس پا ؟ جوق تەك اللادان عانا سۇراۋ ورىندى ما؟ (ايات، حاديستەن دالەل كەلتىرە ايتساڭىز).

ناماز وقيسىز با؟

سايتتارداعى ءدىني تالاستا تەك سوپى مەن ۋاحابي جايلى ءسوز بولعانداي اسەر بەرەدى، سوندا ەلدەگى حانافي مازحابىنداعى جاماعات، بارشا يمامدار قايدا كەتتى، جوق حانافي مازحابىنداعى كوپتە وسەك اياڭعا ەنىپ كەتكەن جوق پا، بۇعان نە ايتاسىز؟

سوڭعى كەز ۇلتتىق ماسەلەدەن دە قيىن ءتۇيىن ءدىن تاقىرىبى ەكەنى جاسىرىن بولماسا كەرەك.
قازاق ءۇشىن ءدىني دۇرىس جول قايسى دەپ ويلايسىز؟ ءدىن قالاي بىرلىك-بەرەكەگە كەلەر؟

دۇنيە الدانىشتارىن، بويامالارىن ءبىر ءسات قويا تۇرىپ، ءبىر كەلەتىن ءولىمدى ويلاۋ اقىلدىلاردىڭ ءىسى دەيدى ەكەن. تەك مىسال ءۇشىن ءومىرىڭىزدىڭ سوڭعى كۇندەرى عانا قالسا ونى قالاي ورنالاستىرار ەدىڭىز؟

-ءوزىمدى وتە-موتە ءدىندار اداممىن دەپ سانامايمىن. سوپى دا ەمەسپىن. ناماز وقىمايمىن. ناماز وقىپ، دىنگە بەت بۇرۋ ءۇشىن بەلگىلى دارەجەدە ىشتەي دايىندىق قاجەت دەپ سانايمىن.

ءدىندى كوپشىلىك اقىلمەن ەمەس، جۇرەكپەن قابىلدايدى. اقىلمەن قابىلداۋ دا ىشكى رۋحاني جۇمىستى، پاراساتتى تالاپ ەتەدى. بالكىم، بۇنداي دەڭگەيگە تەك اباي، شاكارىم سياقتى تۇلعالار عانا جاقىنداي العان بولار.

اللاعا، ونىڭ قۇدىرەتىنە سىيىنۋ كەرەك. اللادان قورقۋ - تالاي سۇمدىق پەن ماسقارانىڭ الدىن الادى دەپ بىلەمىن.

ارۋاققا سىيىنۋ قازاقى داستۇردەن تۋىنداپ وتىر. ونى مەن قيانات دەپ ەسەپتەمەيمىن. اتا-بابالارىمىز اقىماق بولماعان شىعار!

ءدىني ماسەلەگە قاتىستى كوزقاراستارىمدى جوعارىدا ايتىپ شىققان سياقتىمىن. قوسىمشا سۇراقتارىڭىز بولسا، پىكىر الماسايىق. مەن دايىنمىن.

ءومىر - ءولىمدى ويلاي باستاعان كۇننەن باستاپ جاڭا ساپاعا وتەدى نە ۋلانادى دەپ سانايمىن. بارلىعى دا ادامنىڭ وزىنە بايلانىستى. اقىلدى ادام بولاشاعىمىز قانداي، ارتىمدا  اتىم قالا ما، ۇرپاقتارىم مەنىڭ تىرلىگىم ءۇشىن قىزارىپ جۇرمەي مە دەگەن سۇراقتاردى وزىنە-ءوزى كۇندە قويىپ وتىرۋى كەرەك. بۇل ادام بولۋدىڭ، تۇلعا بولۋدىڭ شارتى، تالابى دەپ تۇسىنەمىن.

- 1. ءپۋتيننىڭ يمپەريالىق جوسپارلارىنا توتەپ بەرۋ ءۇشىن «ۇلى دالا» قوزعالىسى قانداي ناقتى شارالار جاسايدى؟

2. قوزعالىستارىڭىزدىڭ تۇساۋكەسەرىنىڭ تولىق ۆيدەوسىن ىلەمىز دەپ ەدىڭىز، ءالى جوق.

3. ۇلتشىلدار مەن ءدىندارلاردى بىرىكتىرۋدىڭ ورنىنا نەگە اراسىن اجىراتىپ، ارازداستىرۋعا تىرىساسىز؟
4. پرەزيدەنت نازارباەۆ تاريحي شەشىم قابىلداپ، جاقىن ارادا ورنىنان كەتۋى مۇمكىن بە؟

- 1. قوعامدىق ساياسي قوزعالىستىڭ باستى جۇمىسى - قوعامدىق كۇشتەردى توپتاستىرۋ، قوعامدىق ساراپتاما جاساۋ، قوعامدىق پىكىردى قالىپتاستىرۋ. رەسەيدىڭ يمپەرلىك جوسپارلارىنا قارسى تۇرۋ ءۇشىن بىزدەر ۇلت بولىپ بىرىگىپ، ورتاق ارەكەت جاساۋ ءداستۇرىن قالىپتاستىرا ءبىلۋىمىز قاجەت. وسى تۇرعىدا اشىق تا، باتىل دا قىزمەت ەتەمىز دەپ سەنەمىن، سەندىرە الامىن.

2. تۇساۋكەسەر ەمەس، قۇرىلتايدىڭ ۆيدەوسىن دەگەن ەدىم. جاقىن ارادا قوزعالىستىڭ ۆەب-سايتى اشىلادى. سوعان بارلىق قۇجاتتاردى، فوتو جانە ۆيدەولاردى ىلەتىن بولامىز. سونىمەن قاتار، سايتتا قوزعالىستىڭ قاراجاتى، ونىڭ شىعىندالۋى تۋرالى دا اقپاراتتى ورنالاستىرامىز دەپ وتىرمىز. بۇل دا جاڭا ءداستۇردىڭ، جاڭا ساياسي مادەنيەتتىڭ قالىپتاسۋىنا سەپ بولادى دەپ سانايمىز.

3. مەن ۇلتشىلدار مەن ءدىني باعىتتا جۇرگەندەردى ءبولىپ جۇرگەن جوقپىن. ايتىپ وتىرعانىڭىزدىڭ ناقتى دالەلى بولسا، كەلتىرىڭىز! مەنىڭ ايتىپ جۇرگەنىم: ۇلتتىق يدەيا - اسىرە ءدىنشىل يدەيالارعا، ءدىني ەكسترەميزمگە بالاما بولا الادى! ال ءدىن ۇلتىمىزدىڭ، ۇلتتىق ساياساتىمىزدىڭ قۇرامداس بولىگى، ينستيتۋتى، رۋحاني كۇشى، الەۋمەتتىك رەتتەگىشى، يماندىلىق كوزى!

4. پرەزيدەنت نازارباەۆ جاقىن ارادا بيلىگىن ەشكىمگە بەرە قويمايدى. ونى ورنىنان ىسىراتىن ساياسي كۇش نەمەسە ەليتا ەلىمىزدە جوق. اڭگىمەنىڭ قىسقاسى وسى.

- قازاقشاڭىز نەگە ناشار؟ ۇنەمى ويىڭىزدى ورسىشادان اۋدارىپ سويلەيسىز. قازاق ءتىلىن نەگە جەتە وقىمادىڭىز؟

ايدوس اعا، ءسىز كوبىنشە ورىسشا سويلەيسىز، ورىسشا جازاسىز، ورىسشاعا جۇيرىكسىز. ال قازاقشاڭىز قالاي؟ قازاق باسىلىمدارىن، قازاق تىلىندەگى كىتاپتاردى ءتۇسىنىپ وقي الاسىز با؟

- سولاي ما؟ ءوز باسىم قازاق مەكتەبى مەن ۋنيۆەرسيتەتىن ءتامامدادىم. ءبىر ادامداي قازاقشا بىلەمىن. اقىن، جازۋشى ەمەس شىعارمىن، بولعىم دا جوق. كەز-كەلگەن قازاققا ويىمدى ەركىن جەتكىزە الامىن، قازاقشا وقيمىن، جازامىن، ويلايمىن. بۇدان ارتىق نە كەرەك؟

گازەت جۋرنالعا كەلسەك، باياعى ادەتىممەن كۇندەلىكتى، اپتالىق قازاق گازەتتەرىنىڭ بارلىعىن دەرلىك وقيمىن. جۋرنالداردان «جۇلدىز»، «جۇلدىزدار وتباسى»، «اقيقات» باسىلىمدارىن ۇزبەي وقيمىن.

- "زوناكز" سايتىنان وقىعانىمىزداي، "جاس الاش" گازەتىنە داۋرەن قۋات ەكەۋىڭىز كەلە قالعان جاعدايدا رىسبەك سارسەنباي مەن ءامىرحان مەڭدەكە ەكەۋىن سىزدەر الماستىرا الامىز دەپ ويلايسىزدار ما؟

"جاس الاش" ارەدىك "اباي" پورتالىنا سۇيكەنىپ قويادى. رىسبەك "ابايدىڭ" بەدەلىن قىزعانادى عوي دەيمىن.  سىز بولماسا پورتالدىڭ باس رەداكتورى داۋرەن قۋات جاقسىلاپ تۇرىپ جاۋاپ بەرمەيسىزدەر؟

- داۋرەن قۋات - مەنىڭ دوسىم، قازاقتىڭ مىقتى قالامگەرى، ءجۋرناليستى. «التىن وردا»، «جاس قازاق» سياقتى گازەتتەردى باسقارعان، «اباي.كز» سياقتى ەڭ تانىمال قازاق پورتالىن جاساعان ازامات. ەگەر ەكەۋمىز «جاس الاشقا» بارعان جاعدايدا گازەتتىڭ ساپاسى، وقىلۋى جاقسارماسا، جامان بولماس ەدى دەپ سانايمىن. بولار ءىس - بولدى. تاقىرىپ جابىق! ەندىگى كۇنى ماعان التىن بەرسە دە، وعان بارعىم كەلمەيدى. ەشكىم بۇل جونىندە ۋايىمداماسىن.

ال «جاۋاپ بەرۋ» دەگەن ماسەلەگە كەلسەك. ۇلكەن كىسىلەرمەن سالعىلاسىپ، بەت جىرتىسقان قايبىر جاقسى دۇنيە دەيسىز. اركىمنىڭ ءوز جولى بار، ءوز تۇسىنىگى وزىنە. ءپرينتسيپتى ماسەلە بولسا كىمگە بولسا دا جاۋاپ بەرۋگە ءازىرمىز. ال كۇيبەڭ تىرشىلىكتەگى كيكىلجىڭ كوپشىلىك ءۇشىن قىزىق ەمەس بولار.

- اسسالاۋماعالەيكۇم ايدوس مىرزا!

1.قازاق ءتىلىن دامىتۋدىڭ بىردەن-ءبىر جولى - قازاق بۇلدىرشىندەرىن ورىسشا بالا-باقشاعا بەرمەۋ، ورىسشا مەكتەپ، سىنىپتارىنا بەرمەۋ! وسىنى جۇزەگە اسىرۋعا، زاڭدى تۇردە (مۇمكىن استىرتىن تۇردە) بولا ما، وسىعان كوزقاراسىڭىز قانداي؟

2.ءاربىر ەلدىڭ ، ۇلتتىڭ رۋحاني بايلىعى قازىرگى زاماندا تەلەديدار ارقىلى بايۋى مۇمكىن. ءبىزدىڭ ەلدىڭ تەلەديدارىن قاراۋ مۇمكىن ەمەس، نە دۇرىس قازاقى فيلمدەر تۇسىرىلمەگەن، نە ساپالى ساياسي-ەكونوميكالىق-الەۋمەتتىك باعدارلامالار جوق. ويتكەنى، ول پىكىرسايىستاردا، اۆتورلىق باعدارلامالاردا شىنشىلدىق جوق، اشىقتىق جوق، تۋراشىلدىق جوق. وزىڭىزگە ءمالىم، وتىرىك نارسە - قىزىق ەمەس. ءتىپتى، كۇندەلىكتى جاڭالىقتاردا دا شىندىقتى اشىپ ايتپايدى. سوندىقتان، مەن قازاقى جان (كىرپىك، شاشىما دەيىن قازاقىمىن) رەسەيدىڭ جاڭالىقتارىنا جۇگىرىپ كەتىپ جاتامىن. ول جەردە ايتەۋىر جاڭالىقتى بۇكپەي ايتىپ جاتادى. ءتىپتى، شەتەلدىڭ ءاربىر تۇكپىرنەن ءاربىر تەلەارنانىڭ تىلشىلەرى تىكەلەي ەفيرگە شىعىپ جاتادى. بىزدە وسى بيلىك قازاق جاستارىن، تىلشىلەرىن شەتەلدەرگە ءتىلشى قىلىپ جىبەرۋگە دە قىزعانادى، قورقادى ەمەس پە؟ مۇمكىن انا ارميان جىگىتى - پوگاسيان، انا قۇمىق پا، ەبرەي مە - رەريح سەكىلدى باسقا ۇلتتىڭ ازاماتتارى جەتىسپەي ءجۇر مە ەكەن؟  سۇراعىم: قازاق تەلەۆيزياسىنىڭ ساپاسىنىڭ ارتپاۋى نەلىكتەن دەپ ويلايسىز، ءسىزدىڭ ۇسىنىسىڭىز قانداي؟

3. ەلدىڭ بولاشاعىن ءار سالاداعى ىستەردىڭ تازالىعىنا، ادىلەتتىلىگىنە بايلانىستىرامىن. مەنىڭ ويىمشا، ءبىزدىڭ ەلدە جەمقورلىق جايلاماعان سالا قالماعان سىقىلدى. وسىعان كەلىسەسىز بە، بۇل قۇبىلىس قاشان توقتاۋى مۇمكىن، جالپى مۇمكىن بە؟ باسقا-باسقا، مەكتەپتەردى ەنت-ءتىڭ جاقسى بالىمەن ءبىتىرۋ دە پارا بولىپ كەتتى. بۇل ماسقارا، سۇمدىق ەمەس پە؟ ءبىلىمدى ساتىپ الۋعا بولادى، بىراق، باعانى ساتقان قاي جەكسۇرىن ەلدى كوردىك؟ قۇرمەتپەن قىراعى.

-1. ەگەر قازاق بالالارىن ورىس مەكتەبىنە نە بالا-باقشاعا بەرمەۋ تۋرالى زاڭ شىعاراتىن بولساق، ول ءبىزدىڭ ۇلت رەتىندە ۇتىلعانىمىزدىڭ بەلگىسى بولار ەدى. بۇنداي ماسەلەلەر قوعامدىق پىكىر تۋدىرۋ، پاتريوتتىق، ۇلتشىل سانانى قالىپتاستىرۋ، وياتۋ ارقىلى، قازاقى ءبىلىم الۋدىڭ ارتىقشىلىعىن دالەلدەۋ ارقىلى جۇزەگە اسۋى ءتيىس. «قازاق بولساڭ بالاڭدى قازاق مەكتەبىنە بەر!»، «قازاقشا سويلەۋ - مادەنيەتتى ادامنىڭ بەلگىسى» دەگەن سياقتى مادەني، ساياسي-الەۋمەتتىك ستاندارتتى جاساپ، سونى كەڭىنەن ناسيحاتتاي ءبىلۋىمىز كەرەك. تاعى ءبىر ماسەلە. قازاق مەكتەپتەرىندەگى ءبىلىم بەرۋ ساپاسى ارتۋى ءتيىس. قازاقشا ءبىلىم الساڭ، دۇنيەدەن ماقرۇم قالاسىڭ دەگەن وتارلىق، كەڭەستىك ستەرەوتيپتى جويۋىمىز قاجەت. قۇدايعا شۇكىر، ءومىردىڭ ءوزى وسىنداي قيعاش پىكىرلەردى جوققا شىعارىپ جاتىر. ەندى سانادا قالعان سارقىنشاقتاردى تازالاۋدى باستايىق!

2. قازاق تەلەديدارى، ونىڭ كادرلارى ەشكىمنەن كەم ەمەس. ارتىق ەمەس شىعار، كەم ەمەس. ءوز جۋرناليستەرىمىز، رەداكتورلارىمىز، رەجيسسەرلەرىمىز، وپەراتورلارىمىز، پروديۋسەرلەرىمىز بار، ولاردى ورىستان نە باسقادان كەم سانامايمىن. ءبىزدىڭ تەلەديداردىڭ دامۋى ەكى ماسەلەگە تىرەلىپ تۇر. ءبىرىنشىسى - قازاق ءتىلى مارتەبەسىنىڭ دۇرىس شەشىلمەۋى، قازاق ءتىلىنىڭ ساياسات تىلىنە اينالماۋى. ەكىنشىسى - ەركىندىك پەن ازاتتىقتىڭ، كاسىبي باسەكەلەستىكتىڭ ازدىعى.

3. بۇل ويىڭىزبەن كەلىسەمىن. وسىعان قاتىستى ويلارىمدى الدىندا ايتىپ ءوتتىم.

- "ۇلى دالانىڭ" تەڭ توراعاسىنىڭ ءبىرى بولىپ سايلانعان ءىزباسار بوزاەۆ دەگەن ادامدى جاقسى تانيسىز با؟ قاشاننان ارالاساسىز؟ ءباسپسوز بەتتەرىندە ەكونوميكا تاقىرىبىندا ارەدىك پىكىر ءبىلدىرىپ جۇرەتىن بوزاەۆتىڭ اياق استىنان ساياساتقا بەت بۇرۋىن ءتۇسىندىرىپ بەرە الاسىز با؟ وسى سۇراققا مۇمكىن بولسا، بوزاەۆتىڭ دا جاۋابىن ەستىسەك دەپ ەدىك.

قاسىمحان

- قاسىمحان! «ۇلى دالا» قوزعالىسىنىڭ جەتەكشىسى ءىزباسار بوزاەۆتى كوپتەن بەرى بىلەمىن. ول كىسىنى بىلگەندىكتەن، تانىعاندىقتان ۇلكەن شارۋانى بىرگە باستاپ وتىرمىز. ەسىڭىزگە سالا كەتەيىن. ىزەكەڭ ساياساتقا بۇگىن كەلگەن جوق. بيزنەسمەندەردىڭ ۇلكەن بىرلەستىگىن باسقاردى. وسىدان ءۇش جىل بۇرىن وسى «ۇلى دالا» قوزعالىسىن دۇنيەگە كەلتىرگەن، قارجىلاندىرعان ازاماتتاردىڭ ءبىرى!

بىلاي كەلىسسەك: الداعى كۇندەرى ىزەكەڭدى وسىنداي ينتەرنەت-كونفەرەنتسياعا شاقىرامىز. سول كەزدە ءوزىڭىزدى قىزىقتىرعان سۇراقتاردى سول كىسىنىڭ وزىنە قويىپ، جاۋابىن وقي الاسىزدار.

- ىشىندە ءسىز دە بارسىز، "138-ءدىڭ حاتى" تۋرالى نە ايتاسىز؟ "اباي" پورتالى حالىق ءارتىسى بيبۇگۇل تولەگەنوۆانىڭ حاتقا قول قويماعانىن سىناپ جازدى. ونى ءبارىمىز وقىدىق. سول اپامىز قول قويدىم دەسە دە ەشكىم وعان ەشتەڭە دەي الماس ەدى. سۇرايىن دەگەنىم, ءبىزدىڭ زيالى قاۋىم، اسىرەسە، ۇلكەندەر جاعى نەگە جالتاق؟ نەگە ەكى ءجۇزدى، ەكى ءتىلدى؟ وسىنداي قور مىنەزدەن قازاق قايتكەندە ارىلادى؟

- «138-ءدىڭ حاتى» تۋرالى جوعارىدا ايتتىم، تالاي سۇقبات بەردىم، پوزيتسيامدى قازاقشا دا، ورىسشا دا جەتكىزۋگە تىرىستىم. ال بيبىگۇل اپامىزعا، كەيبىر ۇلكەن كىسىلەردىڭ ەكىجۇزدىلىگى تۋرالى ماسەلەگە كەلسەك، ءسىز ايتىپ وتىرعان رەداكتسيالىق ماقالاعا الىپ-قوسارىم جوق.

- ايدوس مىرزا، ورال قالاسىنا قاشان كەلەتىن ويىڭىز بار؟

ورالدان ا.كۋسپانوۆ

- قۇداي قالاسا، جاقىن ارادا بارىپ قالامىز. ءدال قازىر قوزعالىستى تىركەۋ ماسەلەسىن شەشۋمەن ءجۇرمىز. ەگەر كەزدەسىپ، سويلەسكىڭىز كەلسە مەنىڭ پوشتاما ۇيالى تەلەفونىڭىزدى جازىپ جىبەرىڭىز. ەلگە شىعار الدىندا حابارلاسامىن.

(جالعاسى بار)

«اباي-اقپارات»