2018 جىلى ماۋسىم ايىندا شىمكەنت قالاسى قازاقستاننىڭ ءۇشىنشى مەگاپوليسى اتانعان بولاتىن. ەلىمزدىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ باستاماسىمەن ءۇشىنشى مەگاپوليس شىمكەنت تۇركىستان وبلىسىنان ءبولىنىپ، جەكە قالا اتاندى. بۇگىنگى تاڭدا شىمكەنت قالاسى ەلىمىزدىڭ وڭتۇستىك ءوڭىرىنىڭ جاھارىنداي جارقىراپ، كۇلدەنىپ كەلەدى.

تۇڭعىش پرەزيدەنت ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ سوناۋ 2018 جىلى شىمكەنت قالاسىن مەگاپوليس اتانۋىمەن قۇتتىقتاعان سوزىندە «قازاقستان اگلومەراتسيانى دامىتۋ ستراتەگياسىن جۇزەگە اسىرۋدى باستادى. ەگەر بىزدە بۇعان دەيىن ميلليون تۇرعىنى بار تەك الماتى قالاسى بولسا، قازىر ءۇش مەگاپوليسىمىز بار – الماتى، استانا جانە شىمكەنت قالالارى.

ميلليوندى قالا – بۇل ءاردايىم جاڭا يدەيالار، جوبالار مەن جوسپارلار، اۋقىمدى ينۆەستيتسيالار. بارلىعى قالانىڭ دامۋىنا جاڭا سەرپىن بەرەدى. شىمكەنت بۇل مارتەبەلى دەڭگەيگە عاسىرلار بويى جەتتى. ءبىزدى الدا ۇلكەن وزگەرىستەر كۇتىپ تۇر. ەڭ باستىسى - بۇل جاڭالىق شىمكەنت قالاسىن ودان ءارى دامىتۋعا جاڭا مۇمكىندىكتەر تۋعىزىپ، ءاربىر قالالىقتىڭ ومىرىنە جاڭا سەرپىن بەرەدى، وڭ اسەرىن تيگىزەدى دەپ سەنەمىن» - دەگەن بولاتىن.

ەلباسىنىڭ سەنىمى جەردە قالعان جوق. بۇگىندە شىمكەنت قالاسى ەل استاناسى نۇر-سۇلتان مەن وڭتۇستىك استانا الماتىدان قالماي جوعارى قارقىنمەن دامىپ كەلەدى. مۇندا ەرەكشە ايتا كەتەرلىگى، قالانىڭ حالىق سانى ارتىپ، تۇتىنۋ ورەسى جوعارىلاۋمەن قاتار، قالا كوركى دە كوز سۇرىندىرە كوركەيىپ كەلەدى. الىس-جاقىن اۋىلداردان اعىلعان اعايىن شىمكەنت قالاسىنىڭ قابىرعاسىن كۇننەن كۇنگە كەڭەيتىپ كەلەدى.

ءبارىمىز بىلەتىندەي، ەل ۇكىمەتىنىڭ باسىت نازاردا ۇستايتىن باسىم باعىتتارىنىڭ ءبىرى ەل ازاماتتارىن تولىقتاي باسپانامەن قاماتاماسىز ەتۋ ماسەلەنى بولىپ وتىر. رەسمي مالىمەتتەرگە سۇيەنسەك، ەلىمىزدە جىل سايىن مىڭداعان تۇرعىن ۇيلەر سالىنىپ، ەل حالقىنىڭ باسپانالى بولۋ ارمانى جىلدان-جىلعا جاقىنداپ كەلەدى.

جوعارىدا شىمكەنت قالاسى ەلدەگى ءۇشىنشى مەگاپوليس اتاندى، قالاعا كەلىپ تۇراقتاپ قالۋشىلاردىڭ سانى بارعان سايىن ارتىپ كەلەدى دەدىك. قالا حالقىنىڭ ارتۋى قالادا تۇرعىن ۇيلەردىڭ كوپتەپ سالىنۋىن، پايدالانۋعا كوپتەپ بەرىلۋىن تالاپ ەدەدى. ەگەر جەتكىلىكتى تۇرعىن ءۇي سالىنىپ، قالا تۇرعىندارىن تۇرار جايمەن قامتاماسىز ەتە الماسا، وندا مەگاپوليستىڭ مىنسىزدىگىنە كىر تۇسەرى ءسوزسىز.

وسىنى باستى نازاردا ۇستاعان ەل ۇكىمەتى مەن قالا اكىمدىگى قالادا تۇرعىن ءۇي سالۋ قارقىنىن جوعارلاتىپ جاتىر. ونىڭ ۇستىنە شاعىن ءبىر قاباتتى جاتاعان ۇيلەر ەمەس، تۇگەلدەي بيلىك قاباتتى زاكلىم تۇرعىن ۇيلەر تۇرعىزۋعا بەت بۇرعان. بۇنداي قادامنىڭ ءبىرىنشى ارتىقشىلىعى، قالا كوركىنە ءسان قوسادى. توبەسى كوك تىرەگەن ءزاۋلىم ۇيلەر قالانىڭ مەگاپوليس دەگەن اتىن اسقاقتاتا تۇسەتىنى شىندىق. ەكىنشىدەن كوپ قاباتتى ۇيلەردە سالىستىرمالى تۇردە كوپتەگەن تۇرعىندار تۇرۋعا مۇمكىندىك الادى. تۇرعىن ءۇيدىڭ بويى بيىكتەگەن سايىن، قۇشاعىنا سىيدىرا الاتىن تۇرعىندار سانى دا ارتا تۇسپەك.

ەندى ءسوزىمىزدىڭ دالەلى رەتىندە ناقتى ساندى مالىمەتتەردى كەلتىرەيىك.

شىمكەنت قالاسى توتەنشە جايعداي جونىندەگى شتابىنىڭ حابارلاۋىنشا، بيىل ءۇشىنشى مەگاپوليستە 107 كوپقاباتتى ءۇي پايدالانۋعا بەرىلەدى ەكەن. شىمكەنت قالاسىندا بيىل، 2020 جىلى كوپتەگەن قارجى كوزى ەسەبىنەن 13 مىڭ 636 پاتەرلى 252 كوپ قاباتتى تۇرعىن ۇيلەردىڭ قۇرىلىسى جۇرگىزىلۋ ۇسىندە. جوسپار بويىنشا، بۇل تۇرعىن ۇيلەردىڭ جالپى اۋماعى ءبىر ميلليون شارشى مەتردى قۇرايتىن بولادى.

مۇنىڭ ىشىندە، جەتپىس سەگىز تۇرعىن ءۇي جەرگىلىكتى بيۋدجەتتىڭ، ال قىرىق سەگىز تۇرعىن ءۇي "Shymkent" اكك" اكتسيونەرلىك قوعامى ەسەبىنەن جانە 126 ءۇي جەكە سالۋشىلار ەسەبىنەن جۇرگىزىلىپ جاتقانىن ايتا كەتەيىك.

اتالعان قۇرلىستارعا تىكەلەي جاۋاپتى قىزمەتكەرلەردىڭ مالىمەتىنە سۇيەنسەك، شىمكەن قالاسىنداعى قۇرلىس جۇمىستارى ەلدە جاريالانعان توتەنشە جاعداي كەزىندە دە توقتاتىلمايتىن كورىنەدى. مىسالى، بيىل قالادا مەملەكەتتىك ينۆەستيتسيالار نەگىزىندە 126 كوپ قاباتتى تۇرعىن ءۇيدىڭ قۇرىلىسىن جۇرگىزۋ جوسپارلانىپ وتىر. بۇنىڭ ىشىندە 107 كوپ قاباتتى تۇرعىن ءۇي بيىل پايدالانۋعا بەرىلەدى. بۇل دەگەنىڭىز قالادا بىيل ءبىر جىلدىڭ وزىندە 6 مىڭ 213 پاتەر پايدالانۋعا بەرىلەدى دەگەن ءسوز. سونىمەن قاتار تاعى نارىقتان 696 ارەندالىق پاتەر ساتىپ الىناتىن بولادى.

ەسكە سالا كەتەيىك، تاياۋدا شىمكەنت قالاسىنىڭ اكىمى مۇرات ايتەنوۆ ءوز سوزىندە قۇرلىس سالۋشى مەردىگەرلەردى مىناداي قيىن-قىستاۋ كەزەڭدە جۇمىسسىز جۇرگەن تۇرعىنداردى قۇرىلىس جۇمىسىنا شاقىرۋدى ۇسىنعان بولاتىن. كوروناۆيرۋسقا بايلانىستى تۇتاس ەلدە جاريالانعان توتەنشە جاعدايعا بايلانىستى قالادا ءجۇرىلىپ جاتقان قۇرىلىس نىساندارىندا بىرقاتار ارناۋلى ماماندارعا سۇرانىس ارتىپ وتىر. ناقتىراق ايتقاندا، قۇرلىستا جۇمىس جاسايتىن بەتونشى، سىلاقشى، قىش قالاۋشى جانە قاراپايىم دانەكەرلەۋشى ماماندارى تاپشىلىق تانىتىپ وتىر. اتالعان قاجەتتىلىكتى تولىق قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن قالالىق جۇمىسپەن قامتۋ ورتالىعىنا ءتورت ءجۇز قىرىق ءۇش مامانعا سۇرانىس بەرىلگەن كورىنەدى.

اقپاراتتىق-كوممۋنيكاتسيالىق ورتالىعىندا وتكەن ارناۋلى بريفينگتە شىمكەنت قالاسى اكىمىنىڭ ورىنباسارى باۋىرجان مامىتاليەۆ ءۇشىنشى مەگاپوليستە كوپ قاباتتى تۇرعىن ۇيلەردىڭ سانى جىلداعىندان ارتاتىنىن مالىمدەدى.

- قالا ەكونوميكاسىنىڭ ماڭىزدى سالاسىنىڭ ءبىرى – قۇرىلىس. بيىل قالاعا 250 ملرد تەڭگە كولەمىندە ينۆەستيتسيا تارتۋ جوسپارلانعان، ونىڭ ىشىندە 121 ملرد تەڭگەسى قۇرىلىسقا تيەسىلى. نەگىزگى باسىمدىق - كوپقاباتتى تۇرعىن ۇيلەر قۇرىلىسى. قالادا جالپى الاڭى 1 ملن شارشى مەتر، 13 384 پاتەرلى 248 كوپقاباتتى تۇرعىن ءۇيدىڭ قۇرىلىسى جۇرگىزىلۋدە. ول نەگىزىنەن «شىمكەنت سيتي» قالاشىعى مەن اكىمشىلىك-ىسكەرلىك ورتالىعىندا سالىنۋدا. دەگەنمەن، تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىنىڭ نەگىزگى دامۋ ايماعى – «تۇران» شاعىناۋدانى بولىپ بەلگىلەندى. ونىڭ جالپى الاڭى 197 گەكتاردى قۇرايدى، 12 ورامعا بولىنگەن، - دەدى قالا اكىمىنىڭ ورىنباسارى باۋىرجان مامىتاليەۆ.

قالا اكىمىنىڭ ورىنباسارى باۋىرجان مامىتاليەۆتىڭ ايتۋىنشا، شىمكەنت قالاسىنىڭ الدىن-الا بەكىتىلگەن جوسپار-جوباسىنا سايكەس بىرقاتار كوپقاباتتى تۇرعىن ۇيلەر سالىنادى. اتاپ ايتقاندا، «تۇران» ىقشاماۋدانىندا ءبىر ميلليون ءۇش ءجۇز مىڭ شارشى مەتر 384 كوپقاباتتى تۇرعىن ءۇي سالىنادى. بۇل التى مەكتەپ، ون بالاباقشا، وتىز جەتى كوممەرتسيالىق نىسان جانە اۋدانى وتىز گەكتارعا جەتەتىن ءبىر ەتنوساياباقتى قامتيدى.

بيىل اتالعان ىقشاماۋداندا جاڭادان 2 مىڭ 768 پاتەرلى 42 كوپقاباتتى تۇرعىن ءۇيدىڭ قۇرىلىسى باستالىپ جاتىر. وسى بويىنشا ەسەپتەگەندە، ءار جىل سايىن ورتا ەسەپپەن سەكسەن بەس كوپ قاباتتى تۇرعىن ءۇيدىڭ قۇرىلىسى جۇرگىزىلەدى دەپ جوسپارلانىپ وتىر.

سونىمەن قاتار مەملەكەتتىك بيۋدجەت قارجىسىنىڭ ەسەبىنەن بيىلعى جىلى قالادا 78 كوپقاباتتى تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسى باستالادى دەپ جوسپارلانعان. بۇل بەس مىڭ سەگىز پاتەردى قۇرايدى (295,2 مىڭ شارشى مەتر). وسى جوسپارعا ساي، بيىل جىل سوڭىندا ەلۋ توعىز تۇرعىن ءۇي نەمەسە 3 مىڭ 732 پاتەر پايدالانۋعا تاپسىرىلتىن بولادى (2020,2 مىڭ شارشى مەتر).

سونىمەن بىرگە «Shymkent» الەۋمەتتىك-كاسىپكەرلىك كورپوراتسياسىنىڭ قولداۋىمەن «7-20-25» باعدارلاماسى اياسىندا بيىل 2 مىڭ 229 پاتەرلى 44 جاڭا كوپ قاباتتى تۇرعىن ءۇي سالىنادى دەپ جوسپارلانعان. بۇدان بولەك جەكە سالۋشىلار ەسەبىنەن 6 مىڭ 147 پاتەرلى 126 كوپ قاباتتى تۇرعىن ءۇيدىڭ قۇرىلىسى جۇرگىزىلەتىن بولادى. بۇل 594 مىڭ شارشى مەتردى قۇرايدى. ال بيىل جەكە سالۋشىلاردىڭ ەسەبىنەن وتىز ءۇش تۇرعىن ءۇي پايدالانۋعا تاپسىرىلادى (بۇل 1600 پاتەر). وسىنىڭ ءبارىن قوسا ەسەپتەگەندە وسى جىلى جيىنى 612 مىڭ شارشى مەتر تۇرعىن ءۇي پايدالانۋعا بەرىلەدى دەپ جوسپارلانىپ وتىر. بۇل كورسەتكىش سوڭعى ءۇش جىلمەن سالىستىرعاندا 1,5 ەسەگە كوپ.

Abai.kz