سارسەنبىدە داريعا نازارباەۆانىڭ توراعالىعىمەن وتكەن پارلامەنتتىڭ جالپى وتىرىسىندا سەنات «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرىنە قىلمىستىق جولمەن الىنعان كىرىستەردى زاڭداستىرۋعا (جىلىستاتۋعا) جانە تەرروريزمدى قارجىلاندىرۋعا قارسى ءىس-قيمىل ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» زاڭ جوباسىن قاراستىردى.

وسىلايشا، قۇجات قابىلداندى دەپ ەسەپتەلىپ، پرەزيدەنتتىڭ قول قويۋىنا جىبەرىلدى.

«سەنات زاڭ جوباسىن قايتارىپ، جەتى ناقتىلاۋ ەنگىزدى، ولار زاڭنىڭ تۇجىرىمداماسىن وزگەرتپەيدى. ءماجىلىستىڭ قارجى جانە بيۋدجەت كوميتەتى سەناتقا ەنگىزىلەتىن تۇزەتۋلەرمەن كەلىسۋدى ۇسىنادى», - دەدى دەپۋتات قوجاحان جاباعيەۆ.

بۇرىن حابارلانعانداي، سەناتورلار كاسىپكەرلىك كودەكسىنىڭ 38-بابىنىڭ 5-تارماعىن «جاپپاي قىرىپ-جويۋ قارۋىن تاراتۋ» نەمەسە «تەرروريزم مەن ەكسترەميزمدى قارجىلاندىرۋعا بايلانىستى ۇيىمدار مەن جەكە تۇلعالاردىڭ ءتىزىمى» دەگەن سوزدەرمەن تولىقتىردى. سونىمەن قاتار، ولار قارجى مونيتورينگىنە جاتاتىن وپەراتسيالاردىڭ شەكتى مولشەرىن كورسەتۋگە بايلانىستى «قىلمىستىق جولمەن الىنعان كىرىستەردى زاڭداستىرۋعا جانە تەرروريزمدى قارجىلاندىرۋعا قارسى ءىس-قيمىل جانە زاڭداستىرۋ تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسى زاڭىنىڭ 4-بابىنىڭ 1-تارماعىنا تۇزەتۋلەر ەنگىزۋدى ۇسىندى.

ءبىزدىڭ ەلىمىزگە 2021-2022 جىلدارى ءوتۋى ءتيىس اقشانى جىلىستاتۋعا جانە تەرروريزمدى قارجىلاندىرۋعا قارسى ءىس-قيمىل جونىندەگى ەۋرازيالىق توپتىڭ (ەات) ءوزارا باعالاۋىنىڭ ەكىنشى كەزەڭىنە دايىندالۋ ءۇشىن قازاقستانعا بۇل زاڭ قاجەت. قۇجات كليەنتتىڭ ءتيىستى تەكسەرۋى، ىشكى باقىلاۋ جانە كۇدىكتى وپەراتسيالار تۋرالى ەسەپ بەرۋ سياقتى قارجىلىق باقىلاۋ راسىمدەرىنە وزگەرتۋلەر ەنگىزۋدى ۇسىنادى. سونىمەن قاتار، قارجى مونيتورينگى سالاسىنداعى ۋاكىلەتتى ورگانعا مەملەكەتتىك باقىلاۋ ورگانى جوق قارجى مونيتورينگى سۋبەكتىلەرىنە قاتىستى اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى حاتتامالار جاساۋ قۇقىعى بەرىلگەن. بۇل قارجىلىق مونيتورينگتىڭ بەس سۋبەكتىسى، ولاردىڭ ىشىندە تاۋەلسىز زاڭ كونسۋلتانتتارى، ليتسەنزياسى جوق جالعا بەرۋشىلەر، بۋحگالتەرلىك ۇيىمدار، ريەلتورلار جانە قىمبات مەتالدار، تاستار مەن زەرگەرلىك بۇيىمداردى تاراتۋشىلار.

سونداي-اق، قۇجات قىلمىستىق جولمەن الىنعان كىرىستەردى زاڭداستىرۋعا (جىلىستاتۋعا) جانە تەرروريزمدى قارجىلاندىرۋعا قارسى ءىس-قيمىل سالاسىنداعى، ونىڭ ىشىندە قىلمىستىق اكتيۆتەردى ىزدەۋ مەن قايتارۋدى قوسا العاندا، ۋاكىلەتتى ورگاندارمەن حالىقارالىق ىنتىماقتاستىق راسىمدەرىن رەتتەيدى.

«حالىقارالىق ستاندارتتاردى ىسكە اسىرۋ كەزىندە زاڭ جوباسىندا كوممەرتسيالىق ەمەس سەكتوردى تەرروريزمدى قارجىلاندىرۋ ماقساتىندا ولاردى پايدالانۋدان قورعاۋعا قاتىستى جاڭالىقتار بار (ەرىكتى قارجىلىق جانە باسقا قايىرىمدىلىقتار الۋعا جۇگىنەتىن قايىرىمدىلىق ۇيىمدارى مەن ءدىني بىرلەستىكتەرگە قويىلاتىن تالاپتار). ۇلتتىق زاڭناما تەرروريزمدى قارجىلاندىرۋعا جانە جاپپاي قىرىپ-جويۋ قارۋىن تاراتۋدى قارجىلاندىرۋعا بايلانىستى ماقساتتى قارجىلىق سانكتسيالاردى بۇۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ قارارىنا سايكەس جۇزەگە اسىرادى »، - دەدى پرەمەر-ءمينيستردىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى جانە قارجى ءمينيسترى ءاليحان سمايىلوۆ.

ونىڭ ايتۋىنشا، بىرقاتار تۇزەتۋلەر ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىمەن ازىرلەنگەن جانە سالالىق ءتاسىل ارقىلى تەرروريزمگە وسال وبەكتىلەردى تەرروريزمگە قارسى قورعاۋدىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋعا باعىتتالعان. جانە اتالعان زاڭ جوباسى بىرنەشە ماقساتتى كوزدەيدى.

ماسەلەن، اتالعان زاڭ بويىنشا ەندى قىلمىستىق جولمەن الىنعان كىرىستەردى زاڭداستىرۋعا (جىلىستاتۋعا) جانە تەرروريزمدى قارجىلاندىرۋعا قارسى ءىس-قيمىل سالاسىنداعى ۋاكىلەتتى ورگاندار ءۇشىن حالىقارالىق ءوزارا ءىس-قيمىل راسىمدەرى، ونىڭ ىشىندە قىلمىستىق اكتيۆتەردى ىزدەستىرۋ جانە قايتارۋ بويىنشا راسىمدەر رەگلامەنتتەلەدى.

سونداي-اق، بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ قاۋىپسىزدىك كەڭەسى قارارلارىنا سايكەس ۇلتتىق زاڭناماعا تەرروريزمدى قارجىلاندىرۋعا جانە جاپپاي قىرىپ-جويۋ قارۋىن تاراتۋدى قارجىلاندىرۋعا جاتاتىن نىسانالى قارجى سانكتسيالارىنىڭ مەحانيزمدەرى ەنگىزىلەدى.
سونىمەن قاتار، قارجى مونيتورينگى راسىمدەرىنە كليەنتتى تيىسىنشە تەكسەرۋ، ىشكى باقىلاۋ جۇرگىزۋ جانە كۇدىكتى وپەراتسيالار تۋرالى حابارلاما جىبەرۋ سياقتى وزگەرىستەر ۇسىنىلادى.

جانە، زاڭ جوباسى اياسىندا ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى سالالىق ءتاسىل ارقىلى تەرروريستىك تۇرعىدان وسال وبەكتىلەردىڭ تەرروريزمگە قارسى قورعالۋىنىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋعا باعىتتالعان تۇزەتۋلەر بلوگى ازىرلەندى.

ودان بولەك، قارجى مونيتورينگى سالاسىنداعى ۋاكىلەتتى ورگانعا رەتتەۋشى مەملەكەتتىك ورگانى جوق قارجى مونيتورينگى سۋبەكتىلەرىنە قاتىستى اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىقتار تۋرالى حاتتامالاردى تولتىرۋعا قۇزىرەت بەرىلەدى.

سونىمەن قاتار، اتالعان زاڭ نەگىزىندە حالىقارالىق ستاندارتتاردى ىسكە اسىرۋ ماقساتىندا زاڭ جوباسىنا كوممەرتسيالىق ەمەس سەكتوردى تەرروريزمدى قارجىلاندىرۋ ماقساتىندا پايدالانۋدان قورعاۋعا بايلانىستى نوۆەللالار ەنگىزىلدى. تالاپتار ەرىكتى قارجىلىق جانە باسقا دا قايىرمالدىقتار ءۇشىن جۇگىنەتىن قايىرىمدىلىق ۇيىمدارى مەن ءدىني بىرلەستىكتەرگە قولدانىلاتىن بولادى.

ايتا كەتەيىك، قازاقستان ءۇشىن زاڭسىز جولمەن الىنعان كىرىستەردى زاڭداستىرۋعا (جىلىستاتۋعا) قارسى ءىس-قيىمل جانە تەرروريزمدى قارجىلاندىرۋعا باعىتتالعا ارەكەتتەرگە توسقاۋىل قويۋ اسا ماڭىزدى. سەبەبى قازاقستان تەرروريستىك قىزمەتى بار اۋداندارعا جاقىن ورنالاسقان جانە ەكونوميكاسى ەندى قارىشتاپ كەلە جاتقان مەملەكەت. ال زاڭسىز جولمەن الىنعان كىرىستەردى زاڭداستىرۋعا جانە تەرروريزمدى قارجىلاندىرۋعا قارسى كۇرەستىڭ ماڭىزدى بولىگىنىڭ ءبىرى – ۇلتتىق دەڭگەيدە جانە حالىقارالىق دارەجەدە توسقاۋىل قوياتىن مەحانيزم قۇرۋ.قازاقستان بۇل باعىتتا بىرنەشە ناقتى قادام جاسادى. سولاردىڭ ءبىرى وسىدان ون ەكى جىل بۇرىن قۇرىلعان قارجى مونيتورينگىن ايتۋعا بولادى. اتالعان كوميتەت وسى ۋاقىتقا دەيىن زاڭسىز جولمەن الىنعان كىرىستەردى زاڭداستىرۋعا جانە تەرروريزمدى قارجىلاندىرۋعا  قارسى ءىس-قيمىل جونىندەگى ەۋرازيالىق توپتىڭ سالاسىندا حالىقارالىق ستاندارتتارعا سايكەستىگى بويىنشا باعالاۋدان ءوتتى.

ودان بولەك مەملەكەت تاراپىنان ەلىمىزدەگى ىشكى ساياسي تۇراقتىلىقتى قامتاماسىز ەتۋ مەن ەل تۇرعىندارىنىڭ بەيبىت ءومىر ءسۇرۋى ءۇشىن بارلىق جاعدايلار جاسالىپ كەلەدى. سونىڭ ىشىندە، لاڭكەستىككە قارسى ءىس شارالار مەملەكەت نازارىنان تىس قالعان ەمەس. ودان بولەك، ەلىمىزدە جاستاردىڭ مۇددەسىن قورعايتىن، ەتنيكاارالىق كەلىسىمدى جانە اقپارتتىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا مەملەكەت تاراپىنان بىرقاتار ماڭىزدى شارالار اتقارىلعان.

سونىمەن قاتار، قازاقستاندا ءدىني ەكسترەميزيم مەن تەرروريزم قاۋىپ-قاتەرلەرىن جويۋ ماقساتىنداعى ارنايى جۇيە جۇمىسى جولعا قويىلعان. ونىڭ ماڭىزى مەن تيىمدىلىگى قوعامدا ۋاقىت وتكەن سايىن ارتىپ كەلەدى. سونىڭ ءبىرى ەلىمىزدەگى تەرروريزمنىڭ العىشارتتارىن انىقتاۋ مەن ونى جويۋ ءۇشىن ۇيىمداستىرۋشىلىق جانە زاڭنامالىق بازا قۇرۋ ءارى وىس ماقساتتى جەتىلدىرۋ باعىتىندا ىرگەلى ىستەر اتقارىلىپ كەلەدى.

اتالعان زاڭدا وسى باعىتتاعى تەرروريزمنىڭ قاۋپىن سەيىلتۋدى ماقسات تۇتقان. ال، تەرروريزمنىڭ قوعامعا اسا قاۋىپتى ەكەنى بەلگىلى. بۇل قاۋىپتىڭ الدىن الۋ ءۇشىن قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسى دا بىرنەشە اۋقىمدى جوبالاردى ىسكە اسىرعان. ولاردىڭ ەڭ ماڭىزدىسى – جاستاردىڭ ءدىني ساۋاتىن ارتتىرۋ. ول ءۇشىن قمدب ماماندارى كادر ماسەلەسىن كۇن تارتىبىنە قويعان. ودان بولەك، يمامداردىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ ءدىن تاقىرىبىنا قاتىستى اشىق كەزدەسۋلەر وتكىزۋ سىندى بىرقاتار ماڭىزدى شارالار اتقارىلعان. الايدا، قوعامعا قاۋىپ توندىرەر تەرروريزممەن تەك قانا ءدىني سالا ماماندارىنىڭ كۇرەسۋى جەتكىلىكسىز. تەرروريزمنىڭ الدىن الۋدىڭ باستى قاعيداتى ءدىني ساۋاتتىلىق. وعان قوعام مۇشەلەرىنىڭ بارلىعى جاۋاپتى.

Abai.kz