ول كەزدە بيلىك ءبىزدىڭ ۇندەۋىمىزگە قۇلاق اسقان جوق...
قۇرمەتتى جاستار!
ەاەس باسىن كوتەرگەن كەزدە ءبىز، ورتا بۋىن، بەي جاي قارامادىق. و كەزدە مەن ءوز بيزنەسىمە قاراماي بۇل مالىمدەمەنى ءوز قولىممەن جازعانمىن. شاحانوۆ اعامىزبەن بىرگە بۇكىل وپپوزيتسيانى ۇگىتتەپ قولدارىن قويعىزىپ جاريالادىق. بۇل 2010 جىلى، ناۋرىز ايى بولاتىن.
بىراق و كەزدە بيلىك ءبىزدىڭ ۇندەۋىمىزگە قۇلاق اسقان جوق.
"كەدەن وداعىنا ەنۋ - تاۋەلسىزدىكتەن ايىرىلۋ
رەسپۋبليكامىزدىڭ بارلىق ازاماتتارىنا!
تاۋەلسiزدiگiمiزگە قاۋىپ ءتوندى. رەسەي فەدەراتسياسى مەن قازاقستان رەسپۋبليكاسى 2010 جىلدىڭ 1-شiلدەسiنەن باستاپ كەدەندىك وداققا كiرەدi. باستاپقىدا بەلورۋسسيا دا بۇل وداققا قوسىلماق بولعان. ولار ءوز مۇددەلەرىن جوعالتاتىنىن العاشقى كەلىسسوزدەر كەزىندە انىق بايقادى دا، ودان باس تارتتى. كورشiلەرiمiز - وزبەكستان، قىرعىزستان، تاجىكستان، تۇرىكمەنستان بۇدان سىرت قالدى. تاۋەلسiزدiكتەرiن قاستەرلەگەندىكتەن دە ۋكراينا، گرۋزيا، ارمەنيا مەن بالتىق جاعالاۋىنداعى ءۇش مەملەكەت مۇنى تiپتi اۋىزعا دا المادى. ەگەر ەكونوميكالىق جاعىنان تيiمدi بولسا، ولار كەدەن وداعىنا مويىن بۇرماس پا ەدi. رەسەيدەن قۇقايدى كوپ كورگەندىكتەن ولاردىڭ ەشقايسىسى كەشەگى كەڭەستىك زامانداعىداي بوداندىق قامىتىن قايتا كيگiسi كەلمەدى.
رەسپۋبليكامىزدىڭ بارلىق ازاماتتارىنا!
تاۋەلسiزدiگiمiزگە قاۋىپ ءتوندى. رەسەي فەدەراتسياسى مەن قازاقستان رەسپۋبليكاسى 2010 جىلدىڭ 1-شiلدەسiنەن باستاپ كەدەندىك وداققا كiرەدi. باستاپقىدا بەلورۋسسيا دا بۇل وداققا قوسىلماق بولعان. ولار ءوز مۇددەلەرىن جوعالتاتىنىن العاشقى كەلىسسوزدەر كەزىندە انىق بايقادى دا، ودان باس تارتتى. كورشiلەرiمiز - وزبەكستان، قىرعىزستان، تاجىكستان، تۇرىكمەنستان بۇدان سىرت قالدى. تاۋەلسiزدiكتەرiن قاستەرلەگەندىكتەن دە ۋكراينا، گرۋزيا، ارمەنيا مەن بالتىق جاعالاۋىنداعى ءۇش مەملەكەت مۇنى تiپتi اۋىزعا دا المادى. ەگەر ەكونوميكالىق جاعىنان تيiمدi بولسا، ولار كەدەن وداعىنا مويىن بۇرماس پا ەدi. رەسەيدەن قۇقايدى كوپ كورگەندىكتەن ولاردىڭ ەشقايسىسى كەشەگى كەڭەستىك زامانداعىداي بوداندىق قامىتىن قايتا كيگiسi كەلمەدى.
ءبىز، قازاقستانداعى ەلۋدەن استام قوعامدىق بiرلەستiكتەردى، دەموكراتيالىق، وپپوزيتسيالىق ساياسي پارتيالاردى، زيالى قاۋىم وكiلدەرiن، تاۋەلسىز باسىلىمداردى، جاستار ۇيىمدارىن بىرىكتىرگەن «تاۋەلسىزدىكتى قورعاۋ» حالىقتىق-دەموكراتيالىق قوزعالىسى اتىنان ۇستiمiزدەگi جىلدىڭ 18-ناۋرىزىندا كەدەندىك وداققا كىرۋگە نارازىلىق بiلدiرiپ، مالىمدەمە جاسادىق. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى ن.نازارباەۆقا، سەنات پەن ءماجiلiس توراعالارى ق.توقاەۆقا، و.مۇحامەدجانوۆقا، پرەمەر-مينيستر ك.ماسىموۆكە جولدانعان ول مالىمدەمەگە جاۋاپ قايتارىلعان جوق. قازاقستاندىق بيلىك قوعامدىق ۇيىمدارمەن، حالىقتىڭ پiكiرiمەن ساناسقىسى كەلمەيتiنiن، العان باعىتىنان قايتپاسىن سەزدiردi.
سوندىقتان دا ءبىز حالىققا ارنالعان وسى اشىق حاتتا مىنانى مالiمدەيمiز:
- كەدەندىك وداقتى جانە بىرىڭعاي ەكونوميكالىق كەڭiستiكتi قۇرۋ قازاقستاننىڭ تاۋەلسiزدiگi مەن ەكونوميكالىق مۇددەسىنە زور زالالىن تيگiزەدi.
قازاقستان قازiردiڭ وزىندە سىرتقى ساۋدا ساياساتى سالاسىنداعى دەربەس وكiلەتتiگiن ماسكەۋدىڭ ۇلتتىق ورگاننان جوعارى تۇرعان كەدەن وداعى كوميسسياسىنا اماناتتادى. بىرىڭعاي ەكونوميكالىق كەڭiستiك شەڭبەرىندە بۇل ورگانعا قازاقستان ءوزiنiڭ مىنانداي ماڭىزدى دەربەس ەكونوميكالىق وكiلەتتiكتەرiن:
- بىرىڭعاي ۆاليۋتانى قالىپتاستىرۋدى;
- بىرىڭعاي بازالىق تاريفتەردى بەلگiلەۋدi;
- ماكروەكونوميكالىق ساياساتتى كەلiسۋدi وتكiزiپ بەرەتىن بولادى. ءسويتىپ تەڭگەنىڭ ورنىنا ورتاق ۆاليۋتا جاسايدى; ەلەكتر، گاز، تەمىرجول، ت.ب. قاتىستى بازالىق تاريفتەردى ءوزى بەلگىلەي المايتىن بولادى; بيۋدجەت تاپشىلىعى، مەملەكەتتىك قارىز، ينفلياتسيا، ۆاليۋتا باعامى، مۇنايعا قويىلاتىن باعالاردى تۇرلىشە شامالاۋ، مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ، اۋىل شارۋاشىلىعىنا سۋبسيديا بەرۋ سياقتى ماسەلەلەردى ءوز بەتىنشە شەشۋ مۇمكiندiگiنەن ايىرىلادى.
ماكروەكونوميكالىق ساياساتتى ۇيلەستىرۋ، نەگiزگi باعىتتاردى ايقىنداۋ، كەدەندىك وداققا مۇشە ەلدەردىڭ ەكونوميكالىق-مونيتورينگiن ىسكە اسىرۋ وسى كوميسسياعا جۇكتەلمەك. مۇنىڭ ءبارى دە وداقتىق ۇكiمەتتi قالپىنا كەلتىرۋگە كiرiسكەندiكتi كورسەتەدى. رەسەيدىڭ اتىشۋلى شەنەۋنiكتەرi كسرو ۇلگiسiندەگi بiرلەستiكتi قۇرۋ جوسپارىن اشىقتان-اشىق مالىمدەپ ءجۇر. رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ تەرريتورياسىن بۇرىنعى وداقتاس رەسپۋبليكالار ەسەبىنەن ۇلعايتۋدى كوزدەگەن ولاردىڭ جاريا ەتىلگەن شاقىرۋلارىن رف سىرتقى ىستەر مينيسترلiگi نەمەسە جوعارى لاۋازىم يەلەرiنiڭ بىردە-بiرi تەرىسكە شىعارعان جوق. قازاقستان ۇكiمەتi سوعان كەلiسكەندەي-اق ءۇنسىز قالدى، قارسى پiكiر ايتۋعا جارامادى.
قازاقستاننىڭ رەسەيمەن ەكونوميكالىق بiرلەستiگi تەڭ دارەجەدە قۇرىلىپ وتىرعان جوق. حالىقارالىق ينتەگراتسيا ۇستانىمى بويىنشا جاقىنداسۋشى ەلدەردىڭ شاما-شارقى، يندۋسترياليزاتسيالاندىرۋ دەڭگەيى قارايلاس بولۋى شارت. سوندا عانا iشكi سالالىق باسەكەلەستiكتi تەرەڭدەتۋگە، ءونiمنiڭ ساپاسىن ارتتىرىپ، باعاسىن تومەندەتۋگە مۇمكiندiك تۋادى. كەدەن وداعى شەڭبەرىندە iشكi سالالىق باسەكەلەستىك تۋرالى ءسوز قوزعاۋدىڭ ءوزى ارتىق. ويتكەنى قازاقستاندا شىن مانiندە دايىن ءونىم شىعاراتىن سالالار جوقتىڭ قاسى. مۇنداي جاعدايدا شىعاتىن قورىتىندى بىرەۋ: رەسەيلىك سالالىق مونوپوليزم اۋماعى كەڭەيەدى، سىرتقى باج سالىعى اسپانداعان كۇيىندە قالادى. اقىرىندا قازاقستان رەسەيلىك ءوندiرiستiڭ باسىبايلى تۇتىنۋشىسىنا اينالادى. ەلiمiزدەگi باعانىڭ شارىقتاپ ءوسىپ، ەل حالقىنىڭ كەدەيلەنە بەرۋىنە ول دا ءبىر سەبەپ.
2010 جىلدىڭ I-توقسانىندا عانا ينفلياتسيا ءوسiمiنiڭ قارقىنى وتكەن جىلعى وسى كەزەڭمەن سالىستىرعاندا ەداۋىر ارتتى (بىلتىر - 2,8 %، بيىل - 3,6%). جەمىس پەن كوكونىس - 12,6, قانت - 8,1, ءسۇت جانە ەت ونiمدەرi - 4,1 پايىزعا قىمباتتادى. ازىق-تۇلىك باعالارىنىڭ باعاسى - 5,4, ازىقتىق ەمەس تاۋارلار باعاسى - 6,7, ال قىزمەت كورسەتۋ 10,2 پايىزعا كوتەرiلدi. بۇل تەك ينفلياتسيانىڭ باستاپقى قارقىنى. كەدەندىك وداقتىڭ ادامداردىڭ الەۋمەتتىك جاعدايىن قۇلدىراتاتىنى جونiندەگi بۇرىنعى ەسكەرتپەمىز ءدال كەلدى.
قازاقستان پارلامەنتى قولدانىستاعى جيىرمادان استام زاڭدى كەدەن وداعى نەگiزiندە رەسەي فەدەراتسياسى زاڭدارىنىڭ ىڭعايىنا وراي قايتا ۇيلەستiرۋدi شۇعىل تۇردە قولعا الدى. بۇل - ەلiمiزدەگi زاڭ شىعارۋشى ورگانىن - پارلامەنتتى رەسەي فەدەراتسياسى دۋماسىنا تاۋەلدى ەتەتىن العاشقى قيسىق قادام. مۇنداي تاۋەلدiلiك قازاق مەملەكەتتiلiگiن جويۋعا دەيىن اپارىپ سوعارى داۋسىز. ءبىز عاسىرلار بويى اتا-بابالارىمىز ارمانداعان، كۇرەسىپ، قان توگىپ، مىڭداعان قۇرباندىقپەن قول جەتكىزگەن تاۋەلسiزدiكتەن ايىرىلىپ قالۋعا نەمەسە ونى رەسەيمەن بولىسۋگە تۇبەگەيلى قارسىمىز!
20 جىل iشiندە مالايزيا، سينگاپۋر، يندونەزيا، ت.ب. ەلدەر دامىعان ۇلتتىق مەملەكەتتەرگە اينالدى. ال بۇگiنگi قازاقستاننىڭ ەكونوميكاسىنىڭ تورتتەن ءۇش بولiگi شەتەلدىك كاپيتالعا تاۋەلدى. سىرتقى قارىزىمىز - 111 ميلليارد دوللار. بۇل ەلدىڭ جالپى iشكi ونiمiنە تەڭ. دۇنيەگە كەلگەن ءاربىر قازاقستان ازاماتىنىڭ شەتەل الدىنداعى قارىزى - 7 مىڭ اقش دوللارى. مۇنىڭ ءبارى «قازاقمىس»، ەۋرازيا توبى، «ميتتالستيل» سياقتى وليگارحيالىق توپتاردىڭ 15 جىل بويى بيۋدجەتتى تولىقتىرۋعا تيەسiلi ۇلەس قوسپاۋىنان، ەكونوميكانىڭ 20 پايىزىن قۇرايتىن مۇناي سالاسىنان ونداعان ميلليارد دوللاردىڭ بيۋدجەتكە تۇسپەۋىنەن جانە ەل ەكونوميكاسىن شەتەلدىك كومپانيالاردىڭ باسقارۋىنان تۋىندادى.
قازاقستان ۇكiمەتi ەكونوميكانى دامىتۋدى، يننوۆاتسيا، يندۋسترياليزاتسيا جونiندەگi باعدارلامالاردى تەك قاعاز جۇزىندە عانا جاساي بiلەدi. ونى ىسكە اسىرۋعا قابiلەتسiز، قۇلىقسىز جانە مۇددەلiلiك تانىتپادى. سوندىقتان دا ءوز ەلiمiزدەگi ءوندiرiستi, كاسiپكەرلiكتi, اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋدىڭ ورنىنا، ۇلتتىق، مەملەكەتتىك مۇددەنى العا شىعارىپ، ونى قىزعىشتاي قورعاۋدىڭ ورنىنا شەتەلدiكتەردiڭ ىڭعايىنا جىعىلۋعا بەيىم تۇردى. وتانشىلدىق، پاتريوتتىق سەزiمدi جوعالتقان، جەمساۋلىق، جاعىنعىشتىق، جالعان ايتۋشىلىق ادەتتەردى بويىنا سiڭiرگەن باسشىلاردان ەش قايىر جوق! ولار مەملەكەت باسشىسىن قاتەلىككە ۇرىندىرماۋدى، كەرەك كەزىندە تۇزەتىپ وتىرۋدى وزدەرىنە مىندەت سانامايدى. كەدەندىك وداق ارقىلى رەسەيگە ساياسي جانە ەكونوميكالىق جاعىنان تاۋەلدى ەتۋ - سونداي ساتىلعىشتاردىڭ iسi.
قادىرلى وتانداستار!
ءبىز سىزدەرمەن بىرگە بيلىك ۇسىنعان العاشقى دوكتريناعا، «قازاقستاندىق ۇلتقا»، قىتايعا جەردى جالعا بەرۋ ماسەلەسىنە قارسى تۇردىق. «كوپ قورقىتادى، تەرەڭ باتىرادى»، قالىڭ قاۋىم - سiزدەردiڭ قولداۋلارىڭىزبەن بەلگىلى دەڭگەيدە جەڭىسكە جەتتىك. بۇل كۇرەستە دە بىرگە بولايىق.
كەدەن وداعىنا جانە بىرىڭعاي ەكونوميكالىق كەڭىستىككە ەنۋگە قارسىمىز! قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تاۋەلسىزدىگىنە قاتەر توندىرۋگە جول بەرمەيمىز!
قازاقستان رەسپۋبليكاسىن ءوزىنىڭ تۋعان وتانى ساناعان ءاربىر ازامات وسى ۇندەۋدى قولدايدى، كونستيتۋتسيالىق قۇقىعىن پايدالانا وتىرىپ، وعان قول قويادى جانە قول جيناۋعا ات سالىسادى دەپ سەنەمىز."
مۇحتار تايجاننىڭ جەلىدەگى جازباسى
Abai.kz
