بيلىك جانايقايىمىزدى قاشان ەستيدى؟..
«ەسلي زاكون نە ۆسترەچاەت ۋۆاجەنيا ۆ گلازاح بليۋستيتەلەي ونوگو، تو ون نە يمەەت سۆياتوستي ۆ گلازاح نارودا» ا.س. پۋشكين
اكەم سايات ىبىراي پاسپورتىن اۋىستىرا الماي سەرگەلدەڭ بولىپ جۇرگەنىنە ءبىر اپتا بولدى! 10- ماۋسىمدا اكە-شەشەمنىڭ پاسپورتىن اۋىستىراتىن مەرزىمى كەلىپ، ناۋرىزباي اۋدانىنىڭ حقكو-نا (تسون) بارادى. 23 مىڭ اقشاسىن تولەۋ كەرەك ەكەن، كاسساعا تولەيىن دەسە، شەشەمدىكىن قابىلدايدى دا، اكەمنىڭ تولەمىن كومپيۋتەر قابىلداماي قويادى. «نەگە؟» دەسە، كومپيۋتەر «تەرروريست» دەپ كورسەتەدى دەيدى. مەنىڭ اكەمنىڭ تەرروريست ەمەس ەكەنىن بۇكىل ەل بىلەدى. پرەزيدەنت تە بىلەدى. اكادەميك اسقار جۇمادىلداەۆ اعاي پرەزيدەنت ق.توقاەۆتىڭ قابىلداۋىندا بولعانىندا «ەگەر سايات تەرروريست بولسا، وندا مەن بەن لادەنمىن!» دەپ ايتقان.
سونىمەن ءبىر اپتا بولدى، اكەم كاسساعا اقشاسىن تولەي الماي ءجۇر. ونداعىلار «قارجىلىق مونيتورينگكە سۇراۋ جىبەردىك، جاۋابىن كۇتەمىز» دەپ، كۇنى بويى كاسسانىڭ الدىندا تۇرعىزىپ، اقىرى مونيتورينگ جاۋاپ بەرمەپتى. ال ولاردان جاۋاپ الۋ مۇمكىن ەمەس، سەبەبى بۇرىن دا نەشە رەت نوتاريۋستان قۇجاتتارىن راستاتا الماي، بانكتەردەن ايلىق جالاقى الاتىن ەسەپ-شوت اشتىرا الماي، سول كوميتەتكە دە، جوعارى جاققا دا ءجۇز حات جازعان، ەش ناتيجە جوق. سوندا پروفەسسور ادام پاسپورتسىز، ايلىقسىز بومج بولىپ تەنتىرەپ كەتۋى كەرەك پە؟! كەشە شەشەمنىڭ اڭگىمەسىن تىڭداپ وتىرىپ شوشىدىم: «قۇجاتسىز ءدال قازىر دە قاماپ تاستاي الادى» دەيدى!!! نە ىستەۋ كەرەك، ايتىڭىزدارشى؟!
ال جارايدى، اكەمدى بىلاي قويايىق: سوندا بۇل زاڭ سوتتالعاندار ءۇشىن شىعارىلعان بولسا، ولاردىڭ ءبارى بومج بوپ كەتسىن دەگەن ءسوز بە؟! الدە شەتەلگە تەنتىرەپ، سيرياعا كەتسىن دەپ جاتىر ما؟!
ەندى 12-ءسى كۇنى اكەمنىڭ سوتى ءوتتى: ۋدو-دان بوساتۋ تۋرالى. «ءسىزدىڭ قىلمىسىڭىز اۋىر» دەپ، تاعى تەرىس شەشىم شىعاردى. الدىندا ناۋرىزباي اۋدانىنىڭ سوتى دا جىبەرمەگەن. ەگەر قىلمىس سونشالىقتى «اۋىر» ەكەن، وندا نەگە زاڭدا «مۇنداي ادامدارعا مۇمكىندىك جوق» دەپ ءدوپ ەتەرىن ايتپايدى؟
10 جىل بولدى، اكەمە قانشاما ادام كومەكتەسكىسى كەلەدى. ءتىپتى مۇحتار تايجان، اكادەميك اسقار جۇمادىلداەۆ اعايلار پرەزيدەنتتىڭ الدىنا قويدى ەمەس پە؟ پرەزيدەنت ماسەلەنى ءتۇسىندى دەگەن ەدى. بىراق، ءالى ەشقانداي ناتيجە جوق. جەبە-جەمگە كەلگەندە، اكەم بارلىق پروبلەماسىمەن بەتپە-بەت جالعىز قالىپ قويا بەرەدى. سوعان جۇرەگىم قان جىلايدى!!!
قۇرمەتتى مۇحتار تايجان اعا، اسقار اعاي! سىزدەرگە العىستان باسقا ايتارىمىز جوق. قانشاما التىن ۋاقىتتارىڭىزدى ءبولىپ، قانشا جەرگە كىرىپ، اكەمىزدىڭ جوعىن جوقتاپ، پرەزيدەنتكە دە جەتكىزدىڭىزدەر. مەنىڭ بۇل جەردە رەنىشىم سىزدەرگە ەمەس، مەنىڭ جان ايقايىمدى دۇرىس تۇسىنىسەڭىزدەر ەكەن. اكەمىزدىڭ ماسەلەسى ءالى سول قالپىندا قالا بەرۋدە! ءبارى «ءيا، ءيا، تۇسىنەمىز» دەيدى، ناقتى ەشتەڭە شەشپەيدى. پرەزيدەنتتىڭ ءوزى دە اكەمدى «بىلەمىن» دەپتى، جازىپ الىپ، كومەكشىلەرىنە تاپسىرما بەرىپتى. جاڭا جىلدىڭ الدىندا جوعارى جاقتا ءبارى دۇرلىگىپ ىزدەپ، اكەم استاناعا دا بارىپ قايتتى. ال سوندا نەگە؟؟؟ نە دەگەن ساڭىراۋ بيلىك؟! نە ىستەۋ كەرەك؟! اكەم ەشكىمگە پروبلەماسىن ايتپايتىنىن بىلەسىزدەر عوي. تىم بولماسا ماكسيمال رەپوست جاساڭىزدارشى!
مىناعان دا تۇك ميىم جەتپەي قويدى. بۇل ۇكىمەت وسىنشاما ادىلەتسىزدىكپەن حالىق پەن بيلىكتىڭ اراسىن الىستاتىپ جاتقاندارىن قالاي تۇسىنبەيدى؟ مەن، مىسالى، يسماتۋللا ماقسۇم اتا مەن مەنىڭ اكەم سايات ىبىرايدى قازاقستانداعى ەڭ پاتريوت ادامدار دەپ ەسەپتەيمىن. گەرمانيادا ۋنيۆەرسيتەتتە جۇمىس ىستەپ ءجۇرىپ، əلەمدەگى ەڭ اتاقتى حالىقارالىق گۋمبولدت قورىنىڭ سىيلىعىن يەلەنىپ، 1998 جىلى گەرمانيانىڭ پرەزيدەنتى رومان حەرتسوگتىڭ ءوز قولىنان الىپ تۇرىپ، "ەلىمە كەرەكپىن" دەپ قايتىپ كەلگەن پاتريوتتى كورسەتىڭىزدەرشى! قايدا ادىلەتتىلىك؟!
اكەم سوتتالعاندا مەن التى جاستا بولعانمىن. تۇك تە تۇسىنبەيتىنمىن. «نەگە؟» دەگەن سۇراق قانا مازالايتىن. قازىر ون التىدامىن، بىراق ءالى دىم تۇسىنبەيمىن! اكەمدى سەگىز جىل جازىقسىزدان-جازىقسىز تەنتىرەتتى، اتا-اجەمنىڭ جۇرەگىن اۋىرتتى، كوز جاسىن توكتى. كىم جاۋاپ بەرەدى؟! سول
توزاقتان دا امان شىقتى، بوستاندىق الدى. ال ەندى زاڭ پاسپورت اۋىستىرۋدى تالاپ ەتەدى، ال اۋىستىرايىن دەسە قازاقستان ازاماتى ءوز ەلىندە پاسپورت اۋىستىرا المايدى؟! قالاي سوندا؟! فەيسبۋكتى ءدۇر سىلكىندىرگەن كىشكەنتاي سيريالىق بالا ەستەرىڭىزدە مە؟ سول بالا سەكىلدى ءبىز دە «ءبارىن قۇدايعا ايتام!» دەيتىنبىز. قازىر دە سولاي دەگەننەن باسقا لاجىمىز جوق! حالىقتىڭ ارداقتى اقساقالى يسماتۋللا ماقسۇمعا جانە اكەمە ادىلەتسىز قيانات جاساعاندار جاۋاپ بەرۋى كەرەك! ال ساڭىراۋ، مەڭىرەۋ بيلىككە ايتارىم: كورەسىزدەر، ەرتە مە، كەش پە، حالىق بۇل ماسەلەنى كوتەرمەي قويمايدى. ول كىسىلەردىڭ جاناشىرلارىن ءبارىن تۇرمەگە قاماپ قويا المايسىزدار. حالىق تا، تاريح تا ءادىل ۇكىمىن بەرەدى دەپ سەنەمىن!!!
ارۋجان يبراەۆا
Abai.kz