تاعى دا پۋتين. كرەملدىڭ 20 جىلدان بەرگى قوجايىنى ۆلاديمير پۋتين تاعى دا ەسكى وداقتى ەسىنە الىپتى. «موسكۆا. كرەمل. پۋتين» دەيتىن باعدارلامادا. «روسسيا 1» ارناسىندا. «سوۆەت وداعىنان ءبولىنىپ شىققان ەلدەر رەسەي جەرىنە قارىق بولدى»، - دەپتى. اۋەلى، ءوز ءسوزى:

«ءبىزدىڭ ەگەمەندىگىمىزگە قاتىستى وزگە دە ماسەلەلەر بار عوي. سوۆەت وداعى قۇرىلعان كەزدە، كەلىسىمشارتتا ونىڭ قۇرىمانىن شىعۋ قۇقى دا جازىلعان. ال ونىڭ (وداقتان شىعۋدىڭ) ءتارتىبى جازىلماعاندىقتان، سۇراق تۋىندايدى. ەگەر قانداي دا ءبىر رەسپۋبليكا كەڭەس وداعى قۇرامىنا قوسىلىپ، ءوز يەلىكتەرىنە ( ۆ سۆوي باگاج-رەد.) ءىرى كولەمدە رەسەي جەرىن، ءداستۇرلى رەسەي تەرريتورياسىن الىپ، كەيىن وداق قۇرامىنان شىعۋعا شەشىم قابىلداسا، وندا ەڭ قۇرىعاندا، ورىس حالقىنىڭ «سىيلىعىن» بىرگە الا كەتپەي، نەمەن كىردىڭ، سونىمەن شىعۋىڭ كەرەك قوي. وسىنىڭ ەشقايسىسى جازىلعان جوق. سوندىقتان، قازىرگى كونستيتۋتسياعا وزگەرىس ەنگىزۋدى ابدەن دۇرىس دەپ ەسەپتەيمىن»، - دەپتى.

پۋتين بيلىگىنىڭ 20 جىلدىعى تۋرالى ارنايى ازىرلەنگەن 51 مينۋتتىق دەرەكتى ءفيلمنىڭ سوڭعى 1 مينۋتىندا رەسەي پرەزيدەنتىنىڭ ەسكى وداقتاستار تۋرالى ايتقان از ءسوزى جەلىدە كوپ تالقى تۋدىردى. ۆلاديمير پۋتين ءوز سوزىندە بۇرىنعى 15 وداقتاس ەلدىڭ ناقتى قايسىسىن مەڭزەگەنىن اشىپ ايتپاعان. دەسە دە، جەلى قولدانۋشىلارى «ءپۋتيننىڭ بۇل سوزدەرى «سيگنال» ەكەنىن ايتىپ جاتىر. سولاردىڭ ءبىرى اسحات قاسەنعالي:

پۋتينگە سەبەپ، بىزگە ۋاقىت كەرەك!

- ماسساعان. بۇل سوزدەردى ۋكرايناعا قاراتا ايتىپ وتىرعان سياقتى. قىرىمدى تارتىپ الۋىن دۇرىس جانە تاريحي ادىلەتتىلىك ەتىپ كورسەتكىسى كەلەدى. الايدا بۇل ءبىز سياقتى ەلدەرگە ساباق بولاتىن دۇنيە.

جالپى پۋتين قازاق تاريحىن مويىنداعان ەمەس. ونىسىن تالاي مارتە ايتىپ تا قالدى. «قازاقتا مەملەكەت دەگەن بولماعان» دەۋىنىڭ ءوزى نەگە تۇرادى. وسى سوزىنەن-اق ونىڭ ءبىزدىڭ تاريحي تەرريتوريامىزدى مويىندامايتىنىن اڭعارۋ قيىن ەمەس. دەمەك، ءبىز ءۇشىن قىرىم ستسەناريى قاشاندا اشىق تاقىرىپ بولىپ قالادى.

پرەزيدەنتىمىزدىڭ قازىرگى قادامى دۇرىس. قولدايمىن. ءار قادامدى بارىنشا بايىپپەن، مىسىقتاباندىلىقپەن باسۋى ءتيىس. سولاي ەتىپ كەلە جاتىر. قاتتى باسسا سىنىپ كەتەدى. پۋتينگە دە كەرەگى سول. ول ۇرىنارعا قارا ىزدەيدى. سەبەبى بۇرىنعىداي: «ورىس الەمىن قورعاۋ»، «ورىس تىلىنە قىسىم جاساۋشىلاردى جازالاۋ» دەگەن ۇران.

ءبىز «لاتىن الىپبيىنە كوشەمىز» دەگەندە رەسەي شۋلاپ كەتتى. ورىستارعا قىسىم جاسالادى دەدى. بىراق 2025 جىلعا دەيىن سوزۋ ارقىلى تاعى دا ۋاقىت ۇتۋعا امال جاسادىق. «ورىستار كوشپەيدى، قازاق ءتىلىنىڭ رەفورماسى» دەدىك. ءبارىن بىردەن كوشىرسەك، «ورىس الەمىنە قاۋىپ» دەپ، باس سالۋعا دايىن ەدى. امالىن تاپتىق.

ەندى مىنە، ءايتىپ-ءبۇيتىپ ەاەس تۋرالى قۇجاتتاردى «پىسپەگەن»، «ءالى تالقىلاۋ كەرەك» دەپ ۋاقىت سوزىپ جاتىرمىز. حالىق «وي بىردەن باس تارت»، «ءوزىمىز بىلەمىز» دەپ قىزۋقاندىلىقپەن ايتا بەرەدى عوي. الايدا ساياسات بالانىڭ قۇمداعى ويىنى ەمەس. ءسال جاڭىلىسۋ، قاندى قىرعىن مەن قاقتىعىس تۋىنداتۋى مۇمكىن. سوندىقتان ءار قادامدا پرەزيدەنتتىڭ ساق بولۋى زاڭدىلىق.

1-شىلدە رەسەيدە كونستيتۋتسيانى وزگەرتۋ بويىنشا داۋىس بەرۋ وتەدى. حالىقتىڭ 70% پۋتين ساياساتىن قولدامايتىنى ساۋالنامالار ارقىلى بەلگىلى بولدى. ارينە، تاۋەلسىز زەرتتەۋشىلەردىڭ پىكىرىنشە. بيلىكتىك زەرتتەۋدە ءپۋتيندى 99,99% قولداپ تۇر عوي. بۇل داۋىس بەرۋدىڭ ناتيجەسى بەلگىلى. حالىق نە ايتسا دا، بيلىك قالاعان ناتيجە دايىن. ەندى پۋتين ءوز قۇلاعان رەيتينگىن كوتەرۋى ءتيىس. حالىققا بەرەر نە اقشا، نە رەسۋرسى جوق. ونىڭ تەك رۋحىن كوتەرىپ قويۋعا شاماسى جەتەدى. قىرىمدى باسىپ العاندا پۋتين رەيتينگىسى ەڭ جوعارى كورسەتكىشكە جەتتى. بىراق قازىر ونىڭ ءدامى كەتتى. جاڭا جەمتىك كەرەك. حالىققا يدەولوگيالىق ازىق لاقتىرۋعا مىندەتتى. ءتۇسىنىپ وتىرسىزدار عوي. بەلورۋسسيا بولۋى مۇمكىن. ويتكەنى ولاردا دا سايلاۋ، رەسەيلىك كۇشتەر ارانداتىپ جاتىر. بىراق، قازاق ەلى دە بار جاعدايعا دايىن بولۋى مىندەتتى. پرەزيدەنت ونى ءتۇسىنىپ وتىر. 2014-تەن باستاپ ءبىزدىڭ اسكەر گيبريدتىك سوعىسقا بارىنشا دايىندالدى دەپ ويلايمىن. اللا ساقتاسىن ارينە، بىراق ساقتىقتا قورلىق جوق.

بىزگە قۋاتتى بولۋ ءۇشىن ۋاقىت كەرەك. قازاق كوبەيۋى شارت. ال دەموگرافيا تەك بەيبىتشىلىكتە العا باسادى.

مەملەكەت سولتۇستىكتى عارىش جىلدامدىعىمەن قازاقىلاندىرۋدىڭ امالىن تابۋ كەرەك. سولاي ىستەۋگە ءماجبۇر. قانداستاردى و باستا سول جاققا قونىستاندىرۋ قاجەت ەدى. قاتەلىك جىبەردىك. بىراق، قازىر ونى ايتىپ وتىرار ۋاقىت جوق. كوشەم دەگەن قازاققا شارۋاشىلىعىنا مال، باسىنا ءۇي، قولىنا قوس كۇرەك بولار جۇمىس بەرۋ شارت. ەل قازىناسى ءۇشىن ءبىراز قارجى، بىراق مەملەكەتتىك مۇددە ءۇشىن ماڭىزدى. سولتۇستىك جانە شىعىسقا قاجەت شارالار.

ءبىز قانشالىقتى بەيبىتشىلىكتى ۇزاق ساقتاساق، سونشالىقتى بولاشاقتاعى قاقتىعىستاردا جەڭىمپاز اتانۋ مۇمكىندىگىمىز ارتادى. ەڭ دۇرىسى بىزگە تيىسكەننىڭ مۇرنى قانايتىنىن كورسەتۋ، ول ءۇشىن قۋاتتى اسكەر، مىقتى يدەولوگيا مەن ەكونوميكا قاجەت.

ءپۋتيننىڭ اڭساعان «جۇماعى» - كسرو!

شىنتۋايتىنا كەلگەندە ۆلاديمير پۋتين بۇرىنعى سوۆەت وداعى تۋرالى العاش رەت ايتىپ تۇرعان جوق. سوۆەت وداعىنىڭ كۇيرەۋىنە وتە-موتە وكىنەتىنىن، رەتىن تاپسا، وداقتى قايتا قۇرعىسى كەلەتىنىن تالاي رەت ايتقانى ەل ەسىندە. ءبىزدىڭ ەسىمىزدە.

پۋتين 2019 جىلدىڭ 1 قازانىندا ەراۆاندا جۇرگەن ساپارىندا، وزىنە تىكەلەي باعىنىشتى، پرو-كرەملدىك پروپوگاندانىڭ ايتارشىسىنا اينالعان «روسسيا 1» ارناسىنىڭ تىلشىلەرىنە سۇحبات بەرگەن.

«بۇرىنعى كسرو ەلدەرى بىرىككەن كەزدە عانا باسەكەگە قابىلەتتى بولادى!»

«وتكەن شاقتىڭ، اسىرەسە سوۆەت وداعىنىڭ، سوۆەت يمپەرياسىنىڭ قايتا قۇرىلۋىنا قاتىستى قانداي دا ءبىر ۇرەي-قورقىنىشتان ارىلعان سوڭ، كۇش بىرىكتىرۋدىڭ بارلىعى ءۇشىن پايدالى ەكەنى تۋرالى تۇسىنىك تۋادى. بۇل مۇمكىندىكتى، بۇل باسىمدىقتى پروتسەسستىڭ بارلىق قاتىسۋشىلارى كورىپ، ءبىلىپ وتىر. ءبىز ءارى قاراي جىلجىپ، جاڭا قادام جاساپ، العا باسىپ كەلەمىز»، - دەگەن ۆلاديمير پۋتين.

رەسەي پرەزيدەنتى ءوز سوزىندە: «بىرىككەن كەزدە عانا باسەكەگە قابىلەتتىلىك دەگەن بولادى. بۇرىنعى كسرو ەلدەرى ءۇشىن دە سولاي»، - دەپ سويلەگەن.

«ءبىزدىڭ ورتاق ءتىلىمىز بار. ۇلتارالىق، مەملەكەتارالىق قارىم-قاتىناس ءتىلى - ورىس ءتىلى. بارلىق ەلدە ورىسشا ەركىن سويلەيدى. بۇل ۇلكەن باسىمدىق. بىزدە بۇرىنعى ورتاق مەملەكەتىمىزدەن قالعان ورتاق ترانسپورت، ورتاق ەنەرگەتيكا،  ورتاق بايلانىس ينفراقۇرىلىمدارى بار. بۇل تاعى ءبىر باسىمدىق»، - دەيدى ۆلاديمير پۋتين.

«سوۆەت وداعىنىڭ جوقتىعىنا وكىنەمىن!»

تاعى دا 2019 جىل. تاعى دا سوۆەت وداعى جايلى:

«مەن سوۆەت وداعىنىڭ جوقتىعىنا وكىنەمىن. بۇل ولاردىڭ قۇقىعى. بىراق ەگەر ءبىزدىڭ مەملەكەتارالىق قاتىناستارىمىزدىڭ بۇگىنگى ەرەكشەلىكتەرىنە بايلانىستى كەيبىر مەملەكەت باسشىلارى كەلمەسە، ولار ءۇشىن بۇل ۇلكەن قاتەلىك بولادى دەپ ويلايمىن. سەبەبى بۇل ولاردىڭ ءوز وتاندارىنىڭ تاۋەلسىزدىگى ءۇشىن سوعىسىپ، ومىرلەرىن قيعان ادامدارعا لايىقتى قۇرمەت كورسەتپەيتىندىگىن بىلدىرەدى»، - دەگەن بولاتىن پۋتين.

جاتسا، تۇرسا ەسىلدەرتى ەسكى وداق بولعان پۋتين كسرو-نى قايتا قۇرۋ تۋرالى بۇگىن عانا ايتىپ وتىرعان جوق، راسىندا. بۇعان دەيىن دە بىرنەشە جەردە شۇبارلاپ سويلەپ، شەت جاعاسىن ايتىپ ءجۇردى. ودان قالسا، سالعىلاسقاندا ءوز تۇكىرىكتەرىنە وزدەرى شالالا سويلەيتىن ساياساتكەرسىماقتاردىڭ اۋزىنا ساپ بەرەتىن.

ەندى مىنە، ۋكراينانى مەڭزەگەندەي بولىپ، بۇرىنعى وداقتاس ەلدەردىڭ بارلىعىنا ءبىر سوقتىعىپ سويلەدى. «وداقتان كەتكەندە ورىستىڭ جارتى جەرىن الا كەتتىڭدەر»، - دەپ سويلەدى. بۇل دا قازاق قوعامىنا، قازاق بيلىگىنە وي سالۋى كەرەك-اق!

Abai.kz