ماقالانى باستاماس بۇرىن تاقىرىپتىڭ ۇلكەن بولىپ تۇرعانىن ايتا كەتكەن ءجون. ءبىز جازىپ وتىرعان بۇل تاقىرىپتى شەشۋ اۋقىمدى ەڭبەكتى تالاپ ەتەتىن كۇردەلى ماسەلە. ناقتىراق ايتقاندا، بۇل تاقىرىپ ءبىر عانا ءجاي ماقالامەن شەشىلمەيدى. بۇل تاقىرىپتى شەشىپ، ادام بالاسىنىڭ جان دۇنيەسىنە بويلاۋ ءۇشىن، بالا جان-دۇنيەسىنىڭ قىرى مەن سىرىن پەداگوگيكا عىلىمىنىڭ ەرەجەسىنە، سونداي-اق، ادام بالاسىنىڭ جاراتىلىس زاڭىنا ساي ەگجەي-تەگجەيلى، اۋدارىپ-توڭكەرىپ زەردەلەۋگە تۋرا كەلەدى. ەگەر وسى تالاپ قاناعاتتاندىرىلىپ جازىلسا، وندا، بۇل ەڭبەك ءبىر توم كىتاپ بولار ەدى. دەسە دە، ءبىز بۇل ماقالامىزدا وسى تاقىرىپقا ساياتىن پىكىرگە ۇمتىلامىز. سونداي-اق، وسى تاقىرىپتى تولىق شەشە الماساق تا، بالانىڭ جان-دۇنيەسىمەن پەداگوگيكالىق وقىتۋ ءتالىم-تاربيەسى تۋرالى ءبىراز ءسوز قوزعايمىز. بالكىم وسى ماقالادا ءبىز ورتاعا قويعان تۇيتكىلدى ماسەلەلەر وتانىمىزدىڭ بولاشاعىن بۇگىنگى ۇرپاقتان كۇتەتىن كوزى اشىق اتا-انالار مەن وتانشىلدىق رۋحى  كۇشتى وقىرمان قاۋىمدى ۇرپاق بولاشاعى جانە وتانىمىزدىڭ كەلەشەگى تۋرالى ويلاندىرار دەگەن ۇمىتتەمىن.

بۇگىنگى كۇنى ءبىز ءتىلى تولىق شىقپاعان، ءوز انا ءتىلىن تولىق سويلەي بىلمەيتىن ءۇش-ءتورت  جاس شامالى باقشاداعى بالادان تارتىپ، باستاۋىش مەكتەپتەپتىڭ التى-جەتى جاستاعى ءبۇلدىرشىن بالدىرعاندارىنا ورىس ءتىلى، اعىلشىن ءتىلى سىندى ەكى ۇلى يمپەريا ءتىلىن ۇيرەنۋدى جۇكتەپ، ونىڭ سىرتىندا ءبىرىنشى، ەكىنشى سىنىپ وقۋشىلارىنا ءوز انا ءتىلى مەن ماتەماتيكالىق بىلىمنەن تىس، دۇنيەنى تانۋ، جاراتىلىستى تانۋ، ءوزىن-ءوزى تانۋ قاتارلى توم-توم كىتاپتى كوتەرتىپ بالدىرعاندارعا مەكتەپ تابالدىرىعىن جاڭا اتتاعان جەردەن قورقىنىش ۇرەي تۋدىرىپ، «مەن وسىنشا كوپ كىتاپتى قايتىپ وقيمىن؟!» – دەگەن ۋايىم-قايعىعا سالىپ، رۋحاني جاقتان ۇركىتىپ، شوشىتۋمەن بىرگە، قاباتتاپ جىيسا ءوزىنىڭ بويىمەن بىردەي بولاتىن توم-توم كىتاپپەن باستىرىپ،  اۋىر جۇك ارتىپ، جاس شىبىقتاي مايىسىپ تۇرعان دەنەسىنە زيان سالىپ وتىرمىز.

ءومىر بويى وقىتۋشىلدىقپەن شۇعىلدانىپ، باسىم اق جاباعىداي اعارعان مەن بەيباق 1-سىنىپتىڭ تابالدىرىعىن جاڭا اتتاعان نەمەرەم قارا تەر بولىپ، قالىڭ كىتاپتى كوتەرىپ كەلگەندە، جاپادان-جالعىز وتىرىپ سويلەپ، «قۇداي – اۋ، مىناسى نەسى؟! ءبىرىنشى سىنىپقا جاڭا كىرگەن، ساۋاتىن دا اشپاعان جۇمىرىقتاي بالا، وسىنداي قالىڭ توم-توم كىتاپ وقۋ كەرەك پە ەدى؟!» – دەپ ەسىم شىعىپ وتىرىپ قالعانىمدى اتا-انا تۇرعىسىنان وقىرماندارىما جاسىرماي بۇكپەسىز ايتقىم كەلەدى.

ەلىمىزدىڭ جۇرگىزىپ وتىرعان بۇل وقىتۋ، ءتالىم-تاربيە باعىتى ءجاي، جەڭىل سوزبەن ايتقاندا، ءوسپىرىم پسيحولوگياسى مەن پەداگوگيكاسىنا ۇيلەسىمدى تاربيە ءتاسىلى ەمەس. ال، ەكىنشى سوزبەن وسىلاي وقىتۋدىڭ بالا بولاشاعىنا زاردابىن ناقتىلى وبەكتيۆتىك بولمىس بويىنشا ايتاتىن بولساق، بۇل ۇرپاق بولاشاعىنا ورىنى تولمايتىن وكىنىش اكەلەدى. جازىپ وتىرعان ماقالامىزدىڭ نەگىزگى ويىن وقىرمانعا جەتكىزۋ ءۇشىن ءبىز پەداگوگيكالىق بىلىمدەرگە كوبىرەك ۇڭىلدىك.

ۇلى اقىن ماعجان جۇماباەۆ جازعان پەداگوگيكالىق ەڭبەگىندە، ادام جانىنىڭ نازىك تە ءتىلسىم سىرلارىن ەگجەي-تەگجەيدى بايانداي كەلىپ، سوڭىن بىلاي قورتىندىلاعان ەكەن: «ۇزىن ءسوزدىڭ قىسقاسى، بالا كادۋەلگى ادام بولعانىمەن، بالانىڭ جاراتىلىسىندا كوپ باسقالىق (وزگەشەلىك) بار. بالاعا تاربيەنى ءوزىنىڭ شاماسىنا، جاراتىلىسىنا قاراي بەرۋ كەرەك. جاس بالا جاس ءبىر شىبىق. جاس كۇنىندە قاي تۇردە ءيىپ تاستاساڭ، وسكەندە سول يىلگەن بويىندا قاتىپ قالماق....بالانى تاربيە قىلۋ تۇرمىس مايدانىندا اقىلمەن، ادىسپەن كۇرەسە بىلەتىن، قالاسا ءوزىن بىلەتىن، اسسا بارلىق ادام بالاسىن ءادىل جولمەن ورگە سۇيرەيتىن، تۇرمىستا ءتۇيىندى ماسەلەلەردى تەز شەشە بىلەتىن، ادام ءومىرىنىڭ تۇڭعيىق تەڭىزىن مىعىم قايراتپەن كەشە بىلەتىن، ادالدىق جولعا قۇربان بولا بىلەتىن، قىسقاسى، ادامزات دۇنيەسىنىڭ كەرەك ءبىر مۇشەسى بولا الاتىن ءتورت جاعى تۇگەل ادام ەتىپ شىعارۋ» – دەپتى. جالپىلاي ايتقاندا، باستاۋىش مەكتەپ كەزەڭى – ءبىر ادامنىڭ ومىرىندەگى دامۋىنىڭ ەڭ شەشۋشى كەزەڭى. سونداي-اق، مورال، اقىل-وي جانە دەنە جاقتارىنان نەگىز قالايتىن كەزەڭى. ءبىز ماعجان پەداگوگيكاسىنىڭ مىنا ءبىر سوزىنە وي جۇگىرتەيىك: «قوعامدىق ومىردە، ءتۇيىندى ماسەلەلەردى ۇتىمدى شەشە بىلەتىن، ادام ءومىرىنىڭ تۇڭعيىق تەڭىزىن مىعىم قايراتپەن كەشە بىلەتىن ادام.» ەندەشە، ادام بالاسىنىڭ جوعارى قابىلەتتى، جالىنداعان جىگەر قايراتتى ادام بولۋى، سونداي-اق، ءتۇيىندى ماسەلەلەردى ۇتىمدى شەشە بىلەتىن، ءومىردىڭ تۇڭعيىق تەڭىزىن مىعىم قايراتپەن كەشە بىلەتىن كىسى بولۋى سىندى تالاپتارعا قاراتا ايتقاندا مۇنداي ادام بولۋ بالانىڭ پەداگوگيكا جولىمەن، عىلىمي تاربيەلەنۋىمەن بارلىققا كەلەدى. ال، التى، جەتى جاسىنان قالىڭ كىتاپپەن باستىرىلىپ، ويىن ۋاقىتى تارتىپ الىنىپ،  ساعى سىنعىپ، پسيحولوگيالىق جاقتان زاقىمدالعان بالادان مۇنداي بولۋدى تالاپ ەتۋ ورىنسىز تىرلىك.

ال، بالانىڭ اقىل-وي قۋاتىن دامىتۋ جونىندە، باستاۋىش مەكتەپ پەداگوگيكاسى: «....بالالاردىڭ وقۋداعى جۇگىن اۋىرلاتپاۋ. اقىل-وي قۋاتىن دامىتۋ مەن ۇيرەنۋدەگى جۇك ماسەلەسى مۇلدە ەكى باسقا نارسە… وقىشىلاردىڭ جۇگىن اۋىرلاتۋ دەگەنىمىز بالالاردىڭ قيمىل جاساۋ ۋاقىتىن تارتىپ الىپ، ولاردى ۇستەمەلەپ كىتاپ وقۋعا، قاتىپ-سەمگەن ءولى جاتتاۋعا ماجبۇرلەۋ» – دەيدى. بۇل سوزدەردى دارالاپ تالداپ كورسەك:

1. بالانىڭ ۇيرەنۋدەگى جۇگىن اۋىرلاتپا دەيدى;

2. بالانىڭ اقىل-ويىن دامىتۋ ۇيرەتە بەرۋگە بايلانىستى ەمەس، كوپ ۇيرەتە بەرۋمەن بالانىڭ اقىل-ويى دامىمايدى. سونداي-اق، ونى دامىتۋ ءبىلىم بەرۋ مەن ساباقتان سىرتقى ءار-ءتۇرلى قيمىلدار ارقىلى قولعا كەلەدى دەيدى;

3. وقۋشىلاردىڭ مەكتەپتەگى جۇگىن اۋىرلاتاتىن بولساق، بالالاردىڭ اقىل-وي قابىلەتىن دامىتقاندى قويىپ، قايتا شەكتەيمىز. ءتىپتى بالالاردىڭ دەنساۋلىعىنا زيان جەتەدى.

ال، بۇگىنگى كۇنى ءبىز نە ىستەپ وتىرمىز؟ بالاباقشاداعى ءالى تولىق ادام بولىپ قاتارعا قوسىلماعان، ءوزىنىڭ انا ءتىلىن دۇرىس سويلەي المايتىن ءۇش-ءتورت جاستاعى بالادان تارتىپ ورىس ءتىلى، اعىلشىن ءتىلى سىندى شەت ءتىلىن وقۋدى جۇكتەۋمەن بىرگە، ءبىرىنشى، ەكىنشى سىنىپتىڭ ساۋاتىن اشپاعان بالاسىنا دۇنيەنى تانۋ، جاراتىلىستى تانۋ، ءوزىن-ءوزى تانۋ قاتارلى جاس بالا ءۇشىن ۋاقىتى جەتىپ، قاجەتى بولا قويماعان توم-توم كىتاپ كوتەرتىپ وتىرمىز. ادامنىڭ جان دۇنيەسىن زەرتتەيتىن پەداگوگيكا جانە پسيحولوگيا عىلىمدارى بالانى اۋەلى ساۋ دەنەلى، اقىلدى ەتىپ تاربيەلەسەڭ، بالا ەرجەتكەندە ءوزىنىڭ ومىرىندە كەزىككەن قيىندىقتاردى جەڭىپ، وزىنە جۇكتەلگەن مىندەتتەردى دۇرىس اتقاراتىن قابىلەتتى كىسى بولاتىنىن ايتادى.

ولاي بولسا، قازاقستاننىڭ وقۋ-اعارتۋ ءمينيسترى، اتا-انا، وقىرمان قاۋىم ءبىز نەگە پەداگوگيكا عىلىمى مەن پسيحولوگيا عىلىمىنىڭ ادام بالاسىنىڭ قابىلەتتى ادام بولىپ ءوسىپ-جەتىلۋى تۋرالى ايتقانىن ەلەپ-ەسكەرمەي، ءالى ءوز انا ءتىلىنىڭ نە ەكەنىندە بىلمەيتىن، ساۋاتىن اشپاعان بالدىرعان بالاعا، شەت ءتىلىن ۇيرەنۋدى جۇكتەپ، ونىڭ سىرتىندا ءۇش «تانۋ» دەگەندى وقىتىپ، توم-توم كىتاپپەن باستىرىپ وتىرمىز؟! جوق، ءبىزدىڭ بالالارىمىز ەرەكشە جارالعان، باسقا ادام بالاسىنان وزگەشە مە؟ ويىمىزعا ورالعان وسى سۇراقتارعا بايلانىستى ءبىز شەتەل وقىتۋىنا نازار اۋداردىق. ماسەلەن دامىعان جاپونيا جانە گەرمانيا سىندى ەكى ەلدىڭ ءدال قازىرگى كەزدەگى باستاۋىش مەكتەپ وقىتۋ باعدارلاماسىن تاۋىپ، سول ەلدەردىڭ باستاۋىش مەكتەپ وقىتۋ كەستەسىن زەردەلەپ كوردىك. تومەندە  وسى ەكى ەلدىڭ باستاۋىش مەكتەپ باعدارلاماسىنا نازار اۋدارايىق (1-, 2-كەستە).

ەندەشە كورىپ وتىرعاندارىڭىزداي، جاپون ەلى (1-كەستە) مەن گەرمان ەلى (2-كەستە). باستاۋىش مەكتەپ تابالدىرىعىن جاڭا اتتاعان ءبىرىنشى، ەكىنشى  سىنىپ وقۋشىلارىنا شەتەل ءتىلى مەن قالىڭ «تانۋ» عىلىمىن ارتپايدى ەكەن. تەك وزدەرىنىڭ مەملەكەتتىك (ۇلتتىق) ءتىلى مەن ماتەماتيكانى وقىتۋدى نەگىز ەتىپ، وسى ەكى ساباققا باسىمدىلىق بەرەدى ەكەن. سونىمەن بىرگە، باستاۋىش مەكتەپ وقىتۋىندا كەم بولسا بولمايتىن مۋزىكا، كوركەم ونەر، دەنە-تاربيە قاتارلى قوسىمشا ساباقتار ورنالاستىرعان. ماسەلەن، جاپون ەلى ءبىرىنشى سىنىپ وقۋشىلارىنا ءبىر جىلدىق وقۋ ۋاقىتىندا 850 ساعاتتىق ساباق جۇكتەگەن. بۇنىڭ 442 ساعاتى جاپون ءتىلى مەن ماتەماتيكا ساباعىنا بەرىلگەن. ال، ەكىنشى سىنىپتا جالپى وقىتۋ 910 ساعات بولىپ، جاپون ءتىلى مەن ماتەماتيكاعا 490 ساعات ۋاقىت بەرىلگەن (1-كەستە).

جاپون ەلىنىڭ باستاۋىش مەكتەپكە ارنالعان وقىتۋ باعدارلاماسى

2-كەستە: گەرمان ەلىنىڭ باستاۋىش مەكتەپكە ارنالعان وقىتۋ باعدارلاماسى

ءبىز 2-كەستەگە قاراساپ گەرمانيا ەلىنىڭ ءبىرىنشى، ەكىنشى سىنىپ وقىشىلارىنا جۇكتەپيتىن جالپى جۇگىنىڭ جاپونيادان دا جەڭىل ەكەنىن مەجەلەلاي الامىز. بايقاۋمىزشا وسى ەكى ەلدىڭ التى جىلدىق باستاۋىش مەكتەپ وقىتۋىندا، التىنشى سىنىپقا دەيىنگى وقىتۋىنىڭ بالاعا ارتىقشا سالماق سالمايتىندىعىن، سونداي – اق، وسى التى جىلدىق وقىتۋ بارىسىندا نەگىزىنەن وسى ەلدەردىڭ ءوزىنىڭ مەمەلەكەتتىك ءتىلىن وقىتۋ مەن ماتەماتيكاعا ەرەكشە باسىلىمدىلىق بەرەتىندىگىن كورىپ وتىرمىز. بالا تاربيەسىندەگى ءبىزدىڭ كوكەيىمىزدەگى ماسەلەنىڭ ءتۇيىنى دە وسى. ال ءبىز ەندى ەلىمىزدەگى باستاۋىش مەكتەپ وقىتۋ باعدارلاماسىنىڭ ستاتيستيكالىق كەستەسىن كورەيىك (3-كەستە مەن 4-كەستەگە كوز جۇگىرتىڭىز).

3-كەستە: قازاقستاندا قازاق مەكتەپتەرىنىڭ 1-سىنىبىندا وقىتىلاتىن ساباقتار

مىنەكي، 3-كەستە مەن 4-كەستەدەن كورىپ وتىرعانىمىزداي، ەلىمىز وقىتۋىندا باستاۋىش مەكتەپتىڭ ءبىرىنشى سىنىبىندا قازاق ءتىلى  (ساۋات اشۋ) تۇتاس وقۋ جىلىندا 198 ساعات، اعىلشىن ءتىلى 66 ساعات، ورىس ءتىلى 66 ساعات بولىپ ورنالاستىرىلعان. تۇتاس وقۋ جىلىندا وسى ءۇش ەل تىلىنە 330 ساعات بەرىلگەن. ال، جاپون ەلىندە تەك جاپون تىلىنە تۇتاس وقۋ جىلىندا  306 ساعات ۋاقىت بەرىلگەن.  قادىرلى وقىرمان، ەندى ءوزىڭىز وي جۇگىرتىپ، جاپون ەلىنىڭ التى جارىم دا جەتى جاستاعى بالاسىمەن ءبىزدىڭ قازاقتىڭ التى جارىم دا جەتى جاستاعى بالاسىندا قانداي پارىق بار؟ جاپوننىڭ التى-جەتى جاستاعى بالاسى جاپون ءتىلىن ۇيرەنىپ، حات تانىپ، ساۋات اشۋ ءۇشىن ءبىر جىلدا 306 ساعات وقيدى. ال، ءبىزدىڭ قازاقتىڭ التى-جەتى جاستاعى بالاسى قازاق ءتىلىن ۇيرەنىپ، ءارىپ تانىپ، ساۋات اشۋعا ءبىر جىلدا نەبارى  198 ساعات جۇمسايدى. سونىمەن بىرگە، اعىلشىن ءتىلى مەن ورىس ءتىلى سىندى ەكى ۇلى ءتىلدى ۇيرەنۋگە 132 ساعات جۇمساپ، نەبارى التى-جەتى جاسىندا دۇنيەدەگى نەگىزگى ءتىل بولىپ قارالاتىن ەكى ۇلتتىڭ ءتىلىن ءوز ۇلتىنىڭ ءتىل-جازۋمەن قوسا ۇيرەنۋ دەگەن اۋىر جۇككە شەگىلگەن. ەندەشە ءبىزدىڭ بالامىز باسقا ەلدىڭ بالاسىنان، ياعني، باسقا ادام بالاسىنان ەرەكشە جارالعان با؟! – دەگەن تاڭعالىس سۇراق تۋادى. وكىنىشكە قاراي، ءبىزدىڭ التى-جەتى جاستاعى بالاعا ارتاتىن جۇگىمىز تەك وسى ءۇش ءتىل بولسا نە ەتسىن، ونىڭ سىرتىندا ايتىلمىش «ءۇش تانۋ» تومى جانە بار.

4-كەستە: قازاقستاندا قازاق مەكتەپتەرىنىڭ 2-سىنىبىندا وقىتىلاتىن ساباقتار

ەكىنشى نەگىزدىك ساباق ماتەماتيكانى ايتساق، جاپون ەلىندە ءبىرىنشى سىنىپ بالاسى تۇتاس وقۋ جىلىندا ماتەماتيكانى 136 ساعات وقيدى ەكەن. ال، بىزدە ماتەماتيكا ءبىرىنشى سىنىپ بالاسىنا تۇتاس جىلدىق وقىتۋدا 132 ساعات دەلىنىپتى. وسىعان قاراعاندا ەكى ەلدىڭ ماتەماتيكاعا بولگەن ساعات سانىندا ونشا ۇلكەن ايىرماشىلىق جوقتاي كورىنەدى. بىراق قازاقستاندا ءبىرىنشى سىنىپقا مۋزىكا مەن كوركەم ونەر (i.e. كوركەم ەڭبەك) ساباقتارى تۇتاس جىلدا 33 ساعاتتان، ەكەۋى بىرىگىپ 66 ساعات بولسا، جاپون ەلىندە بۇل ەكى ساباقتىڭ ءار-بىرىنە  68  ساعاتتان ۋاقىت بەرىلگەن. ەندەشە ويلاپ قاراڭىز، جاپون ەلى نە ءۇشىن تۇتاس وقۋ جىلىندا مۋزىكاعا 68 ساعات، سۋرەت سالۋعا 68 ساعات ۋاقىت بەرىپ وتىر؟! بۇنىڭ قانداي عىلىمي نەگىزى بار؟ ويتكەنى، بۇل ەكى ساباقتىڭ دا بالانىڭ ويلاۋ قابىلەتىن ارتتىرۋعا، بالانىڭ ميىن دامىتىپ، ەستەتيكالىق قابىلەتىن كوتەرۋگە ءرولى جوعارى. مەيلى بالا كەيىن سۋرەتشى بولسىن-بولماسىن، مۋزىكانت بولسىن-بولماسىن، ءبىرىنشى سىنىپقا جاڭا كىرگەن بالا ءۇشىن ايتقاندا وسى مۋزىكا جانە سۋرەت ساباقتارى بالا ءۇشىن وتە ماڭىزدى.

ماسەلەن، سۋرەت سالۋ بالانىڭ ءبىر نارسەنى پارىقتاۋ، تالداۋ جاساۋ، وي جۇگىرتۋ قاتارلى سەزىمدىك زەيىنىن ارتتىرادى. ال جاعىمدى ۇلتتىق مۋزىكا بالانىڭ شارشاعان ميىن سەرگىتىپ، دەمالدىرۋدان تىس، بالانىڭ ۇلتتىق سەزىمىن وياتىپ، رۋحىن كوتەرەدى. سوندىقتان، ءبىرىنشى سىنىپ بالاسىنا تەك ءۇستى-ۇستىنە نوتا ۇيرەتۋ ەمەس، ولارعا ۇلتتىق سەزىم بەرەتىن، مي سەرگىتەتىن، جاعىمدى اۋەندى مۋزىكانى كوپ تىڭداتۋدىڭ پايداسى ەرەكشە زور بولماق. مىنەكي، سول ءۇشىن دە جاپون ەلى ءبىرىنشى سىنىپ وقىتۋىندا  وسى ساباقتاعا ارنايى ءمان بەرىپ وتىرعانىن بايقايمىز. ال، ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ وقىتۋىندا بۇل ساباقتاردىڭ ورنالاستىرىلۋى ويداعىداي ەمەس. مۋزىكا مەن كوركەم ونەرگە تۇتاس جىلدا جالپى 66  ساعات عانا ۋاقىت بەرىلگەن.

قازاق ءداستۇرى بويىنشا، بالا ءبىرىنشى مۇشەلگە ون ءۇش جاستا تولادى، ودان كەيىن ءار ون ەكى جىلدا ءبىر مۇشەل قوسىلىپ وتىرادى. بۇل بارشامىزعا ايان. بالا ءۇشىن ءبىرىنشى مۇشەل ەڭ ماڭىزدى كەزەڭ سانالادى. ويتكەنى، وسى ون ءۇش جىلدا بالا بوبەكتىك كەزەڭنەن تولىق ەرجەتكەن كەزەڭگە قادام باسۋىنا قاجەتتى بولعان فيزيولوگيالىق ءوسۋ بارىسىن وتكىزىپ، اتا-انا جانە مەكتەپ تاربيەسى ارقىلى ءبىلىم الىپ، انا ءتىلىن ۇيرەنىپ، ءبىلىم قابىلەتىن جوعارلاتادى. ەندەشە ءبىز بالانىڭ وسى ون ەكى، ون ءۇش جىل ىشىندەگى انا ءتىلىن ۇيرەنىپ، ءوزىنىڭ ۇلتتىق ءتىل بايلىعىن دامىتۋ جاعىن زەردەلەپ كورەيىك. بالا، ءبىر جارىم جاستان ەكى جاسقا اينالعاندا، اتا-اناسىنان ەستىگەن، «اتا-اپا»، «اكە-شەشە» سياقتى اتاۋلاردى ءوزىنىڭ تىڭداپ ۇعۋ دارەجەسىنە قاراي، بىلدىرلاپ سويلەي باستايدى. مىنەكي، بالانىڭ انا ءتىلى وسى  كەزدەن باستاپ دۇرىس تاربيەگە مۇقتاج.

ءتىلدىڭ ءرولى مەن قۇدىرەتىنە وي جۇگىرتەر بولساق، ءتىل ادامدار ارا وي بولىسەر قاتىناس قۇرالى بولۋدان تىس، ول ءبىر ۇلتتىڭ ۇلتتىق تەگىن بىلدىرەدى. سونداي-اق، ءبىز ءبىر ۇلتتىڭ دارالىق تەگى ونىڭ تىلىمەن ءتۇر-تۇلعاسىندا ەكەنىن بايقايمىز. ءتىلدىڭ قۇدىرەتى وسىنداي بولعاندىقتان، بالانىڭ انا ءتىلى قاي ۇلتتىڭ تىلىمەن شىقسا، ونىڭ ۇلتتىق بولمىسى، جان دۇنيەسى دە سول ۇلتتىكى بولىپ قالىپتاسادى. سوندىقتان، اتا-انا بولعان ءبىز، بالامىزدى تازا قازاق ۇلتى ەتىپ تاربيەلەپ وسىرگىمىز كەلسە، بالا بىلدىرلاپ سويلەي باستاعاننان – اق، بالانى تولىق قازاق تىلىندە  سويلەتىپ، تاربيلەۋىمىز كەرەك. ءتىلدىڭ قۇدرەتىنە ادەتتە ءبىز كوپ وي جۇگىرتە بەرمەيمىز. جوعارىدا ءبىز ءتىل – ۇلتتىق تەكتى بىلدىرەدى، ءبىر ۇلتتىڭ ۇلت بولىپ قالىپتاسۋى، ۇلتتىق بولمىسى تىلىندە دەدىك. تىلگە قاتىستى وسى سوزىمىزگە دالەل بولار نارسەلەر قوعامىمىزدا كوپ ۇشىرايدى. ماسەلەن، قازىر كەيبىر جاستاردىڭ ۇلكەندەردى قۇرمەتتەمەۋى، اتا-اناسىن قارتايعاندا قارتتار ۇيىنە اپارىپ تاستايتىن جاعدايدىڭ تۋىلۋى انا ءتىلدىڭ شالا، ۇلتتىق تاربيەنىڭ جەتەرسىز بولعاندىعىنان. وسى سياقتى جاعدايلار انا ءتىلى ورىسشا شىققان، ورىسشا تاربيلەنگەن، قازاق ۇرپاعىنىڭ ءوزىنىڭ تەگىنەن ازىپ، بىرتىندەپ وزگەرىپ بارا جاتقاندىعىنىڭ دالەل-فاكتى. ولاي بولسا، بالاباقشادان تارتىپ جولعا قويىلىپ وتىرعان «ءۇش تۇعىرلى ءتىل» ساياساتى بولاشاقتا قازاق ۇرپاعىن قانداي كۇيگە تۇسىرەدى؟! بولاشاق ءبىزدىڭ ۇرپاعىمىز ءوزىنىڭ ۇلتتىق تەگىن ساقتاي الاما؟ – دەيتىن سۇراقتار ءبىزدى قاتتى مازالايدى. ويتكەنى بۇل شەت تىلدەر بالاعا ءوز انا ءتىلى ۇستەم ورىنعا شىقپاي تۇرىپ، بالا تولىق قازاق ۇلتى بولىپ قالىپتاسپاي تۇرىپ، «ءۇش تانۋ» تومىمەن قوسىلىپ بالانىڭ ويىن ۋاقىتى مەن ءوز انا ءتىلىن ۇيرەنەتىن ۋاقىتىن تارتىپ الىپ، بالاعا ورىنسىز جۇك بولىپ وتىر.

جاراتىلىس زاڭدىلىعىنا جۇگىنسەك، وسى دۇنيەگە جاڭا كەلگەن بالا اۋەلى ءوز انا ءتىلىن ۇيرەنىپ، ءوز ۇلتىنىڭ تولىق قاندى ازاماتى بولىپ، ەرجەتۋگە قۇقىلى، ءارى مۇقتاج. ول ءۇشىن بالا، ءبىر جاستان ون ەكى جاسقا دەيىن تەك ءوز ۇلتىنىڭ انا ءتىلىن ۇيرەنۋى كەرەك. ادام بالاسىنىڭ جاراتىلىس زاڭدىلىعى بويىنشا ايتقاندا، اتا-انا بولعان ءبىز، بالا ءۇشىن سىرت ادامبىز. وسى تۇرعىدان العاندا، ەس-اقىلى تولماعان بالاعا بوگدە ۇلت ءتىلىن ۇيرەتۋگە ءبىزدىڭ قۇقىمىز جوق. بالا قازاق انانىڭ قۇرساعىنان وسى دۇنيەگە كەلگەن ەكەن، ەندەشە، ونىڭ اۋەلى تولىق قاندى قازاق بولىپ ەرجەتۋگە قۇقى بار. بۇل وسى بالاعا جاساعان سىيلاعان نەسىبە. اتا-انا بولعان ءبىز بۇنى بىلگەنىمىز ءجون. وسى تۇرعىدان العاندا، بالانىڭ باسقا شەت ءتىلىن ۇيرەنۋى ەسەيگەننەن كەيىن ءوز قالاۋىمەن بولعانى ءجون.

بالا ءومىرى جانە تۇتاس عىلىم-ءبىلىم ءۇشىن ايتقاندا، انا ءتىل مەن ەسەپ، ياعني، ءتىل-ادەبيەت پەن ماتەماتيكا بالانىڭ بولاشاقتا ءبىلىم الىپ، عىلىم ۇيرەنۋىنىڭ نەگىزى، جانە جول كورسەتۋشى شام-شىراعى ىسپەتتى. بالا مەكتەپ تابالدىرىعىن اتتاپ، قولىنا قاعاز قالام العاندا، اۋەلى الىپپە ارقىلى ءارىپ تانىپ، ساۋاتىن اشادى. ماتەماتيكادان   1 دەن 100 گە دەيىنگى  ساندى تانىپ، قوسۋ مەن ازايتۋدى ۇيرەنەدى.  مىنە، بالانىڭ بولاشاقتا ءبىلىمدى، قابىلەتتى ادام بولىپ، قوعامعا قىزمەت ىستەپ، ۇلەس قوسۋداي ۇزاق ساپارى وسىدان باستالادى. بالا ءۇشىن وسى ساپاردىڭ ءساتتى، ءساتسىز بولۋى ءدال ءبىرىنشى سىنىپتان باستالعان باستاۋىش مەكتەپتىڭ وقىتۋ، ءتالىم-تاربيە باعىتىنا تىكەلەي قاتىستى. ءبىز بالانىڭ بولاشاق عىلىم-بىلىمگە جورىعى مەن قوعامعا قىزمەت ەتۋدەي ۇزاق ساپارىن ءبىر ءزاۋلىم عيماراتتىڭ تۇرعىزىلۋى دەپ قارايتىن بولساق، وندا بالانىڭ باستاۋىش مەكتەپكە كىرگەن جەتى جاسىنان باستاۋىش مەكتەپتى بىتىرگەن ون ەكى جاسىنا دەيىنگى العان ءبىلىمى ءزاۋلىم عيماراتتىڭ بەكەم ىرگە تاسى بولماق. عيمارات قانشالىق بيىك جوسپارلانسا ونىڭ ىرگە تاسى دا سونشالىق بەكەم، ساپالى بولارى انىق. بالا ومىرىنە وي جۇگىرتەر بولساق، بالانىڭ باستاۋىش مەكتەپ ومىرىندەگى العان ءبىلىمى مەن قابىلەتتى ادام بولىپ ەرجەتۋى، ءدال وسى بيىك عيماراتتىڭ ىرگە تاسى ىسپەتتى. ايتالىق، باستاۋىش مەكتەپ ومىرىندە بالا پەداگوگيكا مەن پسيحولوگيا عىلىمىنىڭ تالاپتارى بويىنشا تاربيەلەنىپ، فيزيولوگيالىق جاقتان دۇرىس ءوسىپ جەتىلەتىن بولسا، وندا ءبىزدىڭ جاستارىمىز ءتۇرلى سالادا ويداعىداي قىزمەت ىستەيتىن بولادى. ال، قازاقستانداعى قازىرگى وقىتۋعا قاراتا ايتار بولساق، باستاۋىش مەكتەپتىڭ ءبىرىنشى سىنىبىنا جۇكتەلىپ وتىرعان ەكى ءىرى شەت ءتىلى مەن ءۇش تانۋ تومى، جيىنى بەس كىتاپ پەداگوگيكانىڭ ءبىرىنشى، ەكىنشى سىنىپ بالاسىنا جۇكتەيتىن الىپپە، ماتەماتيكا، دەنە-تاربيە، كوركەم ەڭبەك قاتارلى  ساباقتاردان تىس جۇكتەلىپ وتىرعان، ورىنسىز اۋىر جۇك. ەندەشە قازىرگى قازاقستان وقىتۋىندا، ەشقانداي ءزاۋلىم عيماراتتىڭ ىرگە تاسىنداي تالاپتى قاناعاتتاندىراتىن وقىتۋ باعىتى جوق. كەرىسىنشە بالالاردىڭ فيزيولوگيالىق ءوسۋى مەن دەنە قۋاتىنىڭ دامۋىنا اۋىر كەدەرگى جاسالىپ، بالانىڭ ەرىك-جىگەرى مۇقالىپ، بالا پسيحولوگيالىق جاقتان ويسوقتى بولىپ، ۇيلەسىمدى ءبىلىم الا الماي وتىر. ايتالىق، بالا ازامات بولىپ باسقا ەشبىر جوعارى ءبىلىمدى قۋماي، ءجاي قارا جۇمىس ىستەسىن، نە كاسىپكەرلىكپەن شۇعىلدانسىن، ادامنىڭ تۇتاس ومىرىندە، ماتەماتيكا مەن ءتىل-جازۋدىڭ ورىنى جوعارى. ماسەلەن، ءتىل-ادەبيەتكە قاراتا ايتقاندا، ءتىل شەشەندىگى، ويلاعان ويىن لوگيكالى تۇردە قارسى جاققا جەتكىزە ءبىلۋ، كىتاپتاعى جازۋدى تەز، ءارى دۇرىس وقي ءبىلۋ، سونداي – اق، وقىعانىن ويلاپ تۇسىنە ءبىلۋ، ءارى ءوزىنىڭ ويىن جۇيەلى جازا ءبىلۋ. مىنە وسىنىڭ بارلىعى ءتىل-ادەبيەتتىك ءبىلىمدى قاجەت ەتەدى. ال، ماتەماتيكاعا قاراتا ايتقاندا، ماتەماتيكالىق ەسەپتەۋ قابىلەتىنىڭ جوعارى بولۋى، ادامنىڭ تۇتاس ومىرىندە اسا جوعارى ماڭىزعا يە.  سوندىقتان دا، بۇل ەكى ساباق بالانىڭ تۇتاس ومىرىنە ازىق بولاتىن، اۋاداي قاجەتتى، نەگىزدىك ءبىلىم ەسەپتەلەدى. ەگەر ءبىز بالانى ءبىلىمدى ادام ەتىپ تاربيلەيمىز دەسەك، وندا بالانىڭ  پەداگوگيكالىق ءبىلىم بويىنشا تاربيەلەنۋىنە ەرەكشە كوڭىل ءبولىپ، بالانىڭ انا ءتىلى مەن ماتەماتيكادان تەرەڭدەي ءبىلىم الۋىنا مۇمكىندىك جاساۋىمىز كەرەك.

الدىمىزداعى ءبۇلدىرشىن بالانىڭ جان دۇنيەسىنە تەرەڭدەي وي جۇگىرتەر بولساق، ءبىزدىڭ الدىمىزداعى بالا، كەز-كەلگەن باعدارلاما كىرگىزىپ پايدالاناتىن كومپيۋتەر ەمەس. ول – ادام. ارقانداي جاراتىلىستىڭ ءوزىنىڭ جاراتىلىس زاڭدىلىعى، دامۋ شەگى بار. ەگەر ءسىز شەكتەن شىقساڭىز، ونى وزگەرتەمىن دەسەڭىز، ارتىنان زاردابىن شەگەسىز. ءبىز وسىنى بىلگەنىمىز ءجون. ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ قازىرگى وقۋ-اعارتۋ جۇيەسىندە، پەداگوگيكالىق عىلىمي قاعيداعا جاناسپايتىن، وسپىرىمدەر پەداگوگيكاسى مەن پسيحولوگياسى زاڭدىلىعىنا قايشى، شەكتەن شىققان دوگما، وتە اۋىر جولسىزدىق ءومىر ءسۇرىپ وتىر.

التى - جەتى جاستاعى، ءوزىنىڭ انا ءتىلىن ۇيرەنىپ جەتپەگەن بالاعا، ءوزىنىڭ انا تىلىنەن سىرت دۇنيەدەگى ەكى ءىرى ءتىلدى، ورىس جانە اعىلشىن سىندى ەكى يمپەريا ءتىلىن ۇيرەنۋدى جۇكتەپ، ونىڭ سىرتىندا، «جاراتىلىستى تانۋ»، «دۇنيەنى تانۋ»، «ءوزىن-ءوزى تانۋ» دەگەن ءۇش تومدى وقۋدى ارتقان مەكتەپ باعدارلاماسىنا قاراتا ايتار بولساق، بۇل:

بىرىنشىدەن، وسپىرىمدەر پەداگوگيكاسىن كەرەكسىز ەتكەن، دارا بيلەۋشىلىكتەن تۋىلعان ۇلكەن جولسىزدىق;

ەكىنشىدەن، بالانىڭ تابيعي ءوسىپ-جەتىلۋىنە، فيزيولوگيالىق دامۋىنا قايشى ءجونسىز ارەكەت;

ۇشىنششىدەن، بالانىڭ ادەبيەت جانە ماتەماتيكا سالاسىندا  بىلىم الۋىنا اۋىر كەدەرگى.

تەك تىلگە قاراتا ايتقاندا، قازاق ءتىلى، ورىس ءتىلى، اعىلشىن ءتىلى وسى ءۇش ءتىل بالاعا ءۇش ۋاقىت جەگىزەتىن تاماق ەمەس. ول  ءۇش ۇلى عىلىم. بۇل ءۇش عىلىمدى ءبىر ۋاقىتتا قازاقتىڭ جەتى جاستاعى جۇمىرىقتاي بالاسىنا ۇيرەتەمىز دەۋ، وبەكتيۆتىك بولمىستان تىسقارى كەتكەن اسىرا سىلتەۋشىلىك. بۇل ءۇش عىلىمعا قاراتا ايتقاندا، جەتى جاستاعى قازاق بالاسى – قازاق ءتىلىن، جەتى جاستاعى ورىس بالاسى – ورىس ءتىلىن، جەتى جاستاعى اعىلشىن بالاسى – اعىلشىن ءتىلىن ۇيرەنگەندە، وسى ءۇش ۇلت بالاسى ون ءبىر، ون ەكى جاسقا دەيىن جەكە - جەكە ءوز ۇلت تىلدەرىنىڭ بەلگىلى دەڭگەيىنە جەتە الادى. بۇل جاراتىلىس زاڭدىلىعى. بىراق، وسى ءۇش بالا ءوز ومىرلەرىن تىلگە ارناپ، ءومىرىنىڭ سوڭىنا دەيىن ءوز ۇلتىنىڭ ءتىل عىلىمىن زەرتتەسە، تەك ءوز ۇلتىنىڭ ءتىلىن تولىق مەڭگەرۋ ءۇشىن تۇتاس ءومىرىن سارىپ ەتۋ كەرەك. بىراق، سوندا دا، وسى ءۇش بالا جەكە-جەكە ءوز ۇلت تىلدەرى بويىنشا كۇللى دۇنيەدەگى جاراتىلىستىڭ تىلدىك بەينەلى ورنەكتەلۋىن ءومىرىنىڭ سوڭىنا دەيىن تولىق ءبىلىپ كەتە الماس. وعان ادام بالاسىنىڭ عۇمىرى جەتپەيدى. مىنەكي، ءبىزدىڭ بۇل ءۇش ءتىلدى ءۇش ۇلى عىلىم دەيتىنىمىز وسى.

ءبىزدىڭ جاستارىمىز باستاۋىش مەكتەپتە جاقسى قابىلەتكە جەتىپ، ورتالاۋ، ورتا مەكتەپتى جالىنداعان جىگەر، جوعارى ناتەجيەمەن بىتىرەتىن بولسا، بۇلار جوعارى مەكتەپتكە شىعىپ عىلىم ۇيرەنۋ ءۇشىن جانە قوعامنىڭ ءتۇرلى سالاسىندا، شەتەل تىلىنە بايلانىستى قىزمەت ىستەۋدى قاجەت تاپسا، ولارعا شەتەل ءتىلىن ۇيرەنۋدى بىرەۋ ايتپاسا دا، وزدىگىنەن قالاعان شەت ءتىلىن ۇيرەنەدى، بالانىڭ ءوز انا تىلىنەن باسقا شەتەل ءتىلىن ۇيرەنۋى قاجەتتىلىكتەن جانە تالانتتى قابىلەتتىلىكتەن تۋادى. شەتەل ءتىلى ول جەكە ادامنىڭ ءوز قالاۋىمەن بولاتىن دەربەس كاسىپتىك ءبىلىم بولماق. ەگەر، ءبىز ويلاعانداي بولىپ، ءبىزدىڭ جاستارىمىز اقاۋسىز ءوسىپ-جەتىلىپ، مەكتەپتەن ىرگە تاستىق ءبىلىمىن كۇشتى بەكەمدەگەن بولىپ، بىلىمدىلەر كوبەيىپ، شەت ءتىلىن بىلەتىن، ءارى عىلىم مەڭگەرگەن جاستارىمىزدىڭ قاتارى مولايىپ، قاۋلاپ وركەندەسە، بۇل جاعداي قۇبا-قۇپ، نۇر ۇستىنە نۇر بولارى انىق.

ال، جالپى ۇلتىمىز جونىنەن، وتانىمىزدىڭ بولاشاعىنا بايلانىستى ايتقاندا، كىم كورىنگەننىڭ ءتىلىن ءبىلىپ، سۇمەڭدەپ شەتەل اسىپ، كورىنگەننىڭ ەسىگىن قاعىپ، قاڭعىرىپ نان ىزدەپ، كورىڭگەنگە قۇل بولىپ كەتەتىن ۇرپاق قازاق دالاسىنداعى ون قازاق ءۇشىن كەرەك ەمەس. قۇدرەتى كۇشتى جاراتقان ءبىزدى، قاسيەتتى بابالارىمىز جات كوزدەن قورعاپ قالدىرعان ۇلى دالا توپارىعىنان جارىلقاسىن. ءبىز ءۇشىن وسىناۋ ۇلان بايتاق دالاعا يە بولاتىن، وسى دالانى كوركەيتىپ - گۇلدەندىرەتىن، ءبىلىمدى دە قابىلەتتى، «ەلىم ءۇشىن، ۇلتىم ءۇشىن، ۇلتىمنىڭ، وتانىمنىڭ بولاشاعى ءۇشىن…» – دەپ، وسى ۇلى دالاعا ادال قىزمەت كورسەتەتىن قازاق بالاسى كەرەك.

ۇلى دالانىڭ قادىرىنە جەتۋ، ونى باعالاي ءبىلۋ، قازاق بالاسى ءۇشىن اۋاداي قاجەت. ول بىزگە سىن! سوندىقتان دا، ءبىز ءۇشىن ءوزىنىڭ قازاق ءتىلىن تولىق سويلەيتىن، ۇلتتىق نامىسى بار، اتا-بابامىزدان قالعان ۇلى دالانىڭ كيەلى توپىراعىن كوزىنىڭ قاراشىعىنداي قورعاپ، ونىڭ ءبىر سۇيەمىن دە جات جۇرتقا ۇستاتپايتىن، كوزى اشىق، ۇلتىن سۇيەتىن، قازاقتىڭ باتىر، وتانشىل ۇرپاعى كەرەك. ءتىلدىڭ قۇدرەتىنە قاراي ايتقاندا، بۇل ۇرپاق قازاق دالاسىندا قازاق بالاسى تولىق تۇگەلىمەن تازا قازاق تىلىندە سويلەگەندە تولىپ جەتىلەدى، وركەندەپ قاۋلاپ وسەدى. جاراتقان ءبىزدى سوعان جەتكىزسىن!

ەندى الدىمىزداعى ءبىرىنشى سىنىپ تابالدىرىعىن جاڭا اتتاعان ءبۇلدىرشىن بالانىڭ جان-دۇنيەسىنە تاعى دا، از-كەم توقتالايىق. باستاۋىش مەكتەپتىڭ ءبىرىنشى سىنىبىنا جاڭا كىرگەن بالا جالىنداعان جىگەرىمەن كىتاپ-قالامدى قولىنا الادى. ەڭ باستى ماسەلە، بالا باستاۋىش مەكتەپتى بىتىرگەنشە بالانىڭ وسى جالىنى وشكىندەمەي، سونبەي، قاۋلاپ جانىپ ۇلعايا بەرۋى كەرەك. بۇلاي بولۋدىڭ ەڭ باستى شارتى، بالانىڭ ۇيرەنۋدەگى جۇگى جەڭىل بولۋى ءتيىس. فيزيولوگيالىق ءوسىپ-جەتىلۋى مەن اقىل-وي قابىلەتىنىڭ  ارتۋىنا قاراي وقيتىن عىلىم - ءبىلىمى كولەم سالماق جاعىنان بىرتىندەپ ارتقانى دۇرىس. وسىلاي بولعاندا، بالانىڭ فيزيولوگيالىق جاقتان تابيعي ءوسىپ جەتىلۋىنە جانە اقىل ويىنىڭ ارتىپ دامۋىنا قاراي ءبىلىم-قابىلەتى سايكەس ارتادى. ءسويتىپ، بالانىڭ جالىنداعان جىگەرى مۇقالمايدى، بالا كۇن سايىن، جىل سايىن ءوزىن زور ءبىلىمدى، قابىلەتتى ادام ساناپ، رۋحى كوتەرىلىپ، بىلىمگە دەگەن قۇشتارلىعى ارتا بەرەدى. بالانىڭ ساعى سىنىپ، جاسىپ جابىرقامايدى. وقىعان ساباعىنان سۋىنبايدى دا، الداعى بولاشاعىنا زور ۇمىتپەن قارايدى. ساباقتاستارىنىڭ الدىندا، سىنىپ جەتەكشىسىنىڭ الدىندا، سونداي-اق، اتا-انا الدىندا، جالىنداعان جىگەرلى، رۋحتى جۇرەدى. وسىلاي تاربيليەنىپ ءبىلىم العان بالا ەرجەتىپ مەكتەپ بىتىرۋگە قادام باسقاندا، ءوز الدىنا سالاۋاتتى مىنەز قالىپتاستىرىپ، تىنباي عىلىم-ءبىلىم ۇيرەنۋگە قۇلشىنادى. بولاشاقتا شىعاتىن بيىگىن مەجەلەپ، وي جۇگىرتە باستايدى.

بالانىڭ بۇنداي تالعام قالىپتاستىرۋى اقىل-وي قابىلەتىنىڭ ارتۋىنا بايلانىستى تۋىلاتىن بالا بولاشاعىنىڭ جەتەكشى يدەياسى بولماق. مىنەكي، وسىنداي تالعام كوزقاراسىنا جەتكەن بالا ءوزىنىڭ بەيىمدىلىگى مەن قىزىعۋشىلىعىنا قاراي بەلگىلى ءبىر عىلىمدى يگەرىپ سول عىلىمنىڭ قىرى مەن سىرىن ءبىلۋدى ماقسات ەتەدى. ەندەشە بالانىڭ دۇنيەنى تانۋىمەن جاراتىلىستى تانۋى وسىدان باستالادى. بۇل كەزدە بالا ون بەس، ون التى جاسقا قادام باسقان بولىپ، جاسوسپىرىمدىك كەزەڭگە وتەدى. وسىدان كەيىنگى ۇيلەسىمدى اۋىر جۇك بالانى دەنساۋلىق جاعىنان ۇلكەن زاقىمداي قويمايى. ون ەكى، ون ءۇش جاسقا دەيىن وقۋدا اۋىر قىسىمىعا ۇشىراماي، ەركىن ويناپ-كۇلىپ ءوسىپ، اقىل-وي قابىلەتى جاقسى دامىعان، ءوز انا ءتىلى مەن  ماتەماتيكانى جەتتىك مەڭگەرگەن بالا ون ءۇش، ون ءتورت جاستان باستاپ شەتەل ءتىلىن مىقتاپ قولعا الىپ ۇيرەنەتىن بولسا، شەت ءتىلىن دە ويداعىداي مەڭگەرە الادى. سوسىن، ەندى ارى قاراي الگى ءبىز ءبىرىنشى، ەكىنشى سىنىپتا ۇيرەتەمىز، تانىتامىز دەگەن دۇنيەدەگى جاراتىلىستىڭ بىرەۋىن، ايتالىق، ماتەماتيكا، فيزيكا، حيميا، بيولوگيا، دۇنيە تاريحى، جاعراپيا، دۇنيە ادەبيەتى، استرونوميا، تاعى باسقا ءبىر عىلىمدى زەرتتەۋگە بەت الادا. قازىرگى ءبىزدىڭ وقىتۋ باعىتىمىز بويىنشا ايتقاندا، قازىر ءبىز، بالاعا جۇمىرىقتاي كۇنىنەن قالىڭ ءبىلىم ۇيرەتىپ، بالانى جاستايىنان ءبىلىم-قابىلەتتى ادام ەتىپ جاتقامىز جوق، كەرىسىنشە بالانى عىلىم-بىلىمنەن جەرىتىپ جانە تابيعي ءوسىپ جەتىلۋىنە كەدەرگى جاساپ، ءبۇلدىرىپ جاتىرمىز.

ەگەر بالا ويداعىداي تاربيەلەنىپ، ءوسىپ-جەتىلەتىن بولسا، وندا، ەلىمىزدىڭ جاستارى ءوز وتانىنا، قوعامعا ۇلەس قوساتىن ۇلكەن قوزعاۋشى كۇشكە، اتاپ ايتقاندا، مەملكەتتى وركەندەتەتىن زور تىرەكتى كۇشكە اينالادى. سونداي – اق، وسىلاي تاربيەلەنگەن ءبىلىمدى جاستار، قوعامداعى ءتۇرلى كەلەڭسىز، جامان ىستەرگە جيىركەنە قاراپ، پاكتىك، ادالدىق جولىنا ۇمتىلادى. ءجاي عانا ءبىر مىسال الار بولساق، وسىنداي جاستار ۋنيۆەرسيتەتكە ەمتيحان تاپسىرىپ تەستتەن وتكەن كەزدەرىندە، ەمتيحاندى ءوز بىلىمدەرى بويىنشا تاپسىرادى. كوشىرىپ، قارالىقپەن تەستتەن ءوتۋدى نامىس سانايدى.

اعارتۋ سالاسىندا، وتىز-قىرىق جىل ىستەپ، بالانىڭ نازىك تە، ءتىلسىم جان-دۇنيەسىن زەردەلەپ كەلگەن ءبىز سياقتى كىسى ءۇشىن، ەلىمىزدىڭ باستاۋىش مەكتەپتەرىندە ءبىلىم بەرۋ نازىك جاندى بۇلدىرشىندەردىڭ فيزيولوگيالىق جاقتان دۇرىس ءوسىپ-جەتىلۋىنە ۇيلەسىمدى بولماي وتىرعاندىعىن، سونداي-اق، بالالاردىڭ قابىلەتتى ادام بولۋىنا كەدەرگى ەكەنىن كورىپ-بىلە تۇرا، ءبىر اۋىز پىكىر ايتىپ، كوزقاراس بىلدىرمەۋ قىلمىسقا تەڭ ايىپ بولماق. سونداپدىقتان، قولعا قالام الىپ، وسى ماقالانى جازۋعا نيەتتەندىك.

عىلىمي قاعيداعا قايشى، وقۋ-اعارتۋدىڭ پەداگوگيكالىق زاڭىنا ۇيلەسپەيتىن قازاقستان وقۋ-اعارتۋىنىڭ وسىنداي اسىرا سىلتەپ، شەكتەن شىعۋ ءىسىنىڭ بالاعا جەتكىزەتىن زاردابىن كوپ ۇزاماي-اق، اتا-انا، كوپشىلىك تۇسىنەتىن بولادى. ەگەر، قازاقستان وقۋ-اعارتۋىنىڭ وسى باعىتى وزگەرتىلمەسە، وسىلاي وقىتۋدىڭ وتانىمىز بولاشاعى ءۇشىن اۋىر زارداپ اكەلەرى انىق.

ادام جانى ءتىلسىم سىرعا تولى. ونى دۇرىس مەڭگەرىپ پايدالانا بىلگەن كىسى، ءوزىنىڭ ويلاعان ماقساتىنا جەتە الادى.

اسقاپ جانقارا

پەداگوگ، زەينەتكەر

Abai.kz