اۋىلدىڭ ۇستىنە قارعا قاپتاپ كەتكەن. اۋەنى بۇلتتاي بۋعان قارا تۇنەك تاس توبەڭنەن سۋسىلداي جوڭكىلىپ ءوتىپ، كوز ۇشىنان قايتا قايقايىپ، جالماۋىزدىڭ دۋاسىنداي ەلدىڭ باسىن اينالدىرىپ ءجۇر. ءوزى دە كەسپىرى كەتىپ، سۇرەپەتى قاشقان مىجىق قورا، مىقشيعان ءۇيلىنىڭ جاۋىرىنا كوزى قىزارعان مىڭ سان قارقىل وت باسىنا بۇت قاقتاعاننىڭ بوق باسىنان كوشىرىپ اكەلگەن كۇڭكىلىنە تامىزدىق بولدى. لىپاسىنا دەيىن كۇزدىڭ جىندىباس جەلى سىپىرىپ اكەتكەن اعاش بىتكەننىڭ بۇتا باسىن قوتىر شالعانداي، قارعانىڭ ۇياسىنان، ۇيا جايلاعان قۇس سۇمپايىسىنىڭ ساڭعىرىعىنان توبەسىنەن تومەن قاراي سىڭىسىپ تۇر.

وسى اۋىلدىڭ كىسى كورسە شابالانىپ، تەحنيكا كورسە تۇرا شاباتىن كوپەك يتتەرىن كوشە-كوشەنى ءتىنتىپ ءجۇرىپ اتىپ تۋىسۋعا شاق قالعان زووتەحنيك جاناتتىڭ ەندىگى ەرمەگى قارعامەن كۇرەس. ءبىر جاقسىسى اتقان ءيتىن تارقىلداق موتوتسيكلدىڭ كوتەگەيىندە سالدىرلاعان جايپاق تىركەمەگە بوكتەرىپ، جەمتىكتەن مال جيعانداي ەدىرەيىپ بارا جاتاتىن باسى ارتىق اۋرەسى جوق. كۇرك-كۇرك جوتەلگەن قوس اۋىزدىڭ كومەيىن تۇز كەپتەلگەن جەزبەن تىعىنداپ وتىرسا بولعانى. تيسە قارعاعا، تيمەسە... قارا اعاشتىڭ باسىن قاسۋعا مۇرسا بەرمەي ءدۇر كوتەرۋگە سەپ.

كۇل توگە شىققان كەمپىر-سامپىر ەتەگىن دالاقتاتىپ قورانىڭ ماڭىنا قوندىرماي، ناسىبايعا كەڭسىرىگىن قىتىقتاتىپ كۇنشۋاقتا مامىرلاعان شال-شاۋقان تاياعىن شوشاڭداتا سەرمەپ، قوتان شەشىنە ءتۇرىپ تاستاپ، تاناۋىنا توڭ قاتقان وڭشەڭ بوقتاشاق تاستىڭ استىنا الىپ، تىم-تىراقاي قىلىپ... قاراشا اۋىل تىپىرلادى دا قالدى.

اۋىلدىڭ ۇستىنە قارعا قاپتاپ كەتكەن. اۋەنى بۇلتتاي بۋعان قارا تۇنەك تاس توبەڭنەن سۋسىلداي جوڭكىلىپ ءوتىپ، كوز ۇشىنان قايتا قايقايىپ، جالماۋىزدىڭ دۋاسىنداي ەلدىڭ باسىن اينالدىرىپ ءجۇر. ءوزى دە كەسپىرى كەتىپ، سۇرەپەتى قاشقان مىجىق قورا، مىقشيعان ءۇيلىنىڭ جاۋىرىنا كوزى قىزارعان مىڭ سان قارقىل وت باسىنا بۇت قاقتاعاننىڭ بوق باسىنان كوشىرىپ اكەلگەن كۇڭكىلىنە تامىزدىق بولدى. لىپاسىنا دەيىن كۇزدىڭ جىندىباس جەلى سىپىرىپ اكەتكەن اعاش بىتكەننىڭ بۇتا باسىن قوتىر شالعانداي، قارعانىڭ ۇياسىنان، ۇيا جايلاعان قۇس سۇمپايىسىنىڭ ساڭعىرىعىنان توبەسىنەن تومەن قاراي سىڭىسىپ تۇر.

وسى اۋىلدىڭ كىسى كورسە شابالانىپ، تەحنيكا كورسە تۇرا شاباتىن كوپەك يتتەرىن كوشە-كوشەنى ءتىنتىپ ءجۇرىپ اتىپ تۋىسۋعا شاق قالعان زووتەحنيك جاناتتىڭ ەندىگى ەرمەگى قارعامەن كۇرەس. ءبىر جاقسىسى اتقان ءيتىن تارقىلداق موتوتسيكلدىڭ كوتەگەيىندە سالدىرلاعان جايپاق تىركەمەگە بوكتەرىپ، جەمتىكتەن مال جيعانداي ەدىرەيىپ بارا جاتاتىن باسى ارتىق اۋرەسى جوق. كۇرك-كۇرك جوتەلگەن قوس اۋىزدىڭ كومەيىن تۇز كەپتەلگەن جەزبەن تىعىنداپ وتىرسا بولعانى. تيسە قارعاعا، تيمەسە... قارا اعاشتىڭ باسىن قاسۋعا مۇرسا بەرمەي ءدۇر كوتەرۋگە سەپ.

كۇل توگە شىققان كەمپىر-سامپىر ەتەگىن دالاقتاتىپ قورانىڭ ماڭىنا قوندىرماي، ناسىبايعا كەڭسىرىگىن قىتىقتاتىپ كۇنشۋاقتا مامىرلاعان شال-شاۋقان تاياعىن شوشاڭداتا سەرمەپ، قوتان شەشىنە ءتۇرىپ تاستاپ، تاناۋىنا توڭ قاتقان وڭشەڭ بوقتاشاق تاستىڭ استىنا الىپ، تىم-تىراقاي قىلىپ... قاراشا اۋىل تىپىرلادى دا قالدى.

حوش. جاز وتسە-اق كوڭىلىنىڭ جايلاۋى قۇلازىپ، جاق ءجۇنى ۇرپيە قالاتىن تەرىسكەي جۇرتىنىڭ كۇيكى تىرلىگىن ءتۇسىپ بەردىگە جورىعانداي، قارعا ادىم جەر سايىن قارا جامىلعان جەسىرشە شوڭقيىپ، قارقىلى سۇڭقىلداي بولعان قارعانىڭ ءىزىن جاسىرىپ، اۋىلدى تۇمان باستى. مەڭىرەۋ تىنىشتىق تا وسىندايدا ورنايدى ەكەن. قۇددى ەندى نە بولار ەكەن دەپ، تۇماننىڭ ءتۇبىن كۇتكەن ەل سۇر پەردەنىڭ جىقپىلىندا تىڭ تىڭداپ وتىرعانداي. قويۋ تۇماننىڭ ءار جەر، ءار جەرىنەن ءۇيدىڭ قالپاعى، قورانىڭ يىعى، مايانىڭ سامايى ۇرپيەدى. اۋادا ءىلىنىپ قالعان بولەك-سالاق دۇنيە دەرسىڭ. يتتەرى كىسى جەيتىن، بايبىشەسى يتتەرىنەن دە قاباعان جۋاندىقتىڭ قازانباس قارا توبەتى بارلىعا ماڭقىلدايدى. ودان بەرىرەك تاڭنىڭ اتىسى، كۇننىڭ باتىسىندا كۇيبەڭىنەن جاڭىلمايتىن كورشى اپاڭنىڭ، ءبىز ەس بىلگەلى ءىز تاستاپ كەلە جاتقان بۇزاۋباس كالوشتارى وشاق پەن وتىن-سۋدىڭ اراسىندا تىرپىلداپ، تۇماننىڭ دا ارعى جاعىندا تىرشىلىك بارىن ەسكەرتىپ ءجۇر.

تۇمان ءتۇبى سۇيىلىپ بارىپ قارا سۋىققا، ودان ۇسكىرىككە ۇلاسىپ، ارتى قارعا اينالدى. ءيا، تۇمان ءتۇبى جۇت ەدى...

شۇناق اياز ءبىر مومىنعا ۇزاتىلعان ارقانىڭ توركىنشىل قىزى سەكىلدى. جەلتوقساندى جەتەككە الا جەتىپ، ناۋرىزدى ءمىنىپ ءبىر-اق قايتادى. جاي كەتسە نە قىلسىن. تەرىسكەيدەن تابان اۋدارعانىنشا جەتى اعايىندى جۇت جيەننىڭ قىرىق سەركەشىن تۇگەندەپ بولادى. ال ايازدىڭ الدە الدىن وراپ، الدە قويىنداسىپ جاتىپ الاتىن دۇلەي بوران، ونسىز دا سوگىلگەلى تۇرعان شارۋانى تىگىسسىز جەردەن دار ايىرىپ، ەل جىرتىققا جاماۋ تاپپاي بەزەك قاعار ەدى. ەسەر بوران ەكى-ءۇش تاۋلىك ويناق سالعاندا، ەسى شىققان دۇنيەنىڭ ەتەك-جەڭىن اسپاننان كورەسىڭ. حرۋششەۆتىڭ كوزى تىرىسىندە قابىرعاسىن قالقايتقان مەكتەپ ءۇيىنىڭ ەسىك-تەرەزەسىنەن كەۋلەگەن ىزعىرىق پەن دۇمىنەن وتكەن پارتانىڭ سىزى ميعا جەتىپ، ۇستازدىڭ نە ايتىپ، نە قويعانىن قورىتۋدان قالعان بالالاردى اقىرى جامىراتىپ جىبەرىپ، جۇرتتا بىلگەنىنە كۋالىك قىلىپ بوقشاسىنان تاستامايتىن اتام زامانعى كونسپەكتىسىن شيمايلاپ مۇعالىم قالادى. قۇددى قاڭسىعان كلاستىڭ شىراقشىسى دەرسىڭ. قاشان كۇن جىلىنعانشا ىرىڭ-جىرىڭى تاۋسىلماي، كەتەۋى كەتىپ بولاتىن وقۋدىڭ جىلداعى جايى وسى.

اق تۇتەك انشەيىندە بۇرىش اينالۋدى دا جۇمىس كورىپ، پۇلدانىپ بارىپ، قۋىق قاڭسىتىپ قايتاتىن توباناياقتارعا تاپتىرماس سىلتاۋ. اسىرەسە ءتۇن بالاسىندا... ەسىكتەن شىعا، ەسىنەپ تۇرىپ ىرگەنىڭ قارىن سارىكىدىر قىلىپ، يىق دىرىلدەتەدى.

سول جىلعى قىستان ءبىزدىڭ اۋىل قۇرباندىق بەرىپ قۇتىلعانداي بولدى...

جاقسى اتقا تاقىم تيسە، جارىم دۇنيەنىڭ توبەسىنەن كوز اسىرعانداي تاناۋى دەلديىپ شىعا كەلەتىن قازاقى كەپتەن قۇرىق الىپ قاشا الماعان سەرىكتەرى وڭكەي جاراۋ ءمىنىپ، دۇرىلدەسىپ اۋىلدى بەتكە العاندا، قىرىم قوستا جالعىز قالىپتى. الدە جىلقىعا قارايلار كەزەك، الدە ەل جاققا زاۋقى سوقپاعان. قايىن جۇرتتى ساعالاعان جالعىز اتتى. قارتايىپ ولگەن اكەدەن سوڭ قارايلايتىن ەشكىمى قالماي، ادۋىن مىنەزىنەن بەتپاقتىعى باسىم قاقسال قاتىننىڭ جەتەگىنە ەرىپ كەتە بارعان...

ەلسىزدە قالعان بۇل تۇرماق، ەكى كەشتىڭ اراسىندا ساۋ ەتە تۇسەر سەرىكتەرىنىڭ دە كەسپىرى بەلگىلى. اۋىلدان كەتسە اۋى قاجالىپ، تاقىمى ءجيدىپ، اۋىلعا كەلسە اششى سۋدان باسقا جاقىن تاپپاي، قىزارا ءبورتىپ توپىرلاپ كەپ جۇرگەندەرى. سونداي ءبىر سۇرگىننىڭ قۇيرىعىن شۇبالتىپ بارىپ سىلەيە قاتقان باس جىلقىشى الاي-دۇلەي بورانمەن اشۋ تالاستىرعان ايەلىنىڭ بەبەۋىنەن شوشىپ تۇرەگەلگەن. دامەتتىرە كەلىپ، دانەڭەگە دە مۇرشاسى بولماي قورىلعا باسقان قوينىنداعى بورەنەنى، ايەل شىركىن الپەشتەپ وياتۋشى ما ەدى، تەپكىلەپ تۇرعىزباعاندا. قالعاندارى دا ءشومىشتىڭ ەرنەۋىنەن جان شاقىرىپ جاتقان بۇل ۋاقىتتا.

...ۇلىعان بوراننىڭ ۇرى قۇرساۋىنا مالتىققان قىرىمدا، بىتىراعان جىلقىنىڭ الدىن ورارلىق دارمەن كەتىپ، ىققان ءۇيىردىڭ سوڭىنان ىلبۋدەن وزگە امال قالماعان. بىرازعا دەيىن قيتىقتاپ، اقىرى ەكبەتىندەگى قارا-قۇرىمنان قارا ءۇزىپ قاپ، بەتى اۋعان جاققا لاعىپ كەتە بارعانى داۋسىز...

اپتا بويى ازىناعان اق تۇتەك باعىتى ۇرلانىپ، ەسى كەتكەن جىلقىشىنىڭ جان ارپالىسىنداي ازالى ەدى. اپتا بويى ۇلىعان بوران اداسقان جىلقىشىنىڭ الدى-ارتىن وراعان ءۇيىرلى قاسقىرداي ۇرەيلى ەدى. اۋىلدىڭ شالعايىندا جاتقان مايانىڭ جولى بىتەلىپ، ايقاي جەتەتىن جەرگە اياق جەتپەي، قوراداعى ءبىر-ەكى قارا وتتىعىن ءمۇجي باستاعاندا بارىپ جىنىنان ايرىلدى-اۋ، سول جىلعى قىستىڭ سوڭعى بورانى.

...متلب دەيتىن شىنجىرتابان، ءاپايتوستىڭ ويبايىن سالدىرىپ جەر-كوكتى شارلاعاندا، جەتىم ءىزدىڭ قيىعىن تاپپاي، ساندالىپ بوس كەتتى اۋداننان شىققان مچسنيكتەر. ناۋرىزدىڭ اياعى. تورعاي سۋ ىشەرلىك جىلىمىق كۇندەردىڭ بىرىندە جوعالعان جىلقىشىنىڭ ولىگىن اڭشىلار وڭگەرىپ كەلدى. ءار جەر، ءار جەرى ويدىم-ويدىم بولىپ قابارتىپ، استى كەۋلەي باستاعان كۇرتىك قارعا جارتىلاي باتىپ جاتقان مۇردەنى اينالسوقتاپ، شابالانىپ ءجۇرىپ العان اقىلدى تازىلار ەرىكسىز مويىن بۇرعىزعان ەكەن.

جىلقى تابىلىپتى دەگەن حابار جىلقىشى تابىلىپتى دەگەننەن بەتەر جىلى ەستىلىپ، جۇگەنىن بەلىنە بايلانىپ ساۋسىلداي جەتكەن جۇرت، كاشاردىڭ ماڭىن دىردۋ قىلدى. ەندى قايتسىن. ازامتتىڭ اجال قۇشۋى اللانىڭ ءىسى. قاي-قايسىسىنا دا امان كەلگەن مال ولجا. قايدار شال دا بۋرىل بيەسىن جەتەككە العان ەكەن. بۋرىل جىلقى دەگەن اتى بولماسا، كىسى قىزىعارلىق سىمباتتان جۇرداي، موينى ءيميىپ، شوقتىعى شودىرايعان، قايقاڭ بەل، مەس قارىن كارى مال. شودىرايعان جامباستىڭ باسى بىردە وڭ ساۋىردان، بىردە سول ساۋىردان شوشاڭ ەتەدى. يەسىنىڭ دە جۇتىنىپ تۇرعانى شامالى. ءبىر بۇيرەكتى باسى ءبۇتىن، ەكىنشىسىن جارتىلاي جاس كۇنىندە قۇرالاس بولعان ءزاھار سۋدىڭ بوداۋىنا بايلاعان شالدىڭ، قاۋقيىپ قاڭقاسى عانا كەتىپ بارادى.

قايدار شالدىڭ دا، بۋرىل بيەنىڭ دە قىرىمعا جاقىندىعى بولعان، ءتىرى كەزىندە. ءبىرى قايىن اتاسى ەدى، ءبىرى قىز الىپ، قالىڭعا بەرگەن جەتەك مالى بولاتىن.

ولەر كۇيەۋ ءولدى، قالار قىز قالدى. كوتەرەم دە بولسا، كوز الدىندا تۇرعان سوڭ، مال قايعىسى بار قايعىنى شايىپ كەتەرىن ىشتەي كۇبىرلەپ، قۇدايىنىڭ الدىندا اقتالىپ بارا جاتتى ما ەكەن، قايدار شال سوندا.

«اباي-اقپارات»