تۋعانىنا 100 جىل تولىپ وتىرعان دىنمۇحامەد احمەتۇلى قوناەۆتىڭ كۇللى حالىق سۇيىسپەنشىلىگىنە بولەنگەن اسا كورنەكتى مەملەكەت قايراتكەرى  ەكەنى بەلگىلى. ول كەشەگى كەڭەس وداعىنىڭ قۇرامىندا بولعان تۋعان ەلىمىزدىڭ تىزگىنىن شيرەك عاسىر بويى ۇستاعان، قازاقستاننىڭ كوماندالىق ەكونوميكاسىن مۇمكىن بولعان شەگىنە دەيىن وركەندەتكەن قايراتكەر. قۋاتى جاعىنان ەلىمىزدى ءار ون جىلدا ءبىر يندۋستريالى قازاقستان سالىناتىنداي دارەجەگە جەتكىزدى. ءۇش مارتە ەڭبەك ەرى اتاندى.

بۇل كىسىنى  تىكەلەي بىلگەندەر كوپ. جىلى ەستەلىك ايتقاندار دا، ايتاتىندار دا از ەمەس. مەنىڭ دە ديمەكەڭمەن جۇزبە-ءجۇز كەزدەسىپ تىلدەسكەنىم بار، سودان ازىن-اۋلاق تۇيگەنىم بار.   وسى ورايدا  بىرەر ءسوز ايتپاقپىن. ماعان ول كىسىنىڭ الدىنا ءومىرىمنىڭ ءبىر قيىن ساتىندە بارۋعا تۋرا كەلگەن-ءدى. ويتكەنى مەن ونىڭ، بيلىگى شەكسىز كوكپ ورتالىق كوميتەتى ساياسي بيۋروسى مۇشەسىنىڭ، مەنىڭ تاعدىرىما بايلانىستى قابىلداعان تۇڭعىش شەشىمىن ارتىنشا وزگەرتىپ جىبەرگەنىنە كۋا بولعان ەدىم. وسىنشا بيىك لاۋازىمدى ادامدى العاشقى پىكىرىنەن اينىتاتىن ىقپالدى  كۇشتەر بار دەپ كىم ويلاعان؟ تاڭىرقاعانمىن، قاپالانعانمىن. سول سەبەپتى تىكەلەي ءوزىنىڭ قابىلداۋىنا كىرۋگە تىرىسقانمىن. ەداۋىر ازاپتى باسپالداقتان وتكەن سوڭ بارىپ كەزدەسۋدىڭ ءساتى تۇسكەن.

ساياسي قاتە: جۋرنال  اي اتتارىن قازاقشا جازدى...

تۋعانىنا 100 جىل تولىپ وتىرعان دىنمۇحامەد احمەتۇلى قوناەۆتىڭ كۇللى حالىق سۇيىسپەنشىلىگىنە بولەنگەن اسا كورنەكتى مەملەكەت قايراتكەرى  ەكەنى بەلگىلى. ول كەشەگى كەڭەس وداعىنىڭ قۇرامىندا بولعان تۋعان ەلىمىزدىڭ تىزگىنىن شيرەك عاسىر بويى ۇستاعان، قازاقستاننىڭ كوماندالىق ەكونوميكاسىن مۇمكىن بولعان شەگىنە دەيىن وركەندەتكەن قايراتكەر. قۋاتى جاعىنان ەلىمىزدى ءار ون جىلدا ءبىر يندۋستريالى قازاقستان سالىناتىنداي دارەجەگە جەتكىزدى. ءۇش مارتە ەڭبەك ەرى اتاندى.

بۇل كىسىنى  تىكەلەي بىلگەندەر كوپ. جىلى ەستەلىك ايتقاندار دا، ايتاتىندار دا از ەمەس. مەنىڭ دە ديمەكەڭمەن جۇزبە-ءجۇز كەزدەسىپ تىلدەسكەنىم بار، سودان ازىن-اۋلاق تۇيگەنىم بار.   وسى ورايدا  بىرەر ءسوز ايتپاقپىن. ماعان ول كىسىنىڭ الدىنا ءومىرىمنىڭ ءبىر قيىن ساتىندە بارۋعا تۋرا كەلگەن-ءدى. ويتكەنى مەن ونىڭ، بيلىگى شەكسىز كوكپ ورتالىق كوميتەتى ساياسي بيۋروسى مۇشەسىنىڭ، مەنىڭ تاعدىرىما بايلانىستى قابىلداعان تۇڭعىش شەشىمىن ارتىنشا وزگەرتىپ جىبەرگەنىنە كۋا بولعان ەدىم. وسىنشا بيىك لاۋازىمدى ادامدى العاشقى پىكىرىنەن اينىتاتىن ىقپالدى  كۇشتەر بار دەپ كىم ويلاعان؟ تاڭىرقاعانمىن، قاپالانعانمىن. سول سەبەپتى تىكەلەي ءوزىنىڭ قابىلداۋىنا كىرۋگە تىرىسقانمىن. ەداۋىر ازاپتى باسپالداقتان وتكەن سوڭ بارىپ كەزدەسۋدىڭ ءساتى تۇسكەن.

ساياسي قاتە: جۋرنال  اي اتتارىن قازاقشا جازدى...

مەن ءۇشىن تاعدىرلى ءىس بولعانمەن، ول كىسى وتىرعان تاق بيىگىمەن سالىستىرا قاراعاندا، مەن ىزدەگەن ادىلدىكتى  قالپىنا كەلتىرۋ - ول ءۇشىن تۇككە تۇرمايتىن، بولماشى عانا نارسە ەدى.

قىسقاشا ايتىپ وتەيىن. باسىنان باستاعان دۇرىس بولار. 1980-1983 جىلدارى مەن «ءبىلىم جانە ەڭبەك»   (قازىرگى «زەردە») جۋرنالىنىڭ باس رەداكتورى قىزمەتىن اتقارعانمىن-دى. باسىلىم ورتالىق كومسومول كوميتەتىنىڭ جاستارعا ارنالعان عىلىمي-كوپشىلىك جۋرنالى بولاتىن. سول عىلىمي سيپاتىن ارقا تۇتىپ، باسقا باسىلىمدار بارا بەرمەيتىن ەركىندىكتەر جاسايتىن ەدىك. وتكىر دە   وزەكتى جايتتەردى كوتەرەتىنبىز. بىراق ءبارى دە ساياسات شەڭبەرىندە عانا جۇرگىزىلەتىن.

كەيدە، ساياساتشىلارىمىزعا دا وي سالاتىنبىز. ماسەلەن، قازاقستاننىڭ رەسەيگە قوسىلعانىنىڭ 250 جىلدىعىن اتاپ وتۋگە «ءبىلىم جانە ەڭبەك» جۋرنالى  مۇرىندىق بولدى. ءبىز سوناۋ داتا قارساڭىندا  ارنايى كونكۋرس جاريالاپ، ەكى جىل بويى جۇرگىزدىك. جالپى سول «مۇشەلجاسقا»  نازار اۋدارۋدا جۋرنالدىڭ وزىندىك ماقساتى بولعانىن اتاپ ايتۋ ءلازىم.  ول - وتكەن تاريحىمىزعا كوز سالۋدىڭ ءادىسى ەدى. سونىڭ جەلەۋىمەن ۇلتتىق تاريحىمىزداعى سول كەزدەردە ايتىلۋى قۇپتالمايتىن ماڭىزدى كەزەڭدەردەن «اقتاڭداقتاردى»  اشاتىن  ماقالالار بەردىك. ابىلقايىر حان، ابىلاي حان سىندى مەملەكەت قايراتكەرلەرىن، قازاق ىشىندە بەدەلى زور بولعان باسقا دا ادامداردى «تىرىلتتىك». ماسكەۋدەگى «تەحنيكا - مولودەجي»  جۋرنالىنىڭ 1981 جىلعى ونىنشى سانىن، رەسەيگە قوسىلۋدىڭ 250 جىلدىعى ۇرانىمەن، تۇگەلدەي قازاقستانعا ارناتتىق. ەشكىم ەشقاشان مويىنداماسا دا، پارتيالىق-ۇكىمەتتىك بيلىكتىڭ سول داتانى 1982 جىلدىڭ ەكىنشى  جارتىسىندا عانا، ءىس جۇزىندە، ايتىلعان وقيعانىڭ 251-ءشى جىلىندا عانا كەڭ كولەمدە رەسمي اتاپ وتكەنىنەن - سول ساياسي شارانى جوسپارلاۋعا ءبىزدىڭ جۋرنالدىڭ ىقپال ەتكەنىن شامالادىق.

جاريالانىمدارىمىزدىڭ بىرقاتارىن ورتالىق كومسومول كوميتەتى ارنايى  جۇلدەلەرىمەن اتاپ ءوتتى. «كەلەشەك كەلبەتى»  اتتى كونكۋرسىمىز، وعان تۇسكەن   جۇمىستار نەگىزىندە تۇراقتى جۇمىس ىستەيتىن عىلىمي-فانتاستيكالىق جانرداعى كوركەمونەر تۋىندىلارى كورمەسىن اشۋىمىز، ت.ت. باستامالارىمىزدىڭ وقىرماندار كوڭىلىنەن شىققانىن كوردىك.

ءبىزدىڭ باسىلىم ەل ريزاشىلىعىنا بولەنىپ ءجۇردى. الايدا جۋرنالدىڭ «ءوز بەتىن»  تاۋىپ، بەدەلى ارتا تۇسكەندە-اق، كەيبىرەۋلەر تەرىس اينالا باستادى. ىشتارلىق، كورە الماۋشىلىق قىسقان  قاتارداعى اعايىندار اراسىندا ءتۇرلى زيانىن  تيگىزۋدى كوزدەيتىن پەندەشىلىك دەگەن بولا بەرەدى عوي، تەك سوندايلاردىڭ بەتىن قايتارىپ تاستاۋدىڭ ورنىنا، قايتا، تىڭداپ، قولداۋ جاسايتىندارى، وكىنىشكە قاراي، ءبىزدىڭ  كەي باسشىلارىمىزدىڭ وتە ءبىر  ناشار قاسيەتتەرىنىڭ ءبىرى ەدى عوي.

اۋەلى ورتالىق پارتيا كوميتەتىندەگى باس يدەولوگتىڭ سىرتىمىزدان ايتقان ەسكەرتپەسى ەستىلگەن. «ءبىلىم جانە ەنبەك»  جۋرنالىنىڭ جاپادان-جالعىز، بۇيرەكتەن سيراق  شىعارىپ، اي اتىن قازاقشا جازاتىنى ساياسي قاتە كورىنەدى... بۇل كەزدەگى يدەولوگيا حاتشىسى ءوزىمىز بىلەتىن، قادىرلەيتىن، بەلگىلى جۋرناليست، جازۋشى كاكىمجان قازىباەۆ ەدى. قالامگەر رەتىندە ارىپتەسىمىز دەپ وزىمىزگە ءبىر تابان جاقىن قارايتىن كىسىنىڭ تاراپىنان (ول شاقتا ۇلت مۇددەسىنە ازدى-كوپتى قىزمەت ەتۋدى جازۋشىنىڭ ءتۇسىنىپ-ويلاماۋى مۇمكىن  ەمەستەي كورىنەتىن)  اي اتتارىنىڭ قازاقى اتاۋمەن بەرىلۋىنە قارسى ونداي ءسوز شىعۋى وعاش ەستىلدى. قيسىنسىز-اق. قايتەرسىڭ، حاتشىلىق لاۋازىمى مىندەتتەدى مە ەكەن...

تىكەلەي وزىمىزگە ايتىلماعان سوڭ، ىشتەي ءارى تاڭىرقاپ، ءارى كۇلگەنبىز دە قويعانبىز. عىلىمي-كوپشىلىك جۋرنال  ءۇشىن ونىڭ ەش  سوكەتتىگى جوقتىعىنا سەنىمدى ەدىك. كەڭەس وكىمەتىنىڭ جەتپىس ءتورت جىلدىق عۇمىرىندا، ورنىعۋى مەن دامۋىنىڭ ءار كەزەڭىنە سايكەس، الۋان سيپاتتى زيالىلاردىڭ قالىپتاسقانى بەلگىلى. قىزمەتكەرلەردىڭ  بەلگىلى ءبىر تيپتەرى پارتيا، كومسومول جۇيەلەرىندە شىڭدالدى. باستاپقىدا يدەياعا ادالدىق پەن ورتاق ءىس مۇددەسى ەسىل-دەرتىن جاۋلاعان، اقىل-پاراسات، ارەكەت تۇرعىلارىنان مۇنتازداي چينوۆنيكتەر قاتارى قۇرالدى. كەيىنىرەك - مىندەتىنە      مۇقيات قارايتىن، ونى مۇلتىكسىز اتقارعانشا تىنىم تاپپايتىن، وزگەلەرمەن باسەكەلەسە، قىزىعا دا قىزعانا، جانتالاسا ورىندايتىن چينوۆنيكتەر توبى تۋدى، ولار - نۇسقاۋ ۇدەسىنەن شىعۋعا باسىن بەرەتىن اتقارۋشىلار ەدى، جۇيەنى دە سولار نىعايتتى. بەرتىندە، توقىراۋ دەپ تاڭبالانعان جىلداردا - جاڭا تۇرپاتتى جەتەكشىلەر شىقتى، ءبىزدى سولار باسقاراتىن. ولار  ءۇشىن يدەياعا ادالدىق ەمەس، جەكە باسقا بەرىلۋ ماڭىزدىراق ەدى. سونى كەلىستىرە پايدالانا الاتىندار تابىلدى.

باستى ماسەلە حاندار مەن باقسىلىق تۋرالى ماتەريالدان باستالدى

جوعارىدا ايتقان حاباردان بىرنەشە اي وتكەننەن كەيىن، باقسىلىق جايىنداعى ءبىر ماتەريالىمىزدى الدەبىر «جاناشىردىڭ»  مۇقيات، استىن سىزىپ وقىپ، ورتالىق كومسومول كوميتەتىنە تاپسىرعانى تۋرالى حابار دۇڭك ەتە ءتۇستى. كورىنبەيتىن «قىراعى  بولشەۆيك»  ءبىزدىڭ جەتەكشىلەرىمىزدىڭ كوزىن اشىپتى. جۋرنالدىڭ «دىندارلىقتى دارىپتەۋگە» جول بەرگەن ماقالالارىنا جۇرگىزگەن «ساياسي»  تالداۋىنا ءتانتى بولعان كومسومول باستىقتارىمىزعا ول ەداۋىر ازىق بولدى. بۇل ولاردىڭ اراعا بىرەر اي سالىپ بيۋروعا ازىرلەگەن انىقتاماسىندا جۋرنال «...شامانداردى ماقتاپ اسپانعا كوتەرەدى. ماقالانىڭ جارتىسىن بەلگىسىز اۆتوردىڭ قويلىباي شامانعا ارناعان وداسى الىپ جاتىر...» دەگەن قورىتپالارىن جازۋعا نەگىز بولدى.

انىقتامادان، ارينە، باسقا دا «ايىپتار» ورىن الدى. «ءبىلىم جانە ەڭبەك» عىلىمي مەكەمەلەردىڭ تەوريالىق جارشىسى رولىندە كورىنەدى» دەپ كەلەتىن دايەكسىز، شىندىققا ءۇش قايناسا سورپاسى قوسىلمايتىن جالالارى ودان ءارى جۋرنال «ءوزىنىڭ بەتتەرىن بىلىكسىز اۆتورلارعا ءجونى جوق ءجيى بەرەدى»، «قازاق فەودالدارى مەن حاندارى تۋرالى ماتەريالدار جاريالانعان. جۋرنال ولاردى پروگرەسشىل قايراتكەرلەر دەپ جاريا ەتتى»، «پاتشا ارمياسىنىڭ پورۋچيكتەرى مەن پولكوۆنيكتەرى، ەساۋلدارى مەن سوتنيكتەرى ۇلت باتىرلارىنا اينالدى»، «دەموگراف م.ءتاتىموۆتىڭ ەل حالقىنىڭ ءوسۋ پروبلەمالارى حاقىندا ەركىن دە كۇدىكتى پايىمدارىمەن جاستاردىڭ ينتەرناتسيونالدىق تاربيەسى پرينتسيپتەرىنە قايشى كەلەتىن قورىتىندىلار جاساعان بىرجاقتى ماتەريالى ادەيى  جاريالانعان»، «ر.بەكتىباەۆتىڭ «جۇمباق جىگىت» دەگەن فانتاستيكالىق اڭگىمەسىندە اۆتور ءبىزدىڭ ومىرىمىزدە ۇشىراساتىن جەكەلەگەن كەلەڭسىز فاكتىلەردى ءجونسىز كوتەرىپ، اسىرا كورسەتەدى» دەلىنگەن تۇيىندەرمەن جالعاسىپ جاتتى...

سونداعى ءبىزدىڭ ساياساتشىلدانعان باستىقتارىمىزدىڭ  ويىنشا، باقسىلىق تۋرالى جازۋ ارقىلى - ءبىز ونى ناسيحاتتاپپىز، ءدىني سوقىر سەنىمدى دارىپتەپپىز، كوممۋنيزم ىسىنە «يدەيالىق زالال» كەلتىرىپپىز (مۇنداي «يدەيالىق تازالىق» ۇرانىن جالاۋلاتقاندار  سول كەزدەگى ورتالىق كومسومول كوميتەتىنىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى سەرىك ءابدىراحمانوۆ، ناسيحات ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى ماحمۇت قاسىمبەكوۆ، ءباسپاسوز سەكتورىنىڭ مەڭگەرۋشىسى جۇنىسبەك سۇلتانمۇراتوۆ ەدى، كەيىن ونداي باعانى ورتالىق پارتيا كوميتەتىندەگى باس يدەولوگ كاكىمجان قازىباەۆتىڭ دا اۋزىنان   ەستىدىك). ول ازداي، باقسىلىقتىڭ ءبىر كەزدە حالىق اراسىندا كەڭ ورىن العانىن كورسەتەمىز دەپ بەرگەن ولەڭىمىز، «اتىن كورسەتپەي قانشا جاسىرماق بولساق تا»، كادىمگى «حالىق جاۋى»  ماعجان جۇماباەۆتىكى ەكەن  (ويتكەنى ونى ءبىر بىلگىر ءبىلىپ قويىپ، سىبىر   ەتىپتى; «تەكسەر دەپ تاپسىرعاندىقتان»، ەش كىتاپ قويماسىندا جوق، قولدان قولعا ءوتىپ جۇرگەن  الدەبىر قولجازبامەن «سالىستىرىپ، راستاپ بەرگەنىن» ايتىپ، كەيىننەن بىزگە الگى ءبىلىمپازدىڭ ءوزى ماعان «اعىنان جارىلعان-دى»).

ءبىز ماقالانى باسۋعا عىلىمي كەپىلدەمە  بەرگەن الكەي مارعۇلان اقساقالدىڭ كەڭەسىمەن، قويلىباي باقسى تۋرالى حالىق جىرىن ىزدەپ، كىتاپ پالاتاسىنان تاۋىپ العانبىز.  ماعجان جۇماباەۆ سول جىر ەنگەن كىتاپتىڭ - بۇگىندە كەڭىنەن ايگىلى ابۋباكىر ديۆاەۆتىڭ «تارتۋ»  جيناعىنىڭ قۇراستىرۋشى بولاتىن.  بىراق باستىقتارىمىز مۇنداي دايەكتى قابىل ەتپەدى.

مەن «حالىق جاۋىن» جازىقسىز ەتىپ كورسەتپەك ويمەن «تۋركۆو-نىڭ الدەبىر قاعازىن»  اكەپ كورسەتكەندە (1960 جىلى اقتالعاندىعى تۋرالى تۇركىستان اسكەري وكرۋگىنىڭ قۇزىرلى ورنىنان الىنعان انىقتامانى اپارىپ تاپسىرعانبىز), يدەياعا «ادال» كومسومول-كوممۋنيست «ارينە، وعان قاراماي قويدى». ويتكەنى «بۇل الاشوردىنەتس ءبىزدىڭ پارتيا ءۇشىن ەشقاشان اقتالمايدى». وسىنداي سوزدەرمەن ورنەكتەگەن  «يدەياشىل»  كوزقاراسىن ءبىزدىڭ كومسومول باستىعىمىز بيۋرو دەپ اتالاتىن سپەكتاكلىندە رەسمي جاريا   ەتكەن-ءدى.

وندا ول   جۋرنالدى  ايىپتاۋىن  كەڭەيتىپ، قازاقستاننىڭ رەسەيگە قوسىلۋىنىڭ 250 جىلدىعى ۇرانىمەن حانداردى «دارىپتەگەنىمدى»  بەتكە باستى. حاندار تۋرالى ماقالالاردىڭ  تاپتىق كوزقاراس تۇرعىسىنان جازىلعانىن اتاپ ايتقانىمىزبەن، بىرقاتار ماتەريالدىڭ كەزىندە ورتالىق كومسومول كوميتەتىنىڭ سىيلىقتارىنا يە بولعانىن دا ەسكە سالعانىمىزبەن، ەسەپتەلمەدى، ويتكەنى ەسكى زاماننىڭ   باسشىلارىن وقىرماندارعا سۋرەتىمەن كورسەتۋدىڭ ءوزى، ونىڭ ويىنشا، «يدەيالىق دۇشپاندى» ناسيحاتتاۋ ەكەن.

سوسىن ودان دا اسىپ، «بۇل جۋرنالعا سەنسەڭ،    شامانيزم دەگەنىڭ - ماتەرياليزمنىڭ ءوزى بولىپ شىعاتىنىن» جاريا ەتتى. مۇنى   ول ءبىزدىڭ   ارنايى   عىلىمي   ادەبيەتتى اكەپ كورسەتىپ، شاماندىقتا ستيحيالىق ماتەرياليزمنىڭ شىنىمەن بار ەكەنىن دالەلدەگەنىمىزگە قاراماستان، وتە پارمەندى دەپ تاپقان بولۋ كەرەك، بيۋرودا دا ءىرى ساياسي  قاتە رەتىندە ايتتى، ول   ازداي، پلەنۋمداعى بايانداماسىنا دا قوستى.

جالپى، «بەيساياسي تىرلىگىمىزدى» «اشكەرەلەپ»، تۇقىرتا ءتۇسۋ ماقساتىمەن، جۋرنالدىڭ شەت ەلدەگى تيراجىنىڭ وسكەنى - سوۆەتكە قارسى دۇشپانداردىڭ وعان دەگەن «زالالدى قىزىعۋشىلىقتى» تانىتاتىنىن، ت.ت. س.س. «ورەسكەل كەمشىلىكتەردى»  تىزبەلەدى.

ورنىمنان بوساتىپ تىندى. مەن ونىسىن ادىلەتسىز شەشىم دەپ ۇقتىم. ديمەكەڭە سول ورايدا بارۋعا تۋرا كەلگەن.

باس يەدولوگ جانە اكادەميك كامالوۆ

ءبىرىنشى كومەكشىسى دۇيسەتاي بەكەجانوۆ ماڭايلاتپادى. اتى-ءجونىڭدى اتاعاننان-اق ترۋبكانى تاستاي سالادى، نە كەرەك، ءسوز ۇقپايتىن اۆتومات سەكىلدى   اسەر   قالدىردى. شاراسىزدىقتان، ەكىنشىسىنە - ۆلاديسلاۆ ۆلاديميروۆكە حابارلاستىم. ال ول ءمان-جايدى سۇراستىرىپ، ادامشا سويلەستى. ۇلكەن كىسىگە ءوزىمدى كىرگىزۋ مۇمكىندىگىنىڭ   قازىر    بولماي تۇرعانىن، دەگەنمەن، جازباشا ءوتىنىشىمدى جەتكىزىپ بەرۋگە بولاتىنىن ايتتى.

سودان كوڭىلگە    ءۇمىت  ۇيالادى.

وتىنىشىمە ديمەكەڭنىڭ ءتيىستى بۇرىشتاما ءتۇسىرىپ بەرگەن تاپسىرماسىنا وراي، ناسيحات ءبولىمى قويعان ماسەلەلەر بويىنشا كومسومول بيۋروسى  جۋرنال ماتەريالدارىن زەرتتەپ-تەكسەرۋمەن شۇعىلداندى. ۇزاماي ءتيىستى انىقتاما ديمەكەڭە ۇسىنىلدى. ول كىسى مەنى قىزمەتىنە كايتارۋعا بولادى دەپ شەشىپ،   ورىنداۋدى باس يدەولوگقا - وزىمىزبەن ارىپتەس قالامگەر  كاكىمجان اعاعا   جۇكتەيتىن رەزوليۋتسيا جازدى. بۇل  جايىندا ماعان   ەڭ ءبىرىنشى بولىپ سول    كەزدەگى ناسيحات  ءبولىمىنىڭ  نۇسقاۋشىسى، بەلگىلى جۋرناليست ريزابەك ءادۋوۆ ايتقان ەدى.

باس يدەولوگ ءىسساپاردا ەكەن، ماعان ونىڭ ورالۋىن توسا بەرۋ قالدى. سودان سارعايىپ ۇزاق توسۋعا تۋرا كەلدى. ول كىسى الدەقايدان الماتىعا قايتىپ، جۇمىسىنا كىرىسكەننەن كەيىن دە تالاي كۇن ءوتتى...

اقىرى كاكەڭنىڭ قابىلداۋىنا كىردىم. كومسومول تاققان ايىپتاردىڭ جوسىقسىزدىعىن دالەلدەپ جاتىرمىن. ماعجانعا بايلانىستى كوكپ ورتالىق كوميتەتىنە ءوتىنىش بەرۋگە ءماجبۇر بولعانمىن، ونى دا ايتتىم. نە دەپ جازعانىمدى سۇرادى، مەن ءماتىن كوشىرمەسىن كورسەتتىم. ول وقىپ شىقتى. سوسىن  ورىندىعىندا اينالىپ وتىرىپ، مەنىڭ بۇل حاتپەن ءوز جاعدايىمدى ودان سايىن اۋىرلاتىپ وتىرعانىمدى حابارلادى.

مەن قايران قالدىم. شاماسى، ۇلكەن كىسىنىڭ رەزوليۋتسياسى تۇسكەن قاعاز وعان ءالى جەتپەگەن-اۋ دەپ ويلادىم.

كاكەڭنىڭ «كۇتە تۇر، حابارىن بەرەرمىز» دەگەن شىعارىپ سالما ءسوزىن عانا مالدانىپ، ەكىۇداي كوڭىلمەن كابينەتىنەن شىقتىم.

بىراق «كۇتە تۇرۋ» تاعى دا ۇزاققا سوزىلىپ كەتتى...

ارەڭ  دەگەندە، كۇندەردە ءبىر كۇن، كوپتەن كۇتكەن حابار كەلدى. تەك،   كوڭىلدەگىم ەمەس. قالاي ەكەنىن، مۇنى ءىشىم بىردەن سەزدى. ايتەۋىر، ۇلكەن ۇيگە  شاقىرىلدىم. ۇگىت-ناسيحات ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى گەورگي شەستاكوۆ قابىلدايتىن بولىپتى.

ۇستەلدى اينالا تولىپ، ءبولىمنىڭ جاۋاپتى قىزمەتكەرلەرى، ماسكەۋدەن مەنىڭ اپەللياتسياما بايلانىستى كەلگەن كومسومول-نۇسقاۋشى دا وتىر. (ول مەنىڭ دايەكتەرىمنىڭ ءبارىن ءتۇسىنىپ قابىلداعان-تىن. الايدا، تەكسەرۋى بىتكەننەن كەيىن  مەنىمەن  قايتىپ كەزدەسپەگەن ەدى).

جەتكىلىكتى دارەجەدە ۇزاق ۋاقىت بويى مەنىڭ ماسەلەمنىڭ اق-قاراسىن تالقىلاۋمەن بولدىق. دالەلدەرىمنىڭ ەشقايسىسىن ەشكىم بەكەرگە شىعارا المادى. دەگەنمەن، ايتىلعان ماسەلەلەرگە قايتا  اينالىپ سوعىپ،   ءار نارسەنى ءبىر شۇقىلاپ سۇراي بەردى.

اقىرى مەن شىداماي، ساۋالدى شەستاكوۆقا توتەسىنەن قويدىم: ايتسىنشى وسى جاۋاپتى كىسى، الدەقاشان دالەلدەنگەن جايتتەردى نەمەنەگە وسىنشا ورالىپ ەزگىلەي بەرەمىز؟ مەنىڭ مىنا سۇراعىما بۇلتاقسىز جاۋاپ بەرىڭىزدەرشى:   ساياسي بيۋرو مۇشەسىنىڭ رەزوليۋتسياسىن نەگە ورىندامايسىزدار؟

ماعان شەستاكوۆ ءسال ابدىراپ كالعانداي كورىندى. كۇلدى. سوسىن، وسى وتىرعاندار سول ءۇشىن جينالىپ، مەنىمەن سويلەسۋدە عوي دەدى. تەك بىلگىسى  كەلەتىنى: باس رەداكتورلىق قىزمەتىمە قايتىپ بارعاندا، ابدىراحمانوۆپەن بىرگە  مەن ەندى جاراسىمدى قىزمەت ىستەي الار ما ەكەنمىن؟ مەن بولعان ءجايتتى    ەسكە الماستان، ەشقانداي شامدانباستان، ءوزىمنىڭ ءتيىستى مىندەتىمدى  اتقارا بەرەتىنىمدى ايتتىم.

ءبولىم مەڭگەرۋشىسى قاناعاتتانعان سىقىلداندى. جاقسى، وندا وسىلاي دەپ باسشىلىققا باياندالاتىن بولادى... تۇسىنىستىكپەن قوشتاستىق.

الايدا تىم-تىرىس بوپ اپتا ارتىنان اپتا وتە بەردى.

نە كەرەك، تاعى دا كاكەڭنىڭ  قابىلداۋىنا كىردىم. ول بۇل جولى مەنىمەن مۇلدەم سىزداپ سويلەستى.

مەنىڭ «ۇلتتار دوستىعىنا سىزات تۇسىرگەنىمدى»  ءمالىم ەتتى. كوكپ ورتالىق كوميتەتىنەن تۋرا بۇگىن سونداي ۇيعارىم ءتۇسىپتى. ويتكەنى جۋرنالدىڭ دەموگرافيا  جونىندە باسقان (سودان  التى-جەتى اي بۇرىنعى!)  ماتەريالىنا بايلانىستى قاراقالپاقستانداعى اكادەميا بولىمشەسىنىڭ باستىعى كامالوۆتان ماسكەۋگە شاعىم جولدانىپتى...

مەن ونداي ارىزدانۋدىڭ قولدان جالا جاۋىپ، كىر جاعۋشىلىقتىڭ تاپ ءوزى ەكەنىن ايتتىم.

سول كۇنى  نوكىسكە - اكادەميك كامالوۆقا تەلەفون سوعىپ، پىكىرىن نەگە جارتى  جىلدان كەيىن ءبىر-اق بىلدىرگەنىن جانە نەلىكتەن نارازىلىعىن قازاقستاننىڭ ورتالىق پارتيا  كوميتەتىنە نەمەسە رەداكتسيانىڭ وزىنە جولداماعانىن سۇرادىم. ول جۋرنالدىڭ نوكىسكە وتە كەش كەلگەنىن، ال ماسكەۋگە جازعانى - وزدەرى شەشسىن  دەگەنى ەكەنىن ايتتى. ايتكەنمەن،  كاكەڭە ارىزدى «قولدان  ۇيىمداستىرىلدى»  دەگەنىمدە  اسا قاتەلەسپەدىم بىلەم  - سودان ون شاقتى كۇن وتكەن سوڭ تەلەديدار كامالوۆتىڭ  الماتىعا كەلگەنىن، ونى اۋەجايدا كاكەڭنىڭ   قارسى الىپ   تۇرعان ءساتىن كورسەتىپ جاتتى...

اڭگىمەمىز جاراسپادى. مەن ودان  ءارى شىداي الماي، ساياسي بيۋرو مۇشەسى ديماش احمەتۇلىنىڭ مەنى قىزمەت ورنىما قايتارۋ جونىندەگى شەشىمىن كاكەڭنىڭ نەگە ورىنداماي   وتىرعانىن سۇرادىم.

باس يدەولوگىم قاباعىن ءتۇيدى. ساعان كىم ايتتى ونداي شەشىم بولعانىن دەپ زىلدەندى. ءبىرىنشى قابىلحانامەن، بولىممەن ۇدايى بايلانىسىپ تۇرعان، سوڭعى رەت ءبولىم مەڭگەرۋشىسىنە بولمەسىندەگى  جينالىس ۇستىندە تىكەلەي سول ساۋالدى قويعان مەن ونىڭ بۇل زىلدەنىسىنە تۇسىنبەيتىنىمدى ايتتىم.

ول ماعان: «وتىز جەتىنشى جىل بولسا - الدەقاشان قۇرىپ كەتەر ەدىڭ»  دەدى. سوسىن  ساياسي بيۋرو مۇشەسىنىڭ شەشىمى قاتە بولعانىن، مۇنىسىن  ونىڭ  وزىنە دالەلدەگەنىن ايتتى. ماعان ەندى بۇل ۇيگە (ورتالىق كوميتەتكە) كەلۋدى توقتاتۋىم    كەرەك ەكەنىن ەسكەرتتى. ەشقانداي دا تۇسىرىلگەن ورنىنا قايتىپ اپارۋ دەگەن بولمايدى. ءۇمىتىڭدى  ءۇز. ارىزدانۋىڭدى تىي...

وكىنىشتى، بىراق زيالىلار اراسىندا قۇرمەتپەن اتالاتىن جاقسى قالامگەر  اعامىزدىڭ لاۋازىمدى قىزمەتتە وتىرعان كەزىندە ماعان كورسەتكەن «كومەگى» وسىنداي بولعان ەدى.

وسىلاي، ماسەلەمنىڭ وڭ شەشىمىن تابۋى ىقتيمال بارشا باسپالداقتان
وتكەندىكتەن، مەن ۇلكەن كىسىنىڭ وزىنە كىرۋگە مۇمكىندىك الدىم.

تاق بيىگىنەن جاردەم تيگىزۋدى ار ساناماعان پاتشا

بەلگىلەنگەن ۋاقىتتان   بەس-ون  مينۋت ەرتەرەك، ءبىرىنشىنىڭ قابىلداۋ بولمەسىنە كەلدىم. شاعىن عانا جاي   ەكەن. ديمەكەڭنىڭ ەسىگىنىڭ ۇستىنە ۇلكەن دوڭگەلەك ساعات ءىلىنىپ قويىلىپتى. كوپ جيھاز جوق، قاراپايىم كەڭسە سياقتاندى. ىشتەن جازۋشى ءساتىمجان سانباەۆ شىقتى. كەزەكشى جىگىت ماعان كىرە بەرىڭىز دەدى.

كىردىم. ۇستەلىنەن بەرى شىعىپ تۇرەگەپ تۇر ەكەن. قاسىندا ۆلاديميروۆ. قولىن بەرىپ امانداستى. ءجۇزى جىلى كورىندى. وتىردىق. مەنى وسىنشا سەرگەلدەڭگە تۇسىرگەن ماسەلە جايىندا وزىمشە دالەل-دايەك كەلتىرىپ ايتقاندارىمدى ىقىلاسپەن تىڭدادى. مەن، ءارى-بەرىدەن سوڭ، كاكەڭنىڭ ماعان تاققان  قيسىنسىز ايىپتارىن تىزبەلەدىم. پارتيانىڭ يدەولوگيالىق باسشىسىنىڭ اۋزىنان، وسى ۇلكەن ۇيدەن شىعۋى مۇمكىن ەمەس دەپ سانايتىن سوزدەردى، الىس تا قاسىرەتتى 37-جىلمەن ۇشتاستىرعان وعاش سوزدەردى ەستيمىن دەپ ەش كۇتپەگەنىمە دەيىن  ايتتىم.

كەڭپەيىلدىلىكپەن، اسقان پاراسات كورسەتىپ تىڭدادى. ءالسىن-ءالسىن، باس يدەولوگ حاقىنداعى مەنىڭ نارازىلىق سوزدەرىمدى قۇپتاپ: «دا، پەرەبورششيل، پەرەبورششيل»، - دەپ وتىردى. قابىلداۋىنىڭ قورىتىندىسىندا ماعان وكپەمدى ۇمىت («پروگلوتي») دەپ كەڭەس بەردى. مەنىڭ قىزمەتىم توڭىرەگىندە ءبىرشاما قوعامدىق پىكىر تۋىپ قالعانىن، سوندىقتان، قازىر ول قىزمەتكە قايتارماي-اق، باسقا  جۇمىسقا ورنالاستىراتىنىن، ال جارتى جىلدان سوڭ بۇل ماسەلەگە قايتا ورالاتىنىن ايتتى.

ديماش احمەتۇلىنىڭ ءتيىستى تاپسىرماسى بەرىلگەن سوڭ، «سوتسياليستىك قازاقستان»  گازەتىنىڭ سول كەزدەگى باس رەداكتورى بالعابەك قىدىربەكۇلىنا باردىم. ول كىسى ماعان اۋەلدە جىلى قاباق تانىتپادى. ءوزىمنىڭ بۇرىنعى قىزمەتىمدە «ساياسي قاتە جىبەرگەندىكتەن»، ماعان ەندى پارتيالىق گازەتتىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى بولىمىندە قاتارداعى ءتىلشى رەتىندە عانا جۇمىس ىستەۋىمە بولاتىنىن ايتتى. مەن تاڭىرقادىم. ۇسىنىسىنا كەلىسە الماي، سىپايىلاپ:  بالعابەك اعا، ساياسي بيۋرو مۇشەسى مەنى مۇندا «ساياسي قاتەلىگىم»  ءۇشىن ءتىلشى بول دەپ جۇمساماسا كەرەك-ءتى دەدىم. باكەڭ «ەندەشە بىلمەيمىن» دەگەندەي، باسىن   شايقاپ، قولىن جايدى.

مەن سول كۇنى ءۆلاديميروۆتى  بولعان اڭگىمەدەن حاباردار ەتتىم. ول ماعان ەرتەڭىنە تەلەفون سوعىپ، شۇعىل تۇردە قايتادان رەداكتسياعا بارۋدى تابىستادى.

تەزدەتىپ جەتتىم. قابىلداۋ بولمەسىندەگى قىز لەزدەمە ءوتىپ جاتقانىن ايتتى. توسىپ وتىردىم. الدەن ۋاقىتتا ىشتەن رەداكتسيا قىزمەتكەرلەرى شىعا    باستادى. كەيبىر تانىس جىگىتتەر مەنى قۇپتاعانداي، قولىمدى ايرىقشا سىلكي قىسىپ، امانداسىپ ءوتىپ جاتتى. باكەڭ  دە وتكەن  جولعىداي ەمەس، جاقسى قارسى الدى...

كەيىن ەستىدىم، لەزدەمە ۇستىندە ورتالىق كوميتەتتەن تەلەفون شالىنىپ، ونى بىرىنشىمەن بايلانىستىرىپتى. سوندا ديمەكەڭ بۇ كىسىگە تىكەلەي ءبىراز قاتتى ءسوز ايتسا كەرەك. مەنى العاشقى جىبەرگەن لاۋازىمىنا - ادەبيەت، ونەر، مادەنيەت ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى قىزمەتىنە الۋعا ءماجبۇر ەتكەن ەكەن. سول اڭگىمەگە رەداكتسيانىڭ كۇللى شىعارماشىلىق ۇجىمى كۋا بولىپتى.

بۇل 1983 جىلدىڭ كوكتەمى ەدى. سودان بەرى وتىز  جىلعا تارتا  ۋاقىت وتسە دە، دىنمۇحامەد احمەتۇلىنىڭ مەيىر توككەن پاراساتتى بەينەسى ءالى كوز الدىمدا. ول  مەنىڭ سىبايلاس بيۋروكراتتاردى جەڭىپ، ادىلدىككە قول جەتكىزۋىمە شەشۋشى كومەگى تيگەن قايراتكەر رەتىندە ەسىمدە قالدى. مەن ونى جازىقسىز جاپا شەككەن تومەندەگى قىزمەتكەرگە تاق بيىگىنەن جاردەم تيگىزۋدى ار ساناماعان پاتشا     رەتىندە    قادىر تۇتامىن.

ساعات ايتقان سىر

سول قيىن شاقتاردا ساعات اشىمباەۆ ماعان مىنانداي ءبىر دوستىق سىر ايتىپ جاعاسىن ۇستاعان ەدى: ول بىرەر بەلگىلى اعالارىمىزعا بارىپ، مەنىڭ فۋنكتسيونەرلەردەن كورگەن قىساستىعىما ارا ءتۇسۋ كەرەك ەمەس پە دەگەندەي اڭگىمە قوزعاعان ەكەن. سوندا الگى زيالىلار بىلەك سىبانىپ قورعاۋعا، ارا تۇرۋعا قۇلشىنباق تۇگىل، ءتىپتى، ءجاي عانا نەمقۇرايدىلىق كورسەتىپ تە  قويا  سالماي، «قولىنداعى باقتى ۇستاپ تۇرا الماعان وزىنەن كورسىن»  دەگەن  سىڭايدا جاۋاپ قاتىپتى. ماسەلە   مەنىڭ قارا باسىمدا ەمەس، مەن اتقارعان ىستە - قولدا بولعان شاعىن مۇمكىندىكتى پايدالانىپ، سوناۋ شەكتەۋى مول زاماندا ەلگە جەتكىزە العان يدەيادا ەدى، مىنە سول ارەكەت زيالىلارىمىزعا كەرەكسىز بولىپتى. ساعات تا، مەن دە سوعان قاپالاندىق.

ول كەزدە ءدال باعاسىن بەرە الماساق تا، بۇگىنگى تاڭدا ايقىن، بۇنىسى - قۇلدىق ساناعا كوندىككەن، الدەبىر جەتىستىككە قۇلدىق قامىتىن شەشپەي جەتۋگە داعدىلانعان زيالىلارىمىزدىڭ سىن ساتتەردە ارادىك قىلاڭ بەرەتىن ساتىلعىشتىعىمەن  استاساتىن قۇبىلىستىڭ ءدال  ءوزى-ءتىن.

نەگە ەكەنىن، بەلگىلى-بەلگىلى «ازاماتتار»  مەن تاپ كەلگەن ماسەلەنىڭ بايىبىنا بارۋدى كەرەك تە قىلمادى، ماعان ولار تەك قانا رەسمي پىكىرگە قيعاش كەلمەۋدى ويلايتىنداي كورىندى. تيىسىنشە، بيلىك تۇتقاسىنداعىلار    قىرىن قاراعان جاندى ءوز  سانالارىنداعى «قارا تاقتاعا»  جازىپ قوياتىنى انىق بايقالدى. ماسەلەن، بيلىك بۋىندارىنداعى قاتارىمنىڭ ءبىرى، الدىندا ەشكىم جوق بولسا دا، قابىلداۋ بولمەسىندە ادەيى ءبىر ساعات بويى وتىرعىزىپ زارىقتىردى. ارەڭ دەگەندە الدىنا جەتىپ، ورىن العان كەلەڭسىزدىك جايىندا ايتقانىمدا، ءوزىنىڭ بىرەۋدىڭ «جۇمىسىنا ارالاسپايتىنىن»   مالىمدەدى. تاعى ءبىرى مەنىڭ قوزعاعان ءسوزىمدى تەزىرەك اياقتاتىپ، قوشتاسۋعا اسىقتى.

اسا قىزىعى - «قازاق ادەبيەتى» گازەتىندەگى قالامداستاردىڭ وزىندىك كوزقاراسى ەدى. بىزگە كومسومول باستىقتارىمىز شامانيزم حاقىندا ءشۇيىلىپ، قارا بۇلتىن توندىرگەندە، ونىڭ جوسىقسىزدىعىنا  عىلىمي دالەلدى جاۋاپ بەرەتىن  باقسىلىق جايىنداعى ماقالاسىن گازەتكە اتاقتى الكەي مارعۇلان اقساقالدىڭ ءوزى ۇسىنعان-دى. بالكىم بۇل جوعارىدا ايتىلعان «بيۋرو اتتى سپەكتاكلدىڭ»  الدىن الۋعا سەپتەسەر مە ەدى، قايتەر   ەدى. الايدا الگى گازەت ماقالانى جاريالاۋدان باستارتتى. باستارتۋ جەلەۋى - گازەت قىزمەتكەرلەرى وزدەرىن «داۋ قۇرالى» ەتكىزگىسى كەلمەيتىن كورىنەدى، ال ناقتى سەبەبى، ارينە، باسقا... ولاردىڭ تاعى سونداي ءبىر «ساقتىق شارالارى»  - ورنىنان الىنعان جۋرنال باسشىسىنىڭ، ياعني مەنىڭ  «دوڭگەلەك ستولدا»  جازۋشىلاردىڭ ازاماتتىق پوزيتسياسى جايىندا سويلەگەن  ءسوزىمنىڭ گازەت بەتىندە كەتىپ بارا جاتقان  ۇزىكتەرىن ەسەپ ماتىنىنەن ويىپ-ويىپ الىپ تاستاۋلارى بولدى. سو زاماندا وسىنداي  كوڭىلسىز دە كۇلكىلى جايتتەر ورىن  العان-دى...

وعان قارسى قادام جاساتقان قاسيەت - ادالدىعى مەن ادىلدىگى ەدى

وسىلارداي جالپى احۋال فونىندا ديماش احمەتۇلىنىڭ ءوزىنىڭ اسا مارتەبەلى لاۋازىمى    بيىگىنەن ماعان ءىس جۇزىندە اراشا ءتۇسۋى - عالامات وقيعا ەدى. ول ادىلدىگىمەن ەرەكشەلەندى.

ونىڭ بەينەسى مەنىڭ كوز الدىمدا اينالاسىنداعى سىرەسكەن سۇرقاي توپ ىشىنەن ادامگەرشىلىگىمەن ەڭسەلەنىپ، زورايا  ءتۇستى. ول، راس، جۇيەنىڭ تۋىندىسى بولاتىن. بىراق، سول جۇيەنىڭ تۋىندىلارى ىشىندەگى جالپى يماندىلىق پەن ادىلەتكە ادالدىعىمەن باۋرايتىن بىرەگەيى ەدى.

مەن مۇنى ءوز باسىمنان وتكەن وقيعاعا بايلانىستى عانا ايتىپ وتىرمىن. بىراق جالپىلاپ قورىتۋعا بولاتىن كەلەڭسىزدىك ورايىندا دا ەسكە الۋدامىن. ويتكەنى سول كەزدە مەنىڭ تاعدىرىما الدەبىر رەتپەن قاتىسى بولعاندار ىشىندە ماعان جاق تا، قارسى دا كەزدەستى. قارسىلار كۇشتى بولدى، سەبەبى ولار ءادىل بولماسا دا، ىقپالدى ەكەن.

ولار - ديمەكەڭنىڭ ءوز اينالاسىنداعىلار، ديمەكەڭنىڭ ءوزى قۇلاعىنان جوعارى سۇيرەتىپ ادام قىلعاندار ەدى. سولار وزدەرىنىڭ ىشكى پيعىلدارىن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن - يدەولوگيانى سولاقايلىقپەن قارۋ ەتتى،  ۇلتتىق مۇراتتاردى ساۋداعا سالدى، ءسويتىپ، ديمەكەڭدى ماعان بايلانىستى قابىلداعان العاشقى شەشىمىنەن تايدىردى.

...سودان بەرى تالاي ۋاقىت ءوتتى، قوعامدىق قۇرىلىس وزگەردى، بىراق مەن ولاردىڭ سونداعى ىستەرىن  ءالى كۇنگە  شىن يدەيالىق تازالىقتى قورعارلىقتاي ساياسي ساۋاتتارى اسقاندىقتان ىستەدى دەپ ويلامايمىن. ديمەكەڭە جاقسىلىق  جاساۋدى ويلاعاندىقتارىنان جاسادى دەپ تە ويلاي المايمىن.

مەنىڭ كامىل سەنىمىم: ولار  كوزدەگەندەرىنە جەتۋ جولىندا  بىرىنشىدەن، وزدەرىنىڭ ايىپتالمايتىنىنا سەندى. ەكىنشىدەن، وزدەرىن بيلىك باسقىشتارىنا ورمەلەتكەن ديمەكەڭدى ارقا تۇتتى. جانە تاعى، ءامىرشىل جۇيەنىڭ وزدەرىن كۇللى بىتىمىمەن قولدايتىنىنا سەنىمدى ەدى. ويتكەنى وزدەرى   ونسىز دا «قىرناپ-تەگىستەلگەن» ورالىمسىز جۇيەنى ودان سايىن قاساڭداندىرىپ، وي دەربەستىگىنەن ادا قۇلدىققا مەيلىنشە  باعىندىرىپ جۇرگەن-ءدى. سوندىقتان دا  جەكەلەگەن پەندەلەردىڭ  قاراپايىم ادىلەتكە  جەتە الماي شاراسىزدانۋىنا قينالمايتىن. ويتكەنى ولار توتاليتارلىق جۇيەنىڭ بۇراندالارى بولاتىن. جۇيەنى ادىلدىكپەن نىعايتۋدىڭ ورنىنا، قاساڭدىقتارىمەن شىرىتە تۇسكەن  بۇراندالار ەدى. ولار  جۇيەگە، جۇيە ولارعا  سەنەتىن.

مانساپشىل كوممۋنيستەردىڭ شەكتەۋلى كوزقاراستارى سالدارىنان    ۇلكەن دابىرا تۋعىزعان وزبىر دا شالاساۋات ىستەرىن تۇزەتكەنى - ديمەكەڭنىڭ مەنىڭ كوز الدىمداعى ابىرويىن اسىردى. ول  مەنىڭ - قاتارداعى كىشكەنە اداممىڭ كوڭىلىنەن شىقتى.   ەگەر مەنى قورعاعىسى كەلمەسە، - ەشكىم ونى، كۇللى سوۆەت وداعىن تۇتاستىرىپ ۇستاپ تۇرعان الپاۋىت پارتيانىڭ باس شتابىنداعى ساياسي بيۋرو مۇشەسىن، ماجبۇرلەي الماس ەدى. ءيا، ونى ەشكىم  قىستاي الماعان بولار ەدى، تەك قاتارداعى كىشكەنە ادامنىڭ - مەنىڭ كوڭىلىمدەگى ونىڭ - ءداۋىردىڭ «اقىل-ويى، ار-وجدانى» اتانعان بيلەۋشى پارتيا ساياسي بيۋروسى مۇشەسىنىڭ بەينەسى كوپە-كورنەۋ پاسەيەر ەدى.

ال ونى ءوزى الپەشتەپ وسىرگەن تورەشىكتەردىڭ ارەكەتتەرىنە قاساقانا قادام جاساتقان قاسيەت - ۇلكەن ارىپپەن جازىلاتىن ادالدىعى مەن ادىلدىگى ەكەنىنە ءشۇبام جوق. ونىڭ سونداي قاسيەتتەرى بۇگىنگى شاكىرتتەرىنىڭ ءبارىنىڭ بىردەي بويىنان تابىلا بەرەدى دەۋدەن اۋلاقپىن. بىراق سولارعا دا، بارشا قازاقستاندىق بيلەۋشى توپتارعا دا وسىناۋ ۇلكەن ادامنىڭ ەڭ جاقسى قاسيەتتەرىن بويلارىنا دارىتۋلارىنا تىلەكتەسپىن.

مەنىڭ دىنمۇحامەد احمەتۇلى قوناەۆ سىندى ۇلكەن قايراتكەرمەن  كەزدەسۋىم جانە ونىڭ سەبەبى مەن سالدارى جايىندا وسىناۋ ءجۇز جىلدىق مەرەيتوي تۇسىندا ازىن-اۋلاق ايتارىم وسىنداي.

«اباي-اقپارات»